Dejvid Linč, američki reditelj koji je ostvario uspešnu mejnstrim karijeru dok je istovremeno ispitivao bizarno, radikalno i eksperimentalno, preminuo je u 78, prenosi "Gardijan".
"Postoji velika rupa u svetu sada kada on više nije sa nama", napisala je njegova porodica u objavi na Fejsbuku. Ali, kako bi on rekao:
"Drži pogled na krofni a ne na rupi".
Linč je svoju karijeru započeo još kao student umetnosti, kada je snimao eksperimentalne kratke filmove, a do kultnog statusa došao je zahvaljujući njegovom prvom nadrealnom dugometražnom filmu "Glava za brisanje", ali i nizu nagrađivanih filmova uključujući "Plavi somot", Divlji u srcu" i "Bulevar zvezda", kao i značajnoj TV emisiji "Tvin Piks".
Dobio je tri nominacije za Oskara za najbolju režiju (za "Plavi somot", "Čovek slon" i "Bulevar zvezda"), a dobio je i počasnog Oskara za životno delo 2019. godine, osvojio je Zlatnu palmu na filmskom festivalu u Kanu za film "Divlji u srcu" 1990. godine.
Rođen u Misuli, Montana 1946. godine, Linč je šezdesetih upisao umetnički koledž i snimio svoj prvi eksperimentalni kratki film, "Sick Man Getting Sick", dok je bio student na Akademiji lepih umetnosti u Pensilvaniji.
Linč se preselio u Los Anđeles 1971. godine i studirao filmsko snimanje na AFI Konzervatorijumu, gde je počeo da snima svoj prvi igrani film "Glava za brisanje". Kada ga je završio 1976. godine, nadrealna crno-bela bajka je primljena uglavnom sa zbunjenošću i odbijena sa većine filmskih festivala, ali je kasnih sedamdesetih postala uspešna.
Film "Glava za brisanje" doveo ga je do ponude producentske kuće Mela Bruksa da režira "Čoveka slona",biografski film o Džozefu Meriku, koji je bio nominovan za osam Oskara i obezbedio Linču holivudski status.
Nakon što je odbio ponudu da režira "Povratak Džedaja", Linč je pristao da napravi adaptaciju epskog naučno-fantastičnog romana Dina Franka Herberta, ali je film u znatnoj meri prepravljen u postprodukciji i pokazao se komercijalnom i kritičkom katastrofom.
Umesto planiranog nastavka "Dine", Linč je odlučio da snimi ličniji film - njegov mračni triler "Plavi somot" bio je kultni hit i izuzetno uticajan kada je izašao 1986. godine, a rezultirao je Linčevom drugom nominacijom za Oskara za najbolju režiju.
Linč se tada upustio u još jedan noar projekat, neprozirni i nadrealni misteriozni "Tvin Piks" koji je – neobično za značajne filmske režisere tog perioda – bio zamišljen kao TV serija.
Mešavina komedije iz malog grada, policijskih procedura i nadrealnog sveta snova, i opisana kao "najneverovatnije delo ikada urađeno za američku televiziju", "Tvin Piks" je prkosio ranim predviđanjima o neuspehu u svom emitovanju 1990. godine i verovatno predstavlja najuticajniji Linčev rad.
Kako je "Tvin Piks" krenuo u produkciju, Linč je počeo da radi na adaptaciji igranog filma romana "Divlji u srcu" Barija Giforda, sa Nikolasom Kejdžom i Loru Dernom u glavnim ulogama. Film je premijerno prikazan u Kanu 1990. godine i osvojio je Zlatnu palmu.
Početkom dvehiljaditih Linč je započeo još jedan veoma uspešan projekat - "Bulevar zvezda". U početku je izgledalo da je pošlo po zlu, jer ga je Linč predstavio kao TV seriju u stilu "Tvin Piksa".
Pilot epizoda je snimljena i potom otkazana od strane TV mreže Ej-Bi-Si, ali materijal je preuzela francuska kompanija "Studio kanal", koja mu je dala novac da ga prepravi u igrani film. Misteriozna drama u noar stilu, bila je još jedan veliki uspeh i obezbedila je Linču treću nominaciju za Oskara za najbolju režiju i 2016. godine proglašena za najbolji film 21. veka.
Nakon toga se činilo da se Linč povukao iz igranih filmova. Linč je igrao glumačke uloge u tuđim delima, posebno kao Gas Barmen u "Klivlend šou" Seta Mekfarlena i kao legendarni reditelj Džon Ford u filmu Stivena Spilberga "Fabelmanovi" iz 2022.
Linč se ženio četiri puta i imao je dugogodišnju vezu sa svojom zvezdom "Plavog somota" Izabelom Roselini.