Kako danas vidimo epohu koja je obeležila kraj 19. i početak 20. veka?
Koje su sličnosti naizgled dva različita umetnika – jednog iz Beča, drugog iz Vršca i kako su oni spojili tri muzeja u jednom izložbenom prostoru?
Odgovore na ova pitanja pružiće nova izložba u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu, koja još od kad je najavljena - početka godine - privlači veliko interesovanje javnosti.
Na izložbi "Paja Jovanović i Gustav Klimt: Jedna epoha, dva umetnika, tri muzeja" koja će biti svečano otvorena 13. oktobra u 19 časova, a trajaće 14. januara 2024. godine, predstavljena su tri ženska portreta iz tri muzeja: Galerije Matice srpske, Umetničko-istorijskog muzeja u Beču i Galerije Belvedere.
Ova tri pažljivo odabrana dela, od kojih su dva prvi put izložena u Srbiji, ukazuju na sličnosti i razlike među velikim umetnicima, govore o društvenom kontekstu u kojem su nastajali i istovremeno povezuju muzeje iz čijih su kolekcija.
Izložbu "Paja Jovanović i Gustav Klimt. Jedna epoha, dva umetnika, tri muzeja" prati istoimeni trojezični katalog u čijem sadržaju su uvodni tekstovi ministarke kulture Maje Gojković i upravnice galerije Tijane Palkovljević Bugarski, raspravni tekst muzejske savetnice Snežane Mišić i "povremeno istinite priče" u tekstu "U salonu šešira Oskara Hutera" kustosa Nikole Ivanovića.
Kako je Palkovljević Bugarski ranije objasnila u Umetničko-istorijskom muzeju u Beču, pored zidne kompozicije Gustava Klimta u njihovom ulaznom holu, koja je nepomična i ne može biti izlagana van njihovog okrilja, nalazi se i jedno slabo poznato delo ovog majstora.
"Slika, 'Dama sa lila šalom', kod njih je stigla pre izvesnog vremena sasvim slučajno, kao donacija, i bez obzira na činjenicu da možda nije najbolji Klimtov rad, manje je poznat i zato veoma intrigantan. S druge strane, u Galeriji 'Belvedere', koja čuva najpoznatija dela Gustava Klimta i izlaže ih u svojoj stalnoj postavci, nalazi se i jedna slika Paje Jovanovića - 'Bečlijka'. Ona je otkupljena 1905. sa izložbe priređene u Kunsthaleu i nikada do sada nije predstavljena u našoj zemlji", dodaje.
Treća slika kojom će biti upotpunjena postavka je iz zbirke Galerije Matice srpske, a radi se o Jovanovićevom portretu umetnikove supruge Muni, inače Bečlijke, Hermine Jovanović rođene Dauber.
Izložbu će, navodi Palkovljević Bugarski, upotpuniti inovativan pristup tumačenju dela dvojce umetnika, budući da će se pored istorijsko-umetničke analize, pred posetiocima naći i literarni rad Nikole Ivanovića.
"Njemu su, naime, pomenuta tri portreta poslužila da izmašta 'slučajeve' tri portretisane dame i kroz njih ispriča priču i o položaju žene krajem 19. i početkom 20. veka, kao i priču o odnosu umetnika prema modelu i o odnosu umetnika prema drugim umetnicima. Drugim rečima, slike sa izložbe su poslužile kao podsticaj za stvaranje jednog novog, drugačijeg umetničkog dela. A postavku će pratiti i film koji govori o celoj našoj ideji", rekla je upravnice Galerije Matice srpske.
Srpski slikar Paja Jovanović rođen je 16. juna 1859. i jedan od najznačajnijih predstavnika akademskog realizma u Srbiji. Godine 1877. Jovanović je započeo studije na bečkoj Akademiji kod profesora Kristijana Gripenkerla, a raspuste je koristio da putuje po Balkanu i posmatra svakodnevni život i običaje naroda. U Srbiji se nalazi tek jedna četvrtina njegovog bogatog opusa kojim neretko prevladavaju istorijski motivi i teme iz života naroda. Najskuplja prodata slika Paje Jovanovića "Dva bašibozuka pred kapijom", naslikana je 1888, a prodata je na aukciji 2018. u londonskoj kući "Sotbi" za pola miliona evra.
Austrijski slikar simbolizma Gustav Klimt rođen 1962. započeo je studije slikarstva u Beču samo godinu dana nakon Jovanovića - 1878, bio je jedan najistaknutijih članova bečke secesije, pokreta u umetnosti koji je nastao kao reakcija protiv vladajućih estetskih načela. Proslavio se nakon što je 1894. dobio zadatak da uradi tri slike na plafonu velike aule bečkog univerziteta, a njegova alegorična predstava pravnog, filozofskog i medicinskog fakulteta izazvala skandal. Njegova najčuvenija slika "Poljubac" poznata je širom sveta i čest je motiv u popularnoj kulturi.