Popaj, King Kong, Vini Pu - Za sve ove likove su istekla autorska prava i sad su u javnom vlasništvu

Od Fantoma iz opere, do mornara Popaja, mnogi zanimljivi filmski monstrumi, negativci ali i voljeni heroji koji nas prate kroz ceo život se danas smatraju "javnim dobrom".

Autorska prava su često veoma komplikovana tema, pogotovo kada su u pitanju nejasni izvori ili nerešena pitanja o pravom nastanku originalnih likova. Često se dešava da lik kojeg mnogi asociraju sa određenom granom zabavne industrije zapravo potiče iz poptuno drugačijih izvora, kao što su, na primer, novele napisane decenijama unazad. Glavni lik novele može postati junak filma, koji dobije veći uspeh i popularnost nego prvobitno delo, pa pitanje o pravima na naveden lik postanu zamršena.  

Slični slučajevi se mogu videti u sledećih nekoliko primera poznatih karaktera širom sveta, koji mogu biti slobodno interpretirani i iskorišćeni danas:

Fantom iz opere

Francuski autor Gaston Leru napisao je roman "Fantom iz opere" pre više od sto godina, a kada je prošlo sedamdeset godina od Gastonove smrti, priča je postala javno vlasništvo 1952. godine. Zanimljivo je da se Fantom iz knjige zove Erik, dok se u narednim filmskim adaptacijama ne spominje njegovo ime.

Od tada su napravljeni brojni filmovi koji dočaravaju priču, počevši od onog iz 1925., a "Fantom iz opere" je postao jedan od najpoznatijih i najgledanijih mjuzikla na svetu. Prvi put se prikazao 1986. godine u Londonu, u pozorištu Vest end, pa zatim dve godine kasnije na Brodveju u Americi. Mjuzikl je pogledalo preko sto četrdeset miliona ljudi do danas i zaradio je oko šest milijardi dolara od prve premijere.

King Kong

Jedan od najpoznatijih monstruma iz sveta filma je King Kong. Postoje mnoge filmske adaptacije ovog fascinantnog lika, koji se prvi put pojavio u filmu iz 1933. godine. Film pripada produkcijskoj kući "RKO", koja je King Konga predstavila kao negativca, a u skorijim adaptacijama ima ulogu "tragičnog heroja".

Priča o autorskim pravima King Konga je malo zamršena: džinovska gorila se prvi put javno opisala u noveli koja je napisana po uzoru na film, ali film je počeo da se prijazuje tek mesecima nakon što je novela postala javna. Pošto nisu obnavljana prava na knjigu, ona je sada u javnom vlasništvu. Ipak, sam lik King Konga ne pripada ni jednom određenom kreatoru, jer je navodno nastao iz više različitih izvora.

Šerlok Holms

Najpoznatiji detektiv na svetu pripada javnom vlasništvu od januara ove godine. Njegove priče i avanture su dobile više filmskih i serijskih adaptacija kroz godine, ali autori od sada imaju mnogo veću slobodu interpretacija lika.

Šerlok je prvi put predstavljen u seriji novela 1888. godine i njegov odnos sa doktorom Džonom Votsonom je jedan od najpoznatijih u istoriji zabavnih medija. Poslednja avantura ovog detektivskog para je objavljena 1927. godine, a za korišćenje lika Holmsa se donedavno uvek tražilo odbrenje predstavnika originalnog autora.

Mornar Popaj

Ilustrator Elzi Segar je kreirao mornara, poznatog po svojim borbenim veštinama nakon konzumiranja spanaća, pre skoro sto godina. Popaj pripada javnom vlasništvu od 2009. godine, ali u Americi još uvek nije moguće preuzimati lik i praviti izmene i interpretacije s obzirom da se tamo Segar nije smatrao originalnim kreatorom Popaja, već su prava na lik Popaja pripadala kompaniji koja je unajmila ilustratora i ističu sledeće godine.

Vini Pu

Iako se vezuje za kompaniju "Dizni", Vini Pu je zapravo lik iz knjige za decu, napisane 1926. godine, što znači da su autorska prava istekla i da je svako slobodan da koristi karakter mede i njegovih životinjskih prijatelja. "Dizni" ga nije kreirao, već je popularizovao njegovu priču, zbog čega skoro svako na svetu asocira nežnog medveda sa kompanijom.

Ipak, potrebno je biti oprezan u sopstvenoj interpretaciji lika, jer ako bi projekat koji uključuje Vinija ličio na "Diznijevu" verziju, moguće je upasti u zakonski problem. Tema autorskih prava u ovakvim slučajevima postaje popularna zbog nezavisne horor adaptacije mede u filmu "Vini Pu: Krv i med", koji je izašao u martu ove godine.