Prema konvencionalnoj arheologiji, pisanu komunikaciju izumeli su Sumerski narodi u periodu između 3000. i 4000. godine pre nove ere, međutim, arheološko otkriće nedaleko od grčkog grada Kastorija na čitavu istoriju "baca" novo svetlo. Svoje istorijsko otkriće arheolog Jorgos Kurmuzijadis još uvek nije dešifrovao, ali veruje da bi ono moglo svedočiti o drevnoj komunikaciji žitelja Kastorije na temu prebrojavanja inventara.
"Dispilio" pločica stara preko 5.000 godina
Drevna pločica pronađena je zahvaljujući profesoru praistorijske arheologije Jorgosu Kurmuzijadisu, koji je istraživanja vršio u neolitskom jezerskom naselju na samom severu Grčke, nedaleko od grada Kastorija, a koji je naseljen još pre 7.000 do 8.000 godina. Ovaj artefakt nije jedini dragulj Kastorije, budući da su pronađeni i brojni dokazi o stočarstvu, oruđa i posuđe, ali je svakako najsjajniji, budući da sadrži jedinstveni tekst pisan nepoznatim pismom koji datira iz 5260. godine pre nove ere.
Pločica je izrađena od kedrovog drveta i gotovo je savršene četvorougaone forme dimenzija 23×19,2×2 centimetra, a tekst koji je ugraviran na pločici najverovatnije predstavlja pismo korišćeno pre Linearnog B pisma koje su koristili mikenski Grci. Profesor Ksurmuziadis smatra da bi ovo pismo, koje još uvek nije dešifrovano, moglo biti istorijsko otkriće koje bi promenilo tok civilizacije.
Na površini artefakta, koja je okarakterisana kao prednja strana, može se uočiti uklesanih 10 redova linearnih vertikalnih i horizontalnih "znakova", a naziru se i tragovi vatre, dok se slični uklesani znakovi mogu videti i na gornjoj strani drevne pločice.
Dešifrovanje pisma biće veoma teško
Iako dosta dobro očuvana zahvaljujući uslovima u kojima se milenijumima nalazila, "Dispilio" pločica je ipak pretrpela oštećenja nakon što je otkrivena i kratko vreme bila izložena kiseoniku. Nastala oštećenja arheolozima su zadala muke, a dešifrovanje nepoznatog pisma sada je teže nego što je bilo. Ipak, prema rečima profesora praistorijske arheologije "ovi znakovi sugerišu da trenutna teorija prema kojoj su stari Grci naučili da pišu od drevnih civilizacija Bliskog istoka (Vavilonaca, Sumerana, Feničana, i slično), ne uspeva da premosti istorijski jaz od oko 4.000 godina".
Srećom, savremene tehnologije nude brojna rešenja, pa preostaje da vidimo da li će možda veštačka inteligencija moći arheolozima da pripomogne u razumevanju drevnog pisma Grka koje je potencijalno najstarije pismo na svetu.