Šta je zaista izazvalo nestanak civilizacije Maja

Sve u vezi Maja je intrigantno - naučnici nisu sigurni kada je tačno nastala ova civilizacija, a ni kraj ove kulture nije baš determinisan. Istoričari su saglasni da je više faktora uticala na nestanak civilizacije Maja,  a da su suša i glad odigrale veliku ulogu u tome. 

Šta je izazvalo civilizacijski kolaps 

Postoji mnogo hipoteza o nestanku civilizacije Maja, ali većina se oslanja na nekoliko faktora. Jedan je da je prenaseljenost u gradovima pomogla da se ovakva katastrofalna kriza pokrene. Grad Tikal, koji se danas nalazi u Gvatemali, bio je najnaseljeniji od svih gradova sa oko 50 hiljada stanovnika i "doživeo" je da nestane.

Takođe, naučnici smatraju da je suša dovela do velikog civilizacijskog kolapsa. Nedavne studije o mezoameričkoj klimi sugerišu da je oko devetog veka u nekim regionima gde su bile nasenjene Maje, došlo do dugotrajne nestašice vode, što je dovelo do gubitka useva i pojave gladi. Postoji mogućnost da su stanovnici napuštali gradove u potrazi za plodnijim zemljištem.

Treći faktor koji je nesumnjivo doprineo kolapsu Maja bio je oružani sukob koji je proistekao iz borbi za vlast. Borbe su blokirale puteve tako da je roba dolazilo teško i sporo do odredišta, što je dovelo do nestašice hrane i masovnih migracija stanovništva.

Iznenada napuštena i nedovršena umetnička dela i hramovi

Skriveni u džungli, ostaci arhitekture Maja pružaju intrigantan uvid u brzinu nestanka ove civilizacije. Jedna od poslednjih zgrada podignutih u gradu Bonampak, u regionu reke Usumacinta, sadrži živopisne murale koji prikazuju bitku koja se dogodila 791. godine.

Ovaj mural je veoma bitan za istraživače i otkriva još jednu činjenicu - celokupno umetničko delo je nedovršeno. Na zidovima su vidljive nepotpune skice, kao da su umetnici odložili svoj pribor i otišli usred svog rada.

Sličan dramatičan primer pronađen je u Iakchilanu, gradu blizu Bonampaka. Kralj je 800. godine podigao impozantnu građevinu i raskošno je ukrasio skulpturama. Nadvratnici, stele i stepenice zgrade krase tekstovi i scene na kojima je kralj. Samo osam godina kasnije, primećeno je naglo se odustalo od umetničkih podviga.

Početkom devetog veka, graditelji su započeli radove na hramu u gradu Aguateka (današnja Gvatemala). Ali 810. gradnja je isto iznenada stala, ostavljajući hram nedovršenim.

U severnim oblastima poluostrva Jukatan mnoge gradovi doživljavaju istu sudbinu. Grad Ukmal je tokom 10. veka postao glavni centar moći u regionu Puc. Ogromna palata služila je i kao kraljevska rezidencija, a peljefi, slike i natpisi iz ovog perioda evociraju scene rata, sa ratnicima obučenim u punim borbenim regalijama i zarobljenicima koji su žrtvovani. Međutim, vek kasnije grad Ukmal stanovništvo napušta i izgradnja započetih monumentalnih građevina nikad nije završena. Ovaj kolaps je značio kraj političkog i ekonomskog sistema i napuštanje gradova.

Početak i kraj civilizacije nije lako odrediti

Slično kao i njen kraj, tačan početak nastanka kulture Maja je teško odrediti. Mnogi istraživači smatraju da je nastanak civilizacije Maja vezan za period između 7000. p.n.e. i 2000. p.n.e. nakon što su se lovci-sakupljači iz Južne Amerike doselili u Mezoameriku i tu ostali. Kultivacija kukuruza, glavnog useva u tom područiju, je doživela "procvat" oko 4000 godina pre nove ere i tako omogućava kulturi Maja da se širi.

Takođe, smatra se da je interakcija sa susednom civilizacijom Olmeka podstakla napredak u arhitekturi Maja, a kao krajnji rezultat bila je izgradnja ogromnih ritualnih kompleksa okruženih gradovima. Među najvažnijim urbanim centrima bili su Uksmal, Tikal, Kopan i Kalakmul. Izgrađeni su tokom klasičnog perioda (200-900. godine nove ere) i visoki piramidalni hramovi Maja, kao i veličanstvene zgrade za koje neki veruju da su palate, bili su bogato ukrašeni umetničkim delima posvećenom bogovima.

Naučnici su utvrdili da Maje nisu vladale kao jedinstveno carstvo i postojale su borbe za vlast vođene između rivalskih gradova-država. Kankun je bio prosperitetna enklava Maja, zauzima je bitan strateški položaj na trgovinskim putevima regiona i bio je politički povezan sa moćnim gradom Maja Kalakmulom. Arheološki dokazi iz 800 godine ukazuju da je grad pretrpeo napad, a kraljevska porodica i drugi članovi plemstva su ubijeni, a njihova tela bačena, zajedno sa amblemima moći i nakitom u tri improvizovana grobna mesta. U najvećem grobnom mestu, arheolozi su iskopali 38 tela koja su doživela teško nasilje.

Takvo nasilje nije bilo neuobičajeno u regionu, ali ovaj teški momenat u istoriji Maja, naučnici posmatraju u širem kontekstu. U prvim decenijama klasičnog perioda Maja politička i društvena kriza zahvatila je skoro sve gradove ove drevne civilizacije. Primećeno je da su do kraja klasičnog perioda, vajari Maja prestali da rezbre spomenike, pisari su prestali da beleže dela svojih vladara, a radnici su obustavili izgradnju palata i hramova. Gradovi su bili napušteni. Ovo je postalo poznato u nauci kao početak pada civilizacije Maja.

Pad se širio od grada do grada i trajao je više od sto godina. Počeo je u regionu poznatom kao Peteksbatun i prešao je na zemlje blizu reke Usumacinte. Gradovi su padali kao domine, a rastinje je počela da "opkoljava" napuštene palate, hramove i trgove.

Civilizacija Maja se nikada nije oporavila. Međutim, potomci plemića, sveštenika, ratnika Maja danas naseljavaju iste zemlje kao i njihovi preci i održavaju svoju kulturu na jezicima domorodačkih naroda koji se još uvek govore u verskim ritualima. Poljoprivredne prakse predaka nisu zaboravljene, kao ni tradicionalni odevanje i na taj način kultura Maja nastavlja da živi, piše Nešnl Džiografik.