Danas je Mitrovdan: Svetitelj koji je povezao Solun, Mitrovicu i Rusiju

Srpska pravoslavna crkva i vernici danas proslavljaju praznik posvećen Svetom velikomučeniku Dimitriju, koji je u narodu poznatiji kao Mitrovdan.

Sveti Dimitrije je rođen u Solunu u trećem veku, za vreme cara Maksimilijana i smatra se zaštitnikom tog grada, a veruje se da je Solun spasavao od neprijateljskih vojski i zemljotresa.

Car je Dimitrija postavio za namesnika Soluna i dao mu zadatak da iz grada i okolne oblasti progoni hrišćane.

Dimitrije je, međutim, i sam bio hrišćanin, pa se, umesto da ispuni carevo naređenje, o njega oglušio i umesto toga počeo da hrišćanstvo propoveda javno.

Predanje kaže da je Sveti Dimitrije znao šta ga čeka, pa je razdelio sav svoj imetak i mirno otišao u tamnicu, spreman na stradanje.

Car je naredio da Dimitrije bude pogubljen, što su vojnici i učinili tako što su ga izboli kopljima i to za vreme molitve.

Njegovo telo je potom bačeno, a hrišćani su ga tajno uzeli i sahranili na mestu gde je kasnije podignuta crkva.

Po kazivanju, njegov grob mirisao je na bosiljak i smirnu, a mnogi veruju u lekovitost njegovih moštiju.

Priča zapisana u crkvenim knjigama

Postoji priča koja je ostala zapisana u crkvenim knjigama o događaju koji se desio u jesen devedesetih godina u jednom Pravoslavnom hramu u Solunu, tačnije u crkvi Svetog Dimitrija Solunskog gde i počivaju njegove svete mošti.

Dani oko Mitrovdana ratnih 1992. i 1994. se ne zaboravljaju, jer su se tada vodile najvažnije bitke za Nevesinje, Hercegovinu ali i celu Republiku Srpsku.

Nakon večernjeg Bogosluženja, kada se narod razišao, žena koja je čistila i održavala crkvu i dvorište, ugledala je na vratima hrama čoveka sa kopljem i mačem, obučenog u ratničke oklope za kojim je ostajao krvav trag.

Umorna od posla zagalami na njega: "Gde ulaziš takav u Božiji hram?" On se blago okrenu prema njoj i umornim glasom reče: "Pusti me sestro, dolazim iz ljutog boja. Odbranismo od dušmana jednu malu zemlju Hercegovinu i u njoj jedan mali grad i bratski narod srpski i pravoslavni".

Čovek nestade, a žena se prepade ugledavši krvav trag koji ostaje iza njega. Pozva sveštenika, a kasnije i episkopa.

Taj trag ih je kroz crkvu odveo do ćivota gde počivaju mošti Svetog Dimitrija, koji je u tom momentu ležao sav mokar i krvav.

Nakon ovog događaja postoje verovanja da se Sveti ratnik Dimitrije razljutio na neprijatelje, došao i odbranio na Mitrovdan Hercegovinu i narod u njoj, što su pokazale i rane od mača i koplja na mnogobrojnim neprijateljskim vojnicima koji ostadoše mrtvi duž Podveležja i nevesinjskog ratišta. 

Mala Gospojina: Rođenje Presvete Bogorodice, one koja je rodila Spasitelja sveta

Kao svetac, izuzetno je poštovan kod Grka, Rusa i Srba.

Sveti Dimitrije je danas patron i dva značajna grada u Srbiji. To su Sremska i Kosovska Mitrovica. Građani Kosovske Mitrovice koji se bore na braniku svoje otadžbine i koji su prva odbrana svoje otadžbine, imaju danas razloga da za čudesnu Božiju pomoć kojom se održavaju, zahvale i zaštitniku svoga grada – svetom Dimitriju.

U našoj zemlji postoji veliki broj hramova posvećenih njemu, među kojima su i crkva u Pećkoj patrijaršiji i kapela u Visokim Dečanima.

Građani Sremske Mitrovice i Solunjani pokušali su poslednjih godina prošlog veka da uspostave bliske odnose, kad ih već vezuje kult sveca zaštitnika istog imena. 

Za ovu zagonetku o svojatanju sveca istog imena posebno je bio zainteresovan poznati arheolog pokojni dr Petar Milošević, u čijim je rukopisima zabeleženo i o tezi sa jednog simpozijuma u Solunu.

Ozbiljni naučnici, pisao je Milošević, mišljenja su da su sveti Dimitrije Sirmijski i Dimitrije Solunski, u stvari, jedna ličnost.

U nazivu grada je ime ovog sveca, a jedna od najvećih arheoloških atrakcija je otkopana i staklom zaštićena bazilika Svetog Dimitrija, pod zemljom čekaju na otkopavanje ostaci istoimenog manastira, i gradska slava je Sveti Dimitrije… 

Za dr Petra Miloševića još jedan podatak bio je veoma zanimljiv. Kad je car Justinijan, pošto je hrišćanstvo već prihvaćeno za veru Rimskog carstva, tražio da mu se dostavi spisak hrišćanskih mučenika radi uspostavljanja zaslužnog poštovanja – na spisku nije bilo svetog Dimitrija! Spisak je pravljen 150 godina nakon pogubljenja đakona Dimitrija, što bi moglo da znači da sveti Dimitrije još nije bio "stigao" iz Sirmijuma u Solun.

Pored toga, i grčka varijanta legende o svetom Dimitriju pominje grad Sirmijum, današnju Sremsku Mitrovicu. Grčki pravoslavni kalendari takođe pominju svetog Dimitrija iz Sirmijuma još u 3. veku!

Lažni car Dimitrije: Naslednik trona ili najveći prevarant u istoriji Rusije

Želja Mitrovčana je da Solunjani dolaze na njihovu gradsku slavu Svetog Dimitrija, na Mitrovdan. I baš tu legenda kreće još jednim puteljkom: Mitrovdan je među Srbe stigao od Rusa, koji su dan osvajanja Sibira posvetili svom zaštitniku svetom Dimitriju, dan koji tačno za pola godine kasni za danom pogubljenja đakona Dimitrija.

Običaji na Mitrovdan

U našem narodu važi običaj da se Mitrovdan smatra za dan kada dolazi zima, ako padne sneg na ovaj dan, prema predanju, zadržaće se do aprila.

U narodu se veruje da do Mitrovdana treba završiti sve velike poslove koji se rade napolju i da na taj dan ne treba izlaziti iz kuće.

Postoji i još jedno predanje vezano za Mitrovdan, da na taj dan nije dobro prekorevati decu, čak i ako su bila nevaljala, jer će onda biti takva cele godine.