Poremećaji ishrane i njihova povezanost sa mentalnim zdravljem

Pod pojmom poremećaja ishrane, koji su od posebnog značaja kako zbog konstantnog rasta njihove učestalosti, tako i zbog brojnih zdravstvenih komplikacija koje iz njih mogu proisteći, najčešće se podrazumevaju anoreksija i bulimija, o kojima se već dosta zna, dok u realnosti ovi poremećaji obuhvataju i neke druge, manje poznate, ali ne i manje važne poremećaje.

Sa doktorom medicine i RE i KBT psihoterapeutom (racionalno - emotivna i kognitvno -bihejvioralna), Dr Milanom Popovićem, razgovarali smo o tome koji sve poremećaji postoje, kako se manifestuju, kada se najčešće javljaju i kako tretiraju, kao i na koji način su povezani sa mentalnim zdravljem.

Uzroci i lečenje poremećaja ishrane

Brojni su faktori koji mogu prouzrokovati razvoj poremećaja ishrane kod pojedinca, a mogu biti kako genetski, tako i sociološki i psihološki. U većini slučajeva razvoj poremećaja ishrane počinje u detinjstvu i adolescentskom periodu kod depresije, anksioznosti, šizofrenije i poremećaja ličnosti, a pogrešna percepcija o idealnom izgledu tela, njegovim proporcijama i lepoti, koja se plasira kroz medije i društvene mreže, u značajnoj meri doprinosi učestalosti ovih poremećaja.

Lečenje poremećaja ishrane zahteva multidisciplinarni pristup koje će u sebe uključivati psihijatra, psihologa, endokrinologa, internistu i nutricionistu, a važno je napomenuti da je podrška porodice od izuzetne važnosti u procesu lečenja. Kada je psihološki pristup u lečenju ovih poremećaja u pitanju, koriste se različite tehnike psihoterpije i psihofarmaci (najčešće antidepresivi).

Pored pomenutih poremećaja, postoje i poremećaji poput kompulsivnog prejedanja, poremećaja noćnog jedenja i pika poremećaji koji su ređi, a samim tim i manje poznati javnosti.

Poremećaj kompulsivnog prejedanja ("Bingeeating" poremećaj)

Poremećaj kompulsivnog prejedanja (takozvano "bindžovanje" hranom) ogleda se u gubljenju kontrole i prejedanju u kratkom vremenskom periodu, čak iako ne postoji osećaj gladi. Za razliku od bulimije, gde se smenjuju epizode prejedanja sa epizodama osećaja krivice, koji je praćen opsesivnim povraćanjem, kod osoba koje pate od ovog poremećaja ne uočava se takva cikličnost, već nakon faze prejedanja dolazi samo faza uznemirenosti i teskobe. Povremeno su prisutni simptomi depresije ili nezadovoljstvo telesnom shemom, kao jedan od uzroka kompulzivnog prejedanja. Oko 25 procenata pacijenata koji se leče zbog gojaznosti ima simptome ovog poremećaja. Javlja se u starijim uzrasnim grupama, a za razliku od anoreksije i bulimije koje su zastupljenije kod žena, ovaj poremećaj pogađa čak 4 puta više muškaraca nego žena. Kada je reč o lečenju ovog poremećaja, metode kognitivno - bihejvioralne terapije i interpersonalne terapije pokazale su dobre rezultate, kao i upotreba antidepresiva.

Sindrom noćnog jedenja

Prema podacima Nacionalnog instituta za mentalno zdravlje, sindrom noćnog jedenja pogađa oko 1.5 procenat svetske populacije, a za razliku od nekih drugih poremećaja koji se češće javljaju kod ženske populacije, ovaj gotovo jednako pogađa i muškarce i žene. Ono što je karakteristično za ovaj poremećaj jeste upravo način i vreme konzumacije obroka - tokom noći, u potpuno svesnom stanju, radije se opredeljujući za više manjih, ali visokokaloričnih obroka. Osobe koje pate od poremećaja noćnog jedenja često su i anksiozne i depresivne, dok se tokom noći ta stanja intenziviraju dodatno.

Pika sindrom

Ono što je karakteristično za Pika poremećaj jeste ponavljano unošenje neprehrambenih supstanci, poput sapuna, zemlje, papira, kose, kamenčića i slično. Istraživanja pokazuju da je Pika sindrom prisutan kod čak 50 procenata dece u uzrastu od 18 do 36 meseci, dok se kod dece uzrasta do 12 godina javlja u oko 10 procenata slučajeva. Ovaj nesvakidašnji poremećaj, jedan je od poremećaja koji se razvija u detinjstvu, a može se javiti i u adolescentskom periodu, kao i u odraslom dobu. Nažalost, nema jasnih uzročnika ovog sindroma, ali je poznato da pored opsesivno-kompulsivnog poremećaja i anemije, može biti prouzrokovan i mentalnim poremećajem poput šizofrenije ili autizmom. U lečenju se koristi bihejvioralni pristup, ponekad i antidepersivi ili atipični antipsihotici kod oblika koji ne daju pozitivan odgovor na terapiju antidepresivima.