Pravoslavno svedočenje na Korejskom poluostrvu

Seul, glavni grad Republike Koreje je jedan od najznačajnijih megapolisa (10 miliona žitelja u užem području) Istočne Azije i u njemu važi pravilo "pali, pali", ili "brzo brzo". No, noću, u tradicionalno budističkoj sredini, mir i spokojstvo ulivaju hiljade svetlećih krstova predominantno katoličkih i protestantskih crkava. Među tim bolomoljama su i dve pravoslavne.

Zbog "pali, pali", tek tokom treće posete Južnoj Koreji u novembru 2016. imao sam zadovoljstvo da posetim crkvu Svetog Nikole, katedralnu u Pravoslavnoj mitropoliji Koreje. Ministar savetnik u Ambasadi Srbije, gospodin Aleksandar Đorđević, dobar znalac Istočne Azije i Seula, prihvatio se nezahvalne dužnosti da me, usred uobičajene saobraćajne gužve na kraju radnog dana odveze do crkve u seulskom distriktu Mapo.     

U predvečerje i nenajavljeni, u crkvi smo zatekli samo sveštenika Korejca, oca Antoniosa Lima. Otac Lim, 50-godišnjak, naveo je kako je u "svom malom i kratkom životu" postao pravoslavac 1999. godine. "Po rođenju kršten sam u katoličkoj crkvi. No, moj život je bio daleko od crkve, mada sam povremeno učestvovao u protestantskim službama."

Lim je diplomirao na jednoj od tri glavne visokoobrazovne institucije u zemlji, Korejskom nacionalnom univerzitetu u Seulu. Tokom studija ga je prijatelj, rimokatolički sveštenik, diplomac sa američkog Univerziteta Stenford, nagovorio da posete crkvu Svetog Nikole.

"Bio sam zapanjen na prvi pogled. Crkva je zaista bila lepa." Od tada je otac Lim već 25 godina sveštenik Mitropolije Korejske koja je pod jurisdikcijom Vaseljenskog patrijarhata u Konstantinopolju.

Otac Lim je naveo da je Pravoslavna crkva već drugi vek prisutna na Korejskom poluostrvu. To je malo poznata strana njene misionarske delatnosti na Dalekom istoku.

Ideja o otvaranju pravoslavne misije u Koreji je potekla od sekretara diplomatske misije Ruske carevine u Seulu Nikolaja Aleksejeviča Sviskog. Sviski je u proleće 1889. poslao svom načelniku detaljan memorandum u kojem je ubedljivo predložio stvaranje ruske pravoslavne misije u Koreji.

Dokument je temeljno razmatran i konačno je sproveden 1900. U bogato ukrašenoj prostoriji ruskog konzulata u Seulu, 17. februara 1900. održana je prva Božanstvena liturgija i osvećena privremena kapela. To se smatra "danom rođenja" korejske pravoslavne crkve.

Tada je Ruska pravoslavna crkva (RPC) zvanično počela svoju aktivnost u širenju pravoslavnog svedočenja na Korejskom poluostrvu. U Mitropoliji korejskoj kažu da istorija pravoslavne misije na poluostrvu ne može biti potpuna bez pažljivog proučavanja arhiva Moskovskog patrijarhata.

Opet, od zvaničnog osnivanja, pravoslavni svet je na poluostrvu prošao kroz mnoge faze uspona i padova, avantura i velikih blagoslova. Taj istorijski put bio je pod moćnim uticajem i obeležen uzastopnim teškoćama korejske nacije, kao i značajnim međunarodnim političkim događajima.

Tako je izgradnja crkve Svetog Nikole u Seulu, započeta 1903, sledeće godine prekinuta posle pobede Japanaca u ratu sa Rusijom (1904-1905). U to vreme su svi Rusi, kao i misionari, proterani iz Koreje, što je smanjilo uticaj Moskve na poluostrvu. Rast crkve je dodatno zakomplikovala surova japanska kolonizacija Koreje (1910-1945).

Za to vreme pravoslavna zajednica je ostala mala, ali uporna. Godine 1911. Džon Kan Tak, ranije učitelj u misionarskoj školi, rukopoložen je u čin đakona i postao prvi korejski pravoslavni sveštenik.

No, za pravoslavnu misiju u Koreji nastao je veoma kritičan period posle Boljševičke revolucije u Rusiji 1917. Stradajući Moskovski patrijarhat zajedno sa arhiepiskopom Vladivostočkim, pod čijom je jurisdikcijom bila pravoslavna zajednica Svetitelja Nikolaja u Seulu, više nisu imali nikakvu vezu sa Korejom niti su mogli da pruže ikakvu podršku. Misija je 1921. iz okrilja duhovne uprave u Vladivostoku prevedena u jurisdikciju Tokijske arhieparhije RPC.

Dodatna kriza za crkvu je usledila posle pobede nad Japanom na kraju Drugog svetskog rata, kada su Sjedinjene Američke Države i Sovjetski savez podelili Korejsko poluostrvo duž 38. paralele, kako je to i danas. Gorka je ironija što posledice te podele danas pothranjuju i one između Vaseljenske i RPC.  

Jeromonah Polikarp Primak bio je poslednji ruski misionar u Koreji. Služio je do 29. juna 1949, kada ga je korejska policija uhapsila pod optužbom da je sovjetski agent i proterala sa majkom.

Tako je prvi period pravoslavne misije u Koreji pod jurisdikcijom Moskovskog patrijarhata došao do kraja mada je Koreja ostala deo Mitropolije Harbina i Istočne Azije RPC. Prema ruskim izvorima, od 1900. do 1945. pravoslavni misionari su krstili između 789 i "deset hiljada" lokalnih stanovnika.

Crkva se suočila sa još jednim ozbiljnim problemom tokom Korejskog rata (1950-1953). U jednom od najkrvavijih sukoba posle Drugog svetskog rata, pravoslavna zajednica u regionu je bila rasejana, a organizovani oblici crkvenog života su narušeni. Jedini korejski pravoslavni sveštenik u to vreme, otac Aleksej Kim je zatočen i od tada mu je sudbina nepoznata... 

Dolazak grčkih vojnih kapelana, u sastavu združenih snaga Ujedinjenih nacija predvođenih SAD, pomogao je očuvanju pravoslavnog prisustva i uspostavljanju novih veza sa svetskom pravoslavnom zajednicom. Prema zvaničnicima mitropolije, 1955. je po zahtevu pravoslavnih vernika u Južnoj Koreji, Vaseljenska patrijaršija "uzela korejsku pravoslavnu crkvu pod svoju pastirsku brigu".

Korejska eparhija je formirana 2007. pošto je do tada bila podređena Novozelandskoj Mitropoliji. Bio je to period širenja pravoslavlja po zemljama Juga i Jugoistoka Azije, Indiji, Indoneziji, Hongkongu, Filipinima, Singapuru, Tajlandu.

Sada korejsku pravoslavnu crkvu predvodi mitropolit Amvrosij (Aristotelis Zographos), episkop Vaseljenske crkve koji, takođe, nosi naziv Ekzarha Japana i tamošnje dioceze. Bio je tokom jednogodišnjeg mandata 2016, predsednik Nacionalnog saveta crkava u Koreji. Učestvovao je 1998. na Saboru pravoslavnih duhovnih škola u Beogradu.

Korejska episkopija se proširila na sedam crkava u većim gradovima, uključujući Seul, Busan, Inčon, Đeongju, Ulsan i Jangu. Opslužuje ih deset sveštenika od kojih su sedam Korejci i okuplja između 3.000 i 6.000 vernika.

Uz finansijsku podršku južnokorejskih vlasti tokom 1960-tih, pravoslavna crkva je kupila deo zemlje u okrugu Mapo i savremena crkva Svetog Nikole je svečano otvorena 1968. Nastala zajedničkim naporima prvog posleratnog pravoslavnog sveštenika korejskog porekla Borisa Muna i projektanta, profesora Čo Čang Hana, osvećena je 1978.

Pravoslavna zvona se čuju i u 200 kilometara od Seula udaljenom Pjongjangu, glavnom gradu Demokratske Narodne Republike Koreje (DNRK). Crkva Svete Trojice RPC je prva i jedina pravoslavna bogomolja u DNRK i jedno od retkih hrišćanskih svetilište u toj zemlji.

Navodno, prethodni severnokorejski vođa Kim Džong-Il, otac sadašnjeg Kim Džong Una, je posle putovanja na ruski Daleki istok 2002, želeo da izgradi pravoslavnu crkvu u DNRK. Tada je Kim posetio crkvu Svetog Inokentija Irkutskog u Habarovsku i divio se njenoj arhitekturi i ruskim pravoslavnim obredima. Već 2003. je osvećen prvi kamen u temelju nove crkve u južnom delu Pjongjanga.

Osvećenje gotove crkve je 2006. obavio tadašnji mitropolit Smolenski i Kaliningradski (današnji Patrijarh RPC) Kiril. Mitropolit Kiril je, takođe, hirotonisao u sveštenike koji su završili Moskovsku duhovnu semenište, đakone Fedora Kim i Jovan Ra. Oni sada upravljaju Crkvom.

Hram je odmah prešao pod jurisdikciju RPC. Prihodnici hrama nisu bili toliko brojni, uglavnom zaposleni ruske ambasade, diplomate iz pravoslavnih zemalja, pojedini Severnokorejci i Egipćani-Kopti kao ljudi pravoslavne vere.

Zidovi hrama su 2015. ukrašeni freskama. Četvorica korejskih poslušnika otišla su 2016.godine na studije u Habarovsku duhovnu seminariju.

RPC je, posle prekida odnosa sa Konstantinopoljem 2016. odakle su stizale "neočekivane" izjava da hram Svete trojice pripada Vaseljenskoj crkvi, osnovala Patrijaršijski ekzarhat jugoistočne Azije. U njegovom sastavu je 2019. formirana Korejska eparhija.

Kada je ruski predsednik Vladimir Putin juna 2024. zvanično posetio Pjongjang, posle razgovora sa Kim Džong Unom je obišao crkvu Svete Trojice. Arhiepiskop Korejski Fegor (Kim) je obavestio predsednika Rusije o toku izgradnje hrama i izvršio kratku bogosluženje. Putin je poklonio hramu ikonu Svete Trojice.

Očevici svedoče da crkva izgleda sjajno. U njoj su sačuvani čitava struktura i stil pravoslavne crkve, a kapacitet joj je oko 500 posetilaca.

Natrag u Seul, U Mitropoliji korejskoj ukazuju kako se pravoslavlje koje su doneli ruski misionari, čvrsto naselilo na poluostrvu, iako je malo u poređenju sa drugim tamošnjim hrišćanskim zajednicama. Predstavlja jedinstvenu kombinaciju korejske kulture sa pravoslavnim hrišćanskom istorijom, održavajući veze sa ruskim i grčkim pravoslavnim tradicijama i razvijajući vlastiti identitet.

Prema ocu Limu, do sada je Mitropolija imala bliske veze sa RPC i drugim pravoslavnim crkvama. "Zato ponekad pozivamo sveštenike i episkope iz drugih pravoslavnih crkava..."

"Redovne su posete vernika iz Istočne Evrope, uključujući Srbe. Mislim da je nekoliko Srba prisustvovalo božićnim proslavama u našoj crkvi", kazao mi je otac Lim.