U poslednje vreme, primetno je povećanje obima i intenziteta upotrebe vazduhoplovnih bombi u napadima ruskog ratnog vazduhoplovstva na kopnene ciljeve ukrajinske vojske zaštićene savremenim sredstvima PVO.
U prvoj godini Specijalne vojne operacije, rusko ratno vazduhoplovstvo se ograničilo na operacije bliske vazdušne podrške trupama na zemlji mahom upotrebom običnih gravitaconih bombi i nevođenih raketnih zrna sa diskutabilnim parametrima preciznosti.
Ove rizične akcije su uglavnom izvodili oklopljeni jurišnici Su-25 i bombarderi Su-24. Savremenija avijacija, kao što su višenamenski lovački avioni Su-30SM, Su-35S kao i taktički lovci-bombarderi Su-34, korišćena je u obezbeđivanju vazdušnog prostora u široj zoni Specijalne vojne operacije, što je uključivalo lovačke i izviđačke zadatke.
Sve ovo je posledica nedovoljne količine savremenih dalekometnih ubojnih sredstava klase vazduh-zemlja preskupih za stalnu upotrebu.
Ogroman broj kopnenih ciljeva u širokoj zoni Specijalne vojne operacije koja se po širini i dubini meri hiljadama kilometara, zahteva jeftinija i efikasnija rešenja. Odluka je pala na brzo osmišljavanje i realizaciju programa modifikacije ogromne količine gravitacionih bombi različitog tipa i mase koji su nasleđene još iz perioda SSSR-a.
Dodavanje rasklopivih krilnih površina i repnih stabilizatora uz integraciju jednostavnog elektronskog sistema povezanog sa satelitima (GLONASS) transformisalo je obične bombe u oružje, koje osim ogromne razorne snage poseduje znatno veći dolet i preciznost. Brz proces modifikacije, kao i praktično neograničena količina ovih bombi, garantuje visok intenzitet njihove upotrebe u vremenskom periodu koji se može meriti mesecima, pa i godinama.
Dragulj u opremi modernizovanog frontovskog bombardera Su-24M
Napadno-navigacijski kompleksi koji se nalaze u setu standardne opreme savremenih modela ruske lovačko-bombarderske avijacije, podržavaju primenu ovih bombi, a vremešni supersonični taktički frontovski bombarder Su-24M je za ovaj tip vazduhoplovnog naoružanja kao stvoren.
Naime, ruski specijalisti su u sklopu usavršavanja bombarderskih mogućnosti ovog aviona unapredili nišansko-navigacijski vazduhoplovni kompleks SVP-24 "gefest" koji je značajno povećao preciznost upotrebe nevođenih ubojnih sredstava kao što su gravitacone bombe i raketna zrna klase vazduh-zemlja, ali i navođenog naoružanja (satelitski navigacioni sistemi GLONASS).
Povećanje preciznosti nišanskog vazduhoplovnog kompleksa SVP-24 "gefest" relizovano je upotrebom savršenijeg softverskog obezbeđenja i njegove integracije sa meteo-senzorima koji se nalaze na telu vazduhoplova. Dobijanje svih parametara u realnom vremenu omogućava da se u automatskom režimu rada izračunaju svi neophodni elementi za primenu nevođenih i vođenih ubojnih sredstava.
"Gefest" pored podataka koji pristižu sa ruske globalne satelitske mreže GLONASS, koristi i parametre kao što su vrednosti atmosferskog pritiska, procenta vlage u vazduhu, brzine vetra, brzine aviona i čitav niz drugih faktora izračunavajući najoptimalniji kurs, brzinu i visinu odbacivanja aviobombe. Samo bombaradovanje se izvodi u automatski.
Nišansko-navigacioni kompleks SVP-24 "gefest" je kompatibilan sa širokom gamom „jedrećih“ vazduhoplovnih bombi kao što je, na primer, satelitski vođena modifikacija FAB-500M62 sa do 300kg eksploziva.
Mogućnosti ovog kompleksa su takve da može da obezbedi izuzetno precizan pogodak na daljinama 40-60km, koliki je optimalan domet "jedreće" bombe kada se odbacuje sa velike visine i pri brzini većoj od brzine zvuka.
Tako se omogućava letelici da ostvari udare "preko linije horizonta", tačnije da ne ulazi u rizičnu zonu koju pokrivaju raketni sistemi PVO. Korisna nosivost omogućava ovom avionu da istovremeno na svojim podtrupnim i potrkilnim nosačima ponese i do osam "jedrećih" vazduhoplovnih bombi FAB-500M62, što je dovoljno da se sruši nekoliko armirano-betonskih objekata sa više spratova koji su npr. pretvoreni u utvrđenja protivničke vojske, i time otvori put kopnenim snagama za dalji razvoj ofanzive.
Komplikovan cilj za protivničku PVO a ogromna razorna moć
Presretanje ovih bombi protivničkim raketnim sistemima PVO je veoma složeno. Njihov radarski odraz je izuzetno mali, a ne poseduju ni radarske glave za samonavođenje, koje su takođe vidljive radarskim sistemima sa pasivnim faznim antenskim rešetkama.
Borba protiv ovih objekata značajno povećava potrošnju tehnološki složenih i skupocenih raketa klase vazduh-zemlja, što na duge ali i srednje staze ima kritičan uticaj na ukupnu funkcionalnost PVO. Istovremeno, njihova masovna upotreba može da prelomi ishod rata, jer praktično ne postoji objekat na zemlji ili pod zemljom, koji može da preživi udar vazduhoplovne bombe težine 1.500 i više kilograma. Koncentrisana primena nekoliko stotina visokopreciznih bombi u uskom vremenskom intervalu može da dovede do kolapsa protivničke vojske, na jednom od operativno-taktičkih pravaca na frontu.
Sa ovim je veoma dobro upoznat i portparol Komande ukrajinskog ratnog vazduhoplovstva Jurij Ignjat. On je rekao da se ruska taktika vazdušnih udara u Ukrajini u poslednje vreme bitno izmenila, i da se odvija bez obzira na poslednje isporuke zapadnih sistema PVO.
Ukrajinski vojni vrh smatra da se ovi udari neće zaustaviti na postojećim modelima "jedrećeg" vazduhoplovnog oružja koje se iz početka sastojalo samo od vazduhoplovnih bombi UPAB-500B, već da se počinju kombinovati sa tri puta težim aviobombama UPAB-1500.
Ove bombe su u stanju da unište utvrđene objekte kao što su podzemna komandna mesta ili skladišta oružja. Ukrajinska komanda sa terena dobija podatke da ruske VKS na čitavoj dužini fronta dnevno upotrebe 10-12 navođenih vazduhoplovnih bombi mase 500 i 1-500kg, čiji domet premašuje 50km. Najintenzivnije se koriste u regionu Donbasa i delu Hersonske oblasti, kao i Sumskoj oblasti na severu zemlje.
Ukrajinski vojno-politički vrh smatra da je jedino rešenje za koliko-toliko ravnopravnu borbu sa ovim naoružanjem, nabavka dalekometnih raketnih PVO/PRO sistema „patriot“ i savremenih lovačkih aviona zapadnog porekla, koji bi na velikim daljinama ugrozili vazduhoplovne platforme koje nose ove bombe.