Noćna mora ukrajinske vojske: Sve o bespilotnim letelicama "lanset"

Letelice je dizajnirala i proizvodi kompanija "ZALA aero grup", pododeljenje dobro poznatog ruskog preduzeća "Kalašnjikov" i prvi put su predstavljene javnosti u junu 2019. godine tokom Međunarodnog vojno-tehničkog foruma u Moskvi.

Tada su prikazane dve varijante dronova kamikaza iz ove porodice "lanset 1" i "lanset 3", koji su već u novembru 2020. godine prošli "vatreno krštenje" u Sirijskom građanskom ratu. Cena pojedinačnog "lanseta" kreće se između 20.000 i 40.000 dolara i do sada nije poznato koliko ih je proizvedeno, iako je sasvim izvesno da se radi o više stotina letelica.

Lanset 1 i Lanset 3 – sličnosti i razlike

Osnovna namena ovih dronova je osmatranje, nadzor i udar po živoj sili, položajima, vozilima i vojnoj opremi neprijatelja. Uprkos činjenici da se radi o dve različite modifikacije, "lanset 1" i "lanset 3" imaju dosta sličnosti u domenu tehničko-taktičkih karakteristika. Pre svega, identičan cilindrični trup, sa dva para krila u obliku slova "H" smeštenih na njegovoj prednjoj i zadnjoj strani.

Dizajn, koji podseća na pojedine rakete, omogućava "lansetima" visok stepen manevarskih sposobnosti i mogućnost dejstva po ciljevima u pokretu. Uz istovetnu konstrukciju, obe varijante dronova kamikaza poseduju isti raspored unutrašnjih komponenti: motor se nalazi u zadnjem delu, dok su uređaji za osmatranje i navođenje i bojeva glava smešteni u prednjem delu.

Obe varijante lutajuće municije napravljene su od kompozitnih materijala i emituju nizak nivo buke prilikom leta, što uz njihove relativno male dimenzije znatno otežava otkrivanje i identifikaciju ovih letelica putem radarskih sistema.

Poletanje se u oba slučaja obavlja uz pomoć tzv. "katapulta", odnosno lansera i to sa zemlje ili sa pomorskih platformi kao što su patrolni čamci klase "raptor", dok dronom u letu upravlja jedan operater sa kopna ili čamca.

Još jedna sličnost između dva drona kamikaza, je i pogon na električni motor koji pokreće propeler sa dve lopatice i omogućava brzinu kretanja do 110 kilometara na čas i brzinu obrušavanja od oko 300 kilometara na čas. Procenjuje se da je efektivni domet obe varijante "lanseta" oko 40 km, međutim određeni podaci sa terena ukazuju na to da je ovaj broj povećan na 60 km.

Sa druge strane, autonomija leta predstavlja prvu razliku između "lanseta" 1 i 3, budući da za prvi ona iznosi oko 30 minuta, dok za drugi iznosi 40 minuta.

Navođenje na cilj vrši se na nekoliko načina: uz pomoć opreme za TV navođenje koja omogućava operateru na zemlji da upravlja dronom u terminalnoj (završnoj) fazi leta; korišćenjem optoelektronskog sistema, sa mogućnošću predprogramiranja tako da letelica može leteti u autonomnom modu, odnosno sama pronalaziti i dejstvovati po metama; u koordinaciji sa drugim izviđačkim vazduhoplovima, poput ZALA 421-16.

Kada je meta uočena "lanset" dronovi započinju proces manevrisanja, sličan kretanju ptica, što dodatno otežava uočavanje i povećava šanse za uspešan udar po neprijateljskim ciljevima. Dodatna sigurnost od eventualnog obaranja i onesposobljavanja lutajuće municije obezbeđena je ugradnjom savremenog uređaja protiv laserskog ometanja, što je čini otpornom na mnoge antidron sisteme.

Pored autonomije leta, dronovi kamikaze iz porodice "lanset" razlikuju se i u dimenzijama, težine, nosivosti i vrsti ciljeva za koje su predviđeni. "Lanset 3" je, zapravo, veća verzija ukupne dužine 1.650 mm, raspona krila 1.000 mm, maksimalne poletna mase 12 kg i može nositi visoko-eksplozivnu ili visoko-eksplozivnu fragmentirajuću bojevu glavu težine do tri kilograma.

Interesantno je da uprkos široko rasprostranjenoj upotrebi u Specijalnoj vojnoj operaciji, još ne postoje precizni podaci o dimenzijama drona "lanset 1". Poznato je da njegova maksimalna poletna masa iznosi pet kg i da, takođe, može biti opremljen visoko-eksplozivnom ili visoko-eksplozivnom fragmentirajućom bojevom glavom težine do jednog kilograma.

Zbog opisane razlike u naoružanju, primarne mete "lanseta 3" su bolje utvrđeni položaji, osnovni borbeni tenkovi, borbena vozila pešadije, radari, artiljerijski i sistemi PVO. Sa druge strane, "lanset 1" se uglavnom koristi za uništavanje neprijateljske žive sile, lakih oklopnih vozila i transportera.

Upotreba i efikasnost

Kao što je već pomenuto, lutajuća municija iz porodice "lanset" korišćena je tokom borbenih operacija u Sirijskom građanskom ratu, međutim njihova intenzivnija upotreba primećena je na ukrajinskom ratištu.

Zahvaljujući kameri i uređajima za prenos video snimaka u realnom vremenu, od prvog dejstva u julu 2022. godine do dana pisanja teksta zabeleženo je i potvrđeno čak 317 udara po neprijateljskim ciljevima "lansetima" 1 i 3.

Na osnovu analize objavljenih snimaka, sajt "Lost armor" navodi da je 126 napada rezultiralo uništavanjem mete, 147 oštećenjem, u 30 slučajeva posledice nisu potpuno poznate, a svega 14 udara rezultiralo je promašajem. U pomenutim dejstvima pogođeno je 87 vučnih haubica i minobacača, 80 samohodnih artiljerijskih sistema, 37 lakih vozila i transportera, 32 sistema PVO, 26 radarskih položaja, 25 tenkova i oklopnih vozila i 13 višecevnih raketnih lansera.

Na listi "žrtava" "lanseta" mogu se naći sredstva ratne tehnike iz sovjetskog perioda, kao i naoružanje koje su Ukrajini isporučile zemlje NATO, poput samohodnih artiljerijskih sistema "krab" i M109 "paladin", sistema PVO IRIS T-SLM i "gepard", tenkova "leopard 2A6" i vučnih haubica M777.

Kao što se može zaključiti iz navedenih podataka najveće gubitke od dronova kamikaza pretrpele su artiljerijske jedinice, a razlog za to jeste upotreba ovih letelica u protivbaterijskoj vatri. Naime, nakon što izvrše dejstvo, ukrajinske posade koje opslužuju vučne i samohodne haubice imaju između 130 i 150 sekundi da promene položaj, jer ruske snage putem sistema C4I (Command, Control, Communications, Computers, and Intelligence, C4I) automatski dodeljuju mete umreženom lanseru "lanseta" u blizini neprijateljskih pozicija radi protivudara.

Široka upotreba lutajuće municije ukazala je i na određene nedostatke ovih sistema, a najznačajniji su svakako mala brzina leta i relativno slaba bojeva glava, koja se u pojedinim slučajevima pokazala nedovoljno jakom za probijanje zaštitnih mreža oko neprijateljskih položaja i teških oklopnih vozila. Ipak, poučeni iskustvom sa terena pripadnici ruske vojske i konstruktori rade na unapređenju efektivnog dometa, brzine, kao i optoelektronskog i komunikacionog sistema ugradnjom savremenijih uređaja čime se olakšava rad operatera na zemlji.

Takođe, pojavile su se inofrmacije da je na pojedinim dronovima "lanset 3" autonomija leta već povećana na više od sat vremena, što će dodatno poboljšati njihov učinak u Specijalnoj vojnoj operaciji.