Samohodni minobacač 2S31: "Vena" ruske artiljerije

2S31 "vena" je višenamenski samohodni top/minobacač, sposoban za amfibijske operacije, kog je dizajnirala i proizvodi kompanija "Motovilhinski zavodi", sa sedištem u Permu.

Ova platforma nastala je kao rezultat unapređivanja artiljerijskih sredstava iz čuvene porodice minobacača "nona" i jedno je od najnovijih oruđa ove vrste, koje ispuanjava zahteve armije, mornarice i mornaričke pešadije.

Takođe, predstavlja savremenu guseničnu alternativu sistemu 2S23 "nona-svk", zasnovanog na oklopnom transporteru točkašu BTR-80.

Razvoj "vene" započet je 1996, a prvi primerak je predstavljen javnosti već 1997. godine i to u Ujedinjenim Arapski Emiratima, za vreme međunarodnog sajma naoružanja i vojne opreme IDEKS.

Nakon višegodišnjih ispitivanja i evaluacije, u operativnu upotrebu Oružanih snaga Ruske Federacije uveden je 2010. godine. Pored ruske, od 2022. godine koristi ga i vojska Azerbejdžana, a postoje nepotvrđene informacije da je i Venecuela kupila nepoznat broj ovih samohodnih topova.

Osnovna namena 2S31 je pružanje vatrene podrške pešadijskim i oklopno-mehanizovanim jedinicama, u svrhu uništavanja oklopljenih i neoklopljenih, stacioniranih ili ciljeva u pokretu, minobacačkim ili direktnim dejstvom.

Visok nivo mobilnosti i amfibijske sposobnosti

Mobilna platforma ovog sistema je, u velikoj meri modifikovano, borbeno vozilo pešadije BMP-3, pa su tako uklonjena mesta za dva člana posade sa leve i desne strane vozača i njihovi prednji mitraljezi u kalibru 7.62h54 mm. Dvočlana kupola je zamenjena mnogo većom, opremljenom topom i drugim podsistemima, sa ravnim bokovima, odnosno zadnjom stranom i zakrivljenim prednjim delom.

Uklonjeni su svi otvori na krovu, a od zadnjih je zadržan samo levi, koji je smanjen i  modifikovan da se otvara nadole. Takođe, napravljena su i dva otvora za dopunu municije sa desne strane i to jedan na trupu i drugi na kupoli. Zbog navedenih izmena, posadu čini četiri čoveka: vozač smešten u sredini prednjeg dela vozila, komandir i nišandžija u desnoj, tj. levoj strani kupole i poslužilac topa koji se tokom vožnje nalazi iza komandira.

Uprkos velikom broju modifikacija i prilagođavanju za potrebe artiljerijskih jedinica, vozilo je zadržalo UTD-29 dizel motor jačine 500 ks, sa tečnim hlađenjem u kombinaciji sa hidromehaničkim sistemom prenosa. Zahvaljujući opisanom pogonu, "vena" je sposobna za kretanje maksimalnom brzinom od 70 km/h i ostvarivanje dometa od 600 km uz optimalnu brzinu. Takođe, zbog velike mobilnosti BMP-3, ovaj samohodni minobacač može savladavati najsuroviji teren i nagibe od 60%, bočne nagibe od 30%, vertikalne prepreke visine do 0,8 m i rovove širine do 2,5 m.

Ipak najveća prednost u domenu pokretljivosti ogleda se u amfibijskim sposobnostima vozila nosača, pa se tako 2S31 može kretati po vodenim površinama uz pomoć dva bočna vodomlazna motora. Pre ulaska u vodu, vozač izvršava neophodne pripreme, poput uključivanja kaljužnih pumpi, nakon čega "vena" može "plivati" brzinom od 10 km/h. Dodatno, u slučaju da potrebe zadatka to nalažu, postoji i opcija izbacivanja samohodnog manobacača iz aviona, upotrebom padobrana.

Dužina 2S31, uključujući i top u prednjem položaju iznosi oko 7,5 m, širina 3,3 m, visina oko 3,4 m, klirens 450 mm, a težina oko 19,5 tona. Zavareni oklop vozila od legure aluminujima i čelika, pruža zaštitu od vatre iz lakog pešadijskog naoružanja i gelera artiljerijskih granata, a u opremu sistema ulazi i komplet ABHO (atomsko-biološko-hemijska odbrana).

Veći domet topa i automatizovan sistem upravljanja vatrom

Glavno naoružanje sistema "vena" je top sa olučenom cevi 2A80 u kalibru 120 mm, nastao daljim razvojem 2A60 kog koriste drugi artiljerijski sistemi iz porodice "nona". Novi top ima dužu cev, veći domet paljbe (iako koristi identičnu municiju) i može vršiti minobacačko ili direktno dejstvo po neprijateljskim ciljevima. Kupola se okreće u opsegu od 360 stepeni po azimutu, dok se sam top može podizati i spuštati od -4 do +80 stepeni po elevaciji.

Pored municije ruske proizvodnje, 2A80 je osposobljen i za korišćenje gotovo svih minobacačkih granata pravljenih po NATO standradu i pojedinih topovskih granata sovjetskog, odnosno ruskog porekla u istom kalibru. Tu između ostalog spadaju visoko-eksplozivne fragmentirajuće, kumulativne, dimne granate i mine, kao i laserski vođene minobacačke granate "kitolov-2". Iako se radi o oružju sa olučenom cevi, u spektar upotrebljive municije spadaju i granate dizajnirane za glatkocevne topove kalibra 120 mm.

Kapacitet "vene" je 70 granata ili mina (duplo više od drugih sistema iz porodice "nona"), svih vrsta, od kojih je 22 unapred smešteno u dva okvira po 11, za brzo punjenje upotrebom uređaja za nabijanje. Maksimalna brzina paljbe je osam do deset projektila u minuti, dok najveći domet zavisi od vrste municije pa je tako za minobacačku oko 7,2 km, a za topovsku oko 13 km. Velika preciznost i razorna moć pri upotrebi visoko-eksplozivnih granata, čine ovaj top uporedivim sa artiljerijskim oruđem u kalibrima 152 mm i 155 mm.

Uz savremeni top, borbeni potencijal samohodnog minobacača 2S31 "vena" dodatno je poboljšan ugradnjom naprednog automatizovanog sistema upravljanja vatrom, u sklopu kog je digitalni balistički računar, namenjen za izračunavanje parametara neophodnih za obezbeđivanje visoke verovatnoće pogotka pri prvom opaljenju. Nišandžija na raspolaganju ima periskop i nišan za direktnu paljbu, dok komandir koristi zaseban paket optoelektronskih uređaja i senzora za osmatranje, odnosno označavanje ciljeva, koji su instalirani na njegovoj strani kupole.

U paket spadaju dnevni nišan, pojačivač slike, laserski daljinomer i infracrvena optika za noćno osmatranje, a sistem upravljanja vatrom opremljen je i navigacionim i topografskim uređajima. Upravo zahvaljujući opisanim karakteristikama, „vena“ može dejstvovati danju i noću, u svim vremenskim uslovima sa visokim stepenom preciznosti.

Sistemi zaštite

Pored oklopa vozila nosača i kompleta ABHO, ovaj samohodni minobacač 2S31 raspolaže sa još nekoliko sredstava za samozaštitu. Kao sekundarno naoružanje, iznad komandirovih uređaja za osmatranje, ugrađena je daljinski upravljana borbena stanica (DUBS), sa mitraljezom PKTM u kalibru 7,62h54 mm. Brzina paljbe ovog oružja je 500 do 600 metaka u minuti i koristi se za odbranu od kopnenih i sporih niskoletećih vazdušnih ciljeva.

Na prednjoj strani kupole sa leve i desne strane iznad topa, postavljeno je po šest dispensera dimnih granata, koji se elektronski aktiviraju. Sa obe strane topa i na bočnim stranama na zadnjem delu krova kupole, smešteni su uređaji za otkrivanje laserskog zračenja, povezani sa pomenutim dispenserima. Naime, ovaj segment samozaštite funkcioniše tako da kada uređaji otkriju laserski snop neprijatelja kojim se "vena" označava kao cilj, automatski dolazi do lansiranja dimnih granata i posledičnog "sakrivanja" minobacača od zraka.

Uz sve navedeno, prvi modeli "vene" bili su opremljeni i sistemom aktivne zaštite "štora-1", kakav se može naći na tenkovima T-90, međutim na kasnijoj proizvodnoj verziji ovaj vid zaštite nije primećen.

Iako do sada nije zabeležena njihova borbena upotreba, pre svega zbog relativno malog broja proizvedenih primeraka, 2S31 "vena" po svojim tehničko-taktičkim karakteristikama svakako predstavlja jedno od najnaprednijih višenamenskih samohodnih artiljerijskih sredstava na svetu, u rangu sa švedsko-finskim "amos-om" i kineskim PLL-05.