Su-57 dobija novo naoružanje: Raketa "vazduh-vazduh" R-74M2

Vazdušno-kosmičke snage ruske vojske su tokom Specijalne vojne operacije zabeležile niz pobeda u vazdušnim duelima, uništavajući ukrajinske borbene avione MiG-29 i Su-27, kao i frontovske, odnosno taktičke bombardere Su-25 i Su-24.

U pomenutim okršajima posebno su se istakli ruski višenamenski avioni pete generacije Su-57, naoružani raketama R-77-1 (dometa preko 110 km)  i R-37M (dometa preko 200 km).

Pored naoružanja dugog dometa, Su-57 će uskoro biti opremljen i raketama za borbu na manjim udaljenostima, specijalno dizajniranim i usklađenim sa njegovom "stelt" tehnologijom. Reč je o raketama R-74M2, tačnije najnovijoj varijanti iz porodice raketa "vazduh-vazduh" R-73, koja je konstruisana isključivo za potrebe višenamenskih lovaca pete generacije.

Kao i sve prethodne verzije iz pomenute porodice, R-74M2 je dizajnirao i razvio "Državni inženjerski konstruktorski biro Vimpel". Pored navedene oznake, ovo oružje poznato je i kao K-74M2 (slovo "K" se koristi kako bi se označilo da je određeno sredstvo i dalje u fazi razvoja), RVV-MD2 (verovatno ime izvozne varijante) i "izdeljije 760".

Pretpostavlja se da je proces razvoja najnovije varijante započet 2020. ili 2021. godine. Javnost je prvi put imala priliku da se bolje upozna sa R-74M2 za vreme međunarodnog vojno-tehničkog foruma "Armija 2023", budući da je na štandu kompanije "Vimpel", između ostalih prozivoda, bila izložena i maketa nove rakete u realnoj veličini.

Prema rečima predstavnika pomenutog preduzeća, nova varijanta spada u petu generaciju raketa „vazduh-vazduh“, a njena prozivodnja već je pokrenuta. Stoga se uskoro može očekivati testiranje R-74M2, možda čak i u realnim borbenim uslovima, kao i uvođenje u operativnu upotrebu Ratnog vazduhoplovstva Ruske Federacije.

Dizajn prilagođen potrebama Su-57

Na osnovu fotografija predstavljene makete na forumu "Armija 2023", može se zaključiti da je R-74M2 u najvećoj meri zadržala spoljašnji izgled trupa i kontrolnih površina (krila, kanardi i stabilizatori) svojih prethodnika. Tačnije, ima cilindrični trup (telo) dužine 2,92 m, prečnika oko 170 mm i ukupne težine  106 kg, a sama bojeva glava teži osam kilograma.

U prozirnom prednjem delu smeštena je glava za samonavođenje sa sopstvenim elektronskim aparatima, dok su iza nje pozicionirani sistemi za upravljanje kanardima, kontrolu navođenja, upaljači i uređaj za napajanje električnom energijom. Središnji deo trupa namenjen je za bojevu glavu, dok zadnji zauzima raketni motor na čvrsto gorivo sa mlaznicama za upravljanje vektorom sile potiska.

Kada su u pitanju kontrolne površine, kao i ostale rakete iz porodice R-73, nova verzija ima po dva para prednjih fiksiranih stabilizatora i upravljivih kanarda, odnosno dva para zadnjih krila. Jedina promena u ovom segmentu, jesu manje dimenzije zadnjih kontrolnih površina, radi mogućnosti smeštanja rakete u unutrašnjim odeljcima za naoružanje Su-57, kako bi ova letelica zadržala svoje "stelt" karakteristike, odnosno malu površinu radarskog preseka. Iako su prvenstveno dizajnirane za postavljanje u sporedne tj. bočne odeljke, deluje da će ih ovi avioni nositi i u svojim glavnim odeljcima.

Uprkos sličnosti u domenu spoljašnjeg izgleda, ostvaren je niz poboljšanja u odnosu na ranije rakete iz pomenute porodice, poput novog motora, glave za samonavođenje i umanjenih senzora za blizinu, u sklopu mehanizma upaljača za pravovremenu detonaciju bojeve glave.

Letne karakteristike

Prema dostupnim informacijama, R-74M2 može uništavati ciljeve u vazduhu koji se kreću brzinama do 2.500 km/h (2,1 mah), na visinama od 20 do 20.000 metara. Ako se uzme u obzir da je brzina kretanja prethodnih varijanti iz porodice R-73 oko 2,5 maha (2.980 km/h), ali i da je motor u određenoj meri unapređen, deluje da bi najnovija raketa mogla razviti i brzinu do tri maha.

Povećan je i maksimalni efektivni domet, sa 40 na 50 kilometara, zbog čega se R-74M2 može klasifikovati kao raketa "vazduh-vazduh" srednjeg dometa. Kao što je slučaj sa ostalim verzijama i nova varijanta je osposobljena za uništavanje ciljeva koji se ne nalaze direktno ispred aviona (pravca u kom je usmereno naoružanje), tj. postoji opcija "off-boresight" lansiranja.

Ukratko, pilot borbenog aviona zahvaljujući uređajima za prikaz podataka na kacigi (Helmet Mounted Display, HMD) može nanišaniti neprijateljsku letelicu jednostavno gledajući u nju i potom izvršiti dejstvo raketom.

Ovde dolazimo do najveće i ključne prednosti R-74M2 u odnosu na starije varijante. Naime, rakete iz porodice R-73 imaju opciju "off-boresight" lansiranja i dejstva po metama koje se nalaze u prednjoj hemisferi aviona, ali pod maksimalnim uglom od 40, 45, 60 ili 75 stepeni (zavisi o kojoj se tačno modifikaciji radi) u odnosu na pravac u kom je usmereno njegovo naoružanje.

Sa druge strane, najnovija verzija ima mogućnost uništavanja ciljeva bez obzira pod kojim uglom u odnosu na pravac naoružanja se nalaze, čak i kada se radi o zadnjoj hemisferi Su-57.

To znači, da R-74M2 može izvršiti uspešno dejstvo po neprijateljskim vazduhoplovima pozicioniranim pod uglom od 180 stepeni u odnosu na pravac kretanja aviona i sve to zahvaljujući poboljšanim upravljivim mlaznicama i naprednom sistemu navođenja.

Zbog opisanih sposobnosti, najnovija verzija svrstava se u svetski vrh zajedno sa britanskom ASRAAM, izraelskom "piton-5", nemačkom "iris-t" i savremenim modifikacijama američkih "sajdvajnder" raketa.

Sistem navođenja

Još jedna novina R-74M2 je i upotreba sistema inercialnog navođenja, dizajniranom da obezbedi raketi samostalno određivanje svojih koordinata, bez potrebe za eksternim unosom podataka. Takođe, ovaj sistem kontroliše i stabilizuje raketu tokom autonomnog dela leta. Dok je smeštena u unutrašnjim odeljcima borbenog aviona, raketa od radara letelice dobija podatke o cilju, a nakon lansiranja prebacuje se na režim potrage uz pomoć infracrvene (IC) glave za samonavođenje.

U poslednjoj fazi presretanja cilja, savremena IC glava sa dvostrukim bandom i tehnologijom elektrooptičke obrade slika, omogućava da R-74M2 "vidi" metu kao sliku, umesto izolovanih tačkica infracrvenog zračenja i time ujedno povećava njenu otpornost na protivmere kao što su IC mamci.

Dodatno, pored opcije autonomnog leta, putanja rakete se može korigovati uz pomoć bezbedne veze za prenos podataka, putem koje radar aviona sa kog je lansirana, šalje ažurirane koordinate cilja, čime je povećan nivo verovatnoće pogotka.

Ostaje da vidimo kako će se ova raketa "vazduh-vazduh" pete generacije pokazati u realnim borbenim uslovima, a prva potencijalna "žrtva" mogli bi postati višenamenski borbeni avioni F-16, čija je isporuka obećana Ukrajini. Ipak, treba uzeti u obzir i činjenicu da rusko ratno vazduhoplovstvo avione Su-57 koristi u ograničenoj meri i uglavnom dejstvuju sa velike udaljenosti iz vazdušnog prostora RF, što je sasvim logično imajući u vidu relativno mali broj proizvedenih primeraka.

Postoje i određene indicije da će se R-74M2 naći u arsenalu modernizovanih varijanti strateških raketonosaca Tu-160, kao sredstvo samoodbrane, budući da su ovi vazduhoplovi opremljeni radarima za osmatranje zadnje hemisfere i imaju relativno mali radarski odraz za svoju klasu.