Sistem PVO "gibka-S": Novo rusko naoružanje na ispitivanjima u zoni SVO

"Gibka-S" je novi samohodni sistem protivvazduhoplovne odbrane (veoma) malog dometa, koji je razvio "Konstruktorski biro mašinstva" (KBM) sa sedištem u gradu Kolomni.

Kompleks je javnosti prvi put predstavljen za vreme vojno-tehničkog foruma "Armija 2017", nakon čega su sprovedena testiranja, prvo preliminarna, a potom i državna.

Krajem decembra 2019. godina, obavljena su gotovo sva ispisivanja nakon čega je "gibka-S" dobila pozitivnu ocenu i dozvolu za uvođenje u operativnu upotrebu, a prvi primerci isporučeni su Oružanim snagama Ruske Federacije tokom 2022. godine. Sredinom avgusta 2023. pojavile su se informacije o testiranju i evaluaciji ovog sistema PVO u realnim borbenim uslovima, tj. zoni Specijalne vojne operacije.

Kompleks "gibka-S" namenjen je za protivvazduhoplovnu odbranu kombinovanih jedinica, tokom borbenih operacija i marševa, komandnih položaja, manjih vojno-industrijskih i infrastrukturnih objekata, od vazdušnih ciljeva na malim visinama i razdaljinama, u dnevnim i noćnim uslovima.

Sastoji se od modifikovanog oklopljenog višenamenskog terenskog vozila „tigar-m“, naoružanog sistemom PVO sa četiri lansirne cevi, a svaka baterija koju uglavnom čini šest borbenih, opremljena je i komandno-izviđačkim vozilom.

Mobilna komponenta

Pomenuti "tigar-M" (poznat i pod oznakom AMN-233114), predstavlja unapređenu verziju višenamenskog vozila 4h4 "tigar" (GAZ-2330), prvi put prikazanu javnosti 2010. godine i razvijenu sa ciljem povećanja operativnih sposobnosti svog prethodnika. Oklop pruža zaštitu od vatre iz pešadijskog naoružanja, gelera artiljerijske municije i dejstva imrpovizovanih eksplozivnih naprava; prozori su izrađeni od balističkog stakla; u unutrašnjosti vozila ugrađeni su tzv. "spall liner-i", namenjeni za zaštitu posade i opreme od krhotina, gelera i rikošeta, u slučaju da dođe do proboja spoljašnjeg oklopa; a sam motor opremljen je ojačanom haubom radi zaštite od direktne vatre.

Zahvaljujući poboljšanom dizel motoru JaMZ 5347-10 sa turbopunjačem i mehanizmom hlađenja, jačine 215 ks, vozilo može razviti maksimalnu brzinu između 125 i 140 km/h na putu i zadržava visok nivo mobilnosti na surovom terenu.

Operativni domet od 1.000 km i mogućnost savladavanja različitih prepreka, uključujući i vodene, u velikoj meri doprinose borbenim sposobnostima "gibke-S" i dozvoljavaju raspoređivanje ovog sistema PVO čak i na gotovo neprohodnim lokacijama.

Modifikovana verzija koja služi kao platforma za "gibku-S" (sa oznakom ABŠ-233116)  dizajnirana je tako da može nositi sisteme PVO, uključujući dodatnu raketnu municiju, sistem upravljanja vatrom, optoelektronske uređaje za nišanjenje i navođenje, kao i četiri člana posade – vozača, dva operatera naoružanja i komandira vozila.

Identična platforma koristi se i za komandno-izviđačko vozilo na nivou baterije, a glavna razlika ogleda se u broju članova posade, opreme unutar vozila i naravno odsustvu lansera raketa  PVO. Naime, posadu čine tri člana i to: vozač, komandir baterije i radio-vezista zadužen za komunikaciju sa drugim vozilima u okviru baterije i višim komandnim centrima.

Vozilo je opremljeno malogabaritnim višenamenskim radarom 1L122-2E "garmon" i komunikacionom uređajima, koji služe za otkrivanje, odnosno praćenje vazdušnih ciljeva i obaveštavanje posada na vozilima opremljenim sredstvima PVO. Domet radara po daljini iznosi oko 40 km i može otkrivati ciljeve koji lete na visinama do 10 kilometara.

Zbog savremene opreme, komandir baterije ima opciju da „dodeli“ ciljeve posadama drugih vozila u okviru baterije ili da sam preuzme kontrolu nad njihovim lanserima i izvrši dejstvo po meti. Domet za daljinsko upravljanje sredstvima PVO i međusobnu komunikaciju između vozila je 17 km kada je baterija stacionirana, odnosno osam kilometara kada je u pokretu.

Koje rakete koristi "gibka-S"?

Kupola sa lanserom na borbenim vozilima se može kretati u rasponu od 360 stepeni po azimutu, odnosno od -5 do -80 stepeni po elevaciji, a bitna karakteristika kompleksa  je  sposobnost lansiranja rakete dok je platforma u pokretu i kreće se brzinama do 30 km/h. Time je u značajnoj meri povećana šansa za izbegavanje potencijalnog neprijateljskog protivudara iz vazduha upotrebom lutajuće municije ili raketa vazduh-zemlja, odnosno sa zemlje dejstvom artiljerijskog oruđa.

Sistem ima četiri lansirne cevi naoružane raketama, a pored njih u vozilu se nalazi još četiri rakete spremne za dopunu. Reč je o municiji prvenstveno namenjenoj za lake prenosne raketne sisteme (LPRS) PVO "igla", "igla-S" i "verba", zbog čega se "gibka-S" klasifikuje kao kompleks (veoma) malog dometa, odnosno VSHORAD (Very Short Range Air Defence System) za presretanje aviona, helikoptera, krstarećih raketa i besposadnih vazduhoplova na malim visnama i razdaljinama.

"Gibka-S" može koristiti tri vrste raketa:

LPRS "igla", sa infracrvenom glavom (IC) za samonavođenje koja radi u srednje-talasnom opsegu, opremljena uređajima za zaštitu od opto-elektronskog ometanja. Ukupna težina rakete je 10,6 kg, dok visoko-eksplozivna bojeva glava teži oko 1,3 kilograma. Brzina kretanja je 570 m/s i može dejstovati po vazdušnim ciljevima na udaljenosti između 500 i 5.000 m, kada se lete na visinama između deset i 3.500 metara i kreću se brzinom od 360 m/s u dolasku, tj. 320 m/s u odlasku.

LPRS "igla-S", teška 11,7 kg, opremljena visoko-eksplozivnom bojevom glavom od 2,5 kg sa naprednijim upaljačem za pravovremeno aktiviranje, što joj omogućava uništavanje cilja ne samo pri direktnom pogotku, već i ukoliko prođe na razdaljini od 1,5 metra u odnosu na njega. Raketa može dejstvovati po vazdušnim ciljevima koji se kreću brzinom od 400 m/s u dolasku, tj. 320 m/s u odlasku, uz povećan maksimalni domet po daljini od 6.000 metara. Ostale karateristike su gotovo identične kao kod prethodno opisane.

LPRS "verba" i najnaprednija raketa u arsenalu "gibke-S". Ukupna težina je između 11 i 12 kg, dok sama visoko-eksplozivna bojeva glava teži oko 1,5 kilograma. Raketom se može dejstvovati po vazdušnim ciljevima koji se kreću brzinom do 400 m/s u dolasku, odnosno 320 m/s u odlasku i to na dometima od 500 do 6.500 m po daljini i od 10 do 4.500 m po visini. Glavna prednost "verbine" rakete u odnosu na prethodno opisane je višespektralna glava za samonavođenje koja radi u tri opsega: ultraljubičastom, IC kratko-talasnom i IC srednje-talasnom. Zahvaljujući naprednijem sistemu navođenja i "osetljivijim" senzorima, ova raketa ima veće šanse za razlikovanje pravog cilja od IC mamaca i drugih protivmera, kao i njegovo kasnije "zaključavanje".

Testiranje u realnim borbenim uslovima

Kao što je već pomenuto, samohodni sistem PVO "gibka-S" je od sredine avgusta u fazi testiranja u realnim borbenim uslovima, konkretno u zoni SVO. Na ovaj način utvrdiće se stvarne sposobnosti kompleksa u različitim nepredvidivim scenarijima i uslovima, znatno težim od onih kontrolisanih, gotovo "laboratorijskih".

Još jedna prednost upotrebe sistema u ratnim uslovima je i otkrivanje određenih nedostataka vezanih za izdržljivost i funkcionalnost. Od velikog značaja u ovom procesu je i iskustvo, tačnije povratne informacije koje konstruktori dobijaju od posada, pogotovo operatera naoružanja, što će svakako doprineti ukoliko se bude pristupilo redizajniranju određenih komponenti ili čitavog sistema.

Naravno, ovde postoji i važan ekonomski segment, budući da je neophodne modifikacije bolje i jeftinije primeniti pre, nego posle pokretanja serijske proizvodnje. Dodatno, na osnovu rezultata iz SVO, pružiće uvid u to kako se "gibka-S" uklapa sa već postojećim sistemima i taktikama ruske vojske.

Na kraju, da bi bilo koje sredstvo ostvarilo pozitivne efekte na bojnom polju, od izuzetne važnosti je nivo poverenja koji vojnici imaju prema njemu. Činjenica da je sistem koji vojnik koristi već prošao testiranje u realnim borbenim uslovima, na osnovu kog je unapređen i modifikovan, itekako može uticati na njegov moral, a osim toga omogućava poređenje sa sposobnostima neprijateljskih sistema slične namene.