Samohodni minobacač 2S40: "Floks" prvi put raspoređen u zoni SVO

Početkom oktobra državna kompanija "Rostek" saopštila je da je Oružanim snagama Ruske Federacije isporučen prvi kontingent novih samohodnih minobacača 2S40 "floks", a nedugo zatim ovi sistemi raspoređeni su u zonu Specijalne vojne operacije.

Reč je o višenamenskoj platformi koja može služiti i kao minobacač i kao top, tačnije zahvaljujući glavnom naoružanju postoji opcija direktne i indirektne vatre, a namenjena je za dejstvo po stacioniranim i ciljevima u pokretu, upotrebom minobacačke i topovske municije u kalibru 120 mm. Kao i kod većine artiljerijskih oruđa ruske proizvodnje, naziv vodi poreklo od vrste cveća.

Minobacač je razvio "Centralni naučnoistraživački institut Burevestnik", deo čuvenog "Uralvagonzavoda", a njegov prototip je prvi put predstavljen javnosti tokom međunarodnog vojno-tehničkog foruma "Armija 2016". Preliminarni testovi namenjeni otkrivanju potencijalnih nedostataka u dizajnu i radu, započeti su 2018. i okončani  2019. godine, nakon čega su usledila državna ispitivanja.

Iako je prema prvobitnim planovima proces opitovanja trebao da se okonča 2021, krajem avgusta 2023. godine objavljena je informacija da 2S40 prolazi kroz poslednju fazu testova, što znači da je ovaj proces najverovatnije okončan tokom septembra. Imajući u vidu činjenicu da je već početkom oktobra isporučeno više jedinica sistema, moglo bi se zaključiti da je proizvodnja pokrenuta i pre okončanja ispitivanja.

Minobacač na "Uralovoj" šasiji

Glavne komponente "floksa" su top/minobacač u kalibru 120 mm i šasija "Uralovog" teškog višenamenskog kamiona 63704-0010 sa pogonom 6h6, koja služi kao platforma sa visokim stepenom pokretljivosti. Na prednjem delu šasije smeštena je oklopljena kabina sa dva reda sedišta, za četiri člana posade - vozača, komandira i dva operatera i ujedno poslužioca topa.

Oklop kabine pruža zaštitu od dejstva malokalibarskog naoružanja, fragmenata i gelera artiljerijske municije, uz sistem ABHO (atomsko-biološko-hemijska odbrana), dok je pod ojačan i može izdržati eksploziju minsko-eksplozivnih sredstava težine do dva kilograma. Na bokovima se nalaze po dvoje vrata sa prozorima od balisičkog stakla i puškarnicama u središnjem delu, koje članovima posade omogućavaju dejstvo ličnim naoružanjem sa bezbedne pozicije unutar vozila.

Dodatno, unutrašnjost kabine opremljena je sistemom grejanja i hlađenja, kao i savremenim uređajima za navigaciju i orijentaciju, čime su komfor i situaciona svest posade znatno poboljšani.

Na krovu je smešteno četiri (po jedan u svakom ćošku) dispensera dimnih granata sa po tri punjenja povezanih sa uređajem za otkrivanje laserskog zračenja, dok centralni deo zauzima daljinski upravljana borbena stanica (DUBS), naoružana mitraljezom u kalibru 7,62h54 mm ili teškim mitraljezom u kalibru 12,7h108 m za samoodbranu minobacačkog kompleksa. Takođe, postoje informacije da "floks" na raspolaganju ima i optoelektronski ometač, nalik čuvenoj "štori" sa tenka T-90, za onesposobljavanje protivoklopnih vođenih raketa, laserskih daljinomera i označivača.

Na sredini šasije iza kabine postavljen je poseban odeljak za municiju, a sam minobacač/top pozicioniran je na zadnjem delu uz neophodnu propratnu opremu. Dužina čitavog kompleksa je oko osam metara, širina 2,5 m, najveća visina (ne računajući cev minobacača) je tri metra, a težina iznosi oko 13 tona.

Vozilo pokreće dizel motor sa turbopunjačem JaMZ-652, jačine 440 ks, u kombinaciji sa ručnim menjačem i pogonom na svim točkovima. Makismalna brzina na putu je 85 km/h, uz operativni domet od 1.000 km, a vozilo je opremljeno i centralnim sistemom za regulaciju pritiska u gumama.

Šasiju odlikuje visok nivo mobilnosti i prohodnosti po najsurovijim terenima poput peska, snega i blata, pa je "floks" sposoban za kretanje po nagibu od 60%, bočnom nagibu od 40% i savladavanje vertikalnih prepreka visine do 0,55 m, rovova širine do 1,2 m i vodenih prepreka dubine do 1,75 m sa pripremom. Zahvaljujući tome, novi samohodni minobacač može biti raspoređen i na gotovo nepristupačnim lokacijama, a velika brzina i pokretljivost omogućavaju sigurno povlačenje sa vatrenog položaja i uspešno izbegavanje protivabaterijske vatre.

Savremeni top i sistem upravljanja vatrom

Kao što je već pomenuto, glavno naoružanje "floksa" se nalazi na zadnjem delu šasije, postavljeno na rotirajuće postolje zajedno sa propratnom opremom. Stoga je osim pomeranja topa po elevaciji u opsegu od -5 do +80 stepeni, moguće i pomeranje čitavog postolja po azimutu od 35 stepeni u levu i desnu stranu. U sklopu čitavog mehanizma, ugrađena je i ploča (poput raonika), koja se u vatrenom položaju spušta na tlo i služi za prenos sile trzaja na zemlju.

Što se tiče samog naoružanja, reč je o topu sa olučenom cevi 2A80 u kalibru 120 mm, koji koriste i drugi artiljerijski sistemi ruske vojske, kao što je npr. 2S31 "vena",  koja je takođe nedavno isporučena jedinicama na frontu, tačnije sredinom septembra. Deluje da Oružane snage RF sve više radi na objedinjavanju različitih sredstava, kako bi se olakšala logistika i izbegli potencijalni problemi u snabdevanju municijom.

Pomenuto naoružanje kombinuje elemente topa, haubice i minobacača zbog čega se može koristiti za direktno i indirektno dejstvo po neprijateljskim ciljevima. Takođe, zbog višenamenskog dizajna, 2A80 je osposobljen za upotrebu širokog spektra minobacačke i topovske municije (čak i one za glatkocevne topove) u kalibru 120 mm, uključujući kumulativne, visoko-eksplozivne fragmentirajuće, dimne granate i mine, na maksimalnim dometima od 13 km, za topovsku, odnosno 7,5 km za minobacačku municiju.

Osim nevođenih granata i mina, postoji i opcija dejstva laserski vođenim minobacačkim projektilima "kitolov 2", dometa oko 10 kilometara. Borbeni komplet "floksa" uključuje između 60 i 80 komada municije, od kojih se 16 nalazi neposredno uz top, dok je ostatak smešten unutar posebnog odeljka iza kabine. Dodatna količina granata i mina se može transportovati pomoćnim vozilom.

Pored municije sovjetske, odnosno ruske proizvodnje, u spektar upotrebljive municije spadaju granate i mine pravljene po NATO standardima u kalibru 120 mm, što nam govori da bi se 2S40 nakon isporuke ruskoj vojsci u dovoljnim količinama, mogao izvoziti i drugim državama.

Brzina paljbe zavisi od vrste projektila, pa tako u slučaju topovske municije iznosi osam, a u slučaju minobacačke deset granata u minuti. Prelazak iz marševskog u borbeni položaj traje svega nekoliko minuta, što važi i za vraćanje u marševski i napuštanje vatrenog položaja. Punjenje topa obavljaju dva poslužioca/operatera ručno, a dejstvo je moguće vršiti i kada je motor vozila isključen zahvaljujući pomoćnoj jedinici za napajanje podsistema električnom energijom.

Visok nivo preciznosti obezbeđen je ugradnjom savremenog digitalnog sistema upravljanja vatrom, koji prikazuje lokaciju samohodnog minobacača i izračunava neophodne parametre na osnovu koordinata od cilju. U kombinaciji sa savremenim komunikacionim uređajima, pomenuti sistem omogućava interoperabilnost "floksa" sa drugim artiljerijskim sistemima u blizini, kao i razmenu podataka sa nadležnim komandnim vozilom. Naravno, pored koordinisanog rada, 2S40 je sposoban i za samostalan odabir meta i dejstvo po njima.

Deluje da Ruska Federacija nastoji da ubrza proces modernizacije artiljerijskih sredstava, pogotovo imajući u vidu rezultate iz SVO, gde je "boginja rata" ponovo opravdala svoj nadimak.

Takođe, najskorija iskustva iz (neuspešne) ukrajinske ofanzive i ogromni gubici ukrajinskih snaga potvrdila su njenu efikasnost, stoga i ne čudi činjenica da je ruska vojska u poslednjih mesec dana rasporedila dva nova ili bar relativno nova sredstva (kada je u pitanju "vena") u zonu SVO. Nema sumnje da će ukoliko ispune očekivanja i dobiju pozitivnu ocenu u okviru testiranja u realnim borbenim uslovima, biti pokrenuta serijska proizvodnja bar jednog od dva pomenuta sredstva.