Rusija
MT-12 "rapira": Sovjetski protivtenkovski top u lovu na zapadna vozila
Primarna namena ovog protivtenkovskog topa je zaštita bokova pomenutih formacija od neprijateljskih protivnapada, za vreme brzih prodora i napredovanja
Tokom Specijalne vojne operacije Oružane snage Ruske Federacije su prvi put koristile neke od najsavremenijih sistema naoružanja, istovremeno testirajući pojedine platforme u fazi razvoja, u realnim borbenim uslovima. Međutim, imajući u vidu razmere sukoba, obe strane neretko pribegavaju upotrebi određenih "zastarelih" sistema, kako zbog nedostatka novih (što uglavnom važi za Ukrajinu), tako i zbog njihove efikasnosti.
Jedno od takvih sredstava je i čuveni sovjetski vučni protivtenkovski top MT-12 (T-12A) "rapira", koji je dizajniran krajem šezedesetih i proizvodi se od 1970. godine u "Jurginskom mašinskom zavodu broj 75".
"Rapira" je naslednik topa T-12 i glavno vučno artiljerijsko oruđe sovjetskih mehanizovanih i motorizovanih jedinica u kasnijim fazama hladnog rata. Primarna namena ovog protivtenkovskog topa je zaštita bokova formacija od neprijateljskih protivnapada, za vreme brzih prodora i napredovanja.
Komponente, dimenzije i mobilnost
"Rapira" se sastoji od: potpuno novog lafeta (podvozja) u odnosu na T-12, opremljenog oprugom za smanjenje trzaja, boljim točkovima, vešanjem i hidrauličnim kočnicama koji obezbeđuju stabilnost prilikom opaljenja i novim sistemom elevacije; topa; i nišanskih sprava. Dužina čitavog sistema je 9,65 m, širina 2,31 m, visina se u zavisnosti od položaja topa kreće između 1,6 i 2,6 m, dok težina iznosi 3,1 t.
Za transport i raspoređivanje u zonu borbenih dejstava najčešće se koristi višenamensko amfibijsko vozilo MT-LB, pa je brzina kretanja, odnosno vuče 60 km/h na putevima, tj. 15 km/h u slučaju vožnje po surovom terenu. Vučno vozilo zajedno sa topom, prevozi i 20 komada municije, a kao alternativa MT-LB, mogu se koristiti druga oklopna vozila i višenamenski kamioni 6h6 i 8h8. U slučaju raspoređivanja u predelima pokrivenim snegom, MT-12 se oprema skijaškim kompletom LO-7.
Prelazak iz marševskog u borbeni položaj traje svega jedan minut, dok se napuštanje vatrene pozicije izvršava dva minuta nakon dejstva. Posadu čini šest ljudi - komandir, topdžija, poslužilac topa, dva vojnika zadužena za rukovanje municijom i vozač vučnog vozila, koji mogu pokretati ili pomerati "rapiru" na izuzetno maloj udaljenosti.
Vatrena moć "rapire"
Osim novog lafeta, u odnosu na prethodnika, "rapira" je dobila i novi glatkocevni top 2A29 u kalibru 100 mm, dugačak 6,3 m i opremljen rupičastim kompenzatorom trzaja, sa nešto jačim oklopom za zaštitu posade i oruđa. Pokretanje je moguće u opsegu između -6 do +20 stepeni po elevaciji, odnosno 54 stepena u levu i desnu stranu po azimutu, a brzina paljbe je šest granata u minutu.
Standardna nišanska oprema sastoji se od panoramske nišansko-osmatračke sprave PG-1M, kolimatora K-1 i mehaničkog nišana S71-40 za indirektnu vatru, optičke nišanske sprave OP4MU-40U za direktnu vatru u dnevnim uslovima i nišanske sprave APN-6-40 za dejstvo u noćnim uslovima.
Novi top koristi istu municiju kao i T-12, a u borbeni komplet od 20 komada spada: deset protivoklopnih potkalibarnih projektila za uništavanje tenkova i drugih teško oklopljenih ciljeva, na dometima do tri km; šest kumulativnih projektila za uništavanje lako oklopljenih vozila na dometima do šest km; i četiri visoko-eksplozivna fragmentirajuća projektila za dejstvo po živoj sili, objektima i položajima neprijatelja na dometima do 8,2 km.
Takođe, 1981. godine konstruisana je i unapređena verzija "rapire" MT-12K (2A29K), modifikovana tako da može da koristi protivoklopne laserski vođene rakete 9M117 "bastion". Ove rakete se ispaljuju isto kao i standardna municija, ali uz pomoć specijalno dizajniranog kompleta montiranog na top. Domet "bastiona" je četiri km, a probojnost na svim udaljenostima je 550-600 mm za mete sa oklopom od valjanog homogenog čelika iza eksplozivno-reaktivnih ploča.
U većini slučajeva "rapira" se koristi za defanzivnu vatru iz zasede, na distancama do tri km, budući da je vidljivost na bojnom polju uglavnom ograničena. Ipak, upravo zbog smetnji kao što su dim i magla, napravljena je i verzija topa opremljena radarom RLPK-1, poznata i kao MT-12R (2A29R "ruta"), za dejstvo u uslovima smanjene vidljivosti.
Upotreba i efikasnost u SVO
Pored SSSR-a i država naslednica, "rapira" i njene varijante su se dugo nalazile ili se i dalje nalaze u oružanim snagama članica nekadašnjeg Varšavskog pakta, država Bliskog istoka, Afrike, pa čak i JNA odnosno Vojske Jugoslavije. Stoga je ovaj protivtenkovski top korišćen u brojnim sukobima, a interesantno je da ga u Ukrajini koriste obe strane.
Svoju efikasnost "rapira" je pokazala tokom protekle "ukrajinske kontraofanzive", prilikom koje je sa dobro maskiranih zasednih položaja dejstvovala po nastupajućim kolonama neprijateljskih vozila. Naravno, imajući u vidu činjenicu da se radi o topu starom preko 50 godina, jasno je da MT-12 nije u stanju da stanardnom potkalibarnom municijom probije prednje, pa čak i bočne oklope savremenih tenkova.
Međutim u borbi protiv borbenih vozila pešadije (BVP), oklopnih transportera, MRAP-ova i drugih vrsta vozila, "rapira" nije imala problema sa probijanjem njihovog oklopa. Pa se tako na listi njenih "žrtava" pre nekoliko dana između ostalog našao i nemački BVP "marder".
Dodatno, ruski borci su ponovo pokazali inovativnost i maštovitost pa su pojedine "rapire" postavili na MT-LB i tako napravili novo hibridno oružje, odnosno lovac tenkova.
