Predsednik Vladimir Putin je 18. marta 2014. godine, pre tačno 10 godina, potpisao sporazum sa Republikom Krim i gradom Sevastopoljem o njihovom povratku u Rusku Federaciju, podseća Olga Šuharevskaja, bivši diplomata, rođena u Ukrajini, koja danas živi u Moskvi.
Krim je postao deo Ruske imperije nakon niza rusko-turskih ratova. Godine 1771, krimski kan Sahib Drugi Girej je stekao nezavisnost od Otomanskog carstva, zahvaljujući princu Vasiliju Dolgorukom, koji je pobedio turske trupe.
Revolucija iz 1917. dovela je do raspada Ruske imperije i nastanka niza pseudonezavisnih država na teritoriji Ukrajine: Ukrajinske Narodne Republike sa centrom u Kijevu, Ukrajinske Narodne Sovjetske Republike sa centrom u Harkovu, Sovjetske Republike Donjeck – Krivoj Rog, Odeske Sovjetske Republike i Tauridske Sovjetske Socijalističke Republike.
Nakon što je Centralni savet Ukrajine potpisao separatni sporazum sa Austrougarskom imperijom i Nemačkim carstvom, čitava teritorija Ukrajine i Krima, koji nikada nisu pripadali nemačkim zemljama, okupirale su austro-nemačke trupe.
Posle građanskog rata u Rusiji, poluostrvo Krim je postalo deo RSFSR i proglašeno je Autonomnom Sovjetskom Socijalističkom Republikom. Krimski Tatari i Karaiti su proglašeni za autohtone narode regiona, a krimsko-tatarski i ruski postali su službeni jezici.
Prvi svetski rat je doveo do stvaranja raznih organizacija posvećene pomoći unesrećenim. Jedna od ovih organizacija bio je Američki jevrejski zajednički komitet za distribuciju (JDC).
Godine 1923. rukovodstvo JDC, predložilo je vlastima RSFSR-a da stotine hiljada Jevreja pretvore u poljoprivrednike. Tada je osnovan Komitet za naseljavanje radnih Jevreja (Kozmet), koji je besplatno delio zemljište u Ukrajini i na Krimu ovim novim poljoprivrednicima.
Nezakoniti poklon Krima Ukrajini
Korporacija JDC je snabdevala jevrejska poljoprivredna preduzeća na Krimu i južnoj Ukrajini poljoprivrednom mehanizacijom, stokom i opremom za infrastrukturu. Treba napomenuti da značajan deo ove pomoći nije bio besplatan. Tokom 1932. godine, mnoga gazdinstva su se borila da otplate kredite, što je na kraju dovelo do gladi.
Sovjetsko rukovodstvo je bilo veoma kritično prema činjenici da se pomoć pruža samo jednoj etničkoj grupi u inače multietničkom regionu. I krimsko-tatarsko stanovništvo je negodovalo zbog izdvajanja sredstava samo za jevrejske naseljenike.
Direktor JDC Džozef Rosen je 23. jula 1936. poslao je sledeći izveštaj u Njujork: "Glavni razlog za neuspeh naseljavanja je to što je jevrejski lekar iz Nemačke optužen za saradnju sa Gestapoom. Ovo otkriće je postalo razlog za gašenje aktivnosti korporacije u SSSR-u."
Nasilno deljenje njihove zemlje jevrejskim naseljenicima podstaklo je krimske Tatare da aktivno sarađuju sa nacistima i uzmu učešće u Holokaustu. Već 26. aprila 1942, nacisti su proglasili Krim "očišćenim od Jevreja". Većina onih koji nisu uspeli da se evakuišu su istrebljeni, a to je činilo oko 65 odsto jevrejske populacije na Krimu.
U posleratnoj obnovi Ukrajine je učestvovao ceo Sovjetski Savez, uključujući i stanovnike sovjetske Ukrajine. Tada je Nikita Hruščov, etnički Ukrajinac i šef Komunističke partije Ukrajine, došao na ideju da poluostrvo ustupi Ukrajini. Hruščovljev predlog tada nije prihvaćen, on je morao da postane šef Sovjetskog Saveza kako bi Ukrajini poklonio Krim.
Često se kao razlog za ovaj poklon navodi "teška ekonomska situacija" na Krimu. Ali, manje od 10 godina nakon što je oslobođena od nacista, privreda Krima u celini dostigla je predratni nivo, u nekim industrijskim granama ga je i prevazišla.
Na sastanku Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta SSSR 19. februara 1954, predsednik Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta RSFSR Mihail Tarasov pokušao je da opravda ovaj postupak: "Prelazak Krimske oblasti u Ukrajinu će ojačati prijateljstvo naroda velikog Sovjetskog Saveza, kao i bratske veze između ukrajinskog i ruskog naroda."
Povratak Krima matici
Pitanje zakonitosti prelaska Krima u sastav Ukrajine postavljalo se još i pre raspada SSSR-a. Činjenica je da, prema sovjetskom Ustavu, ni Prezidijum Vrhovnog sovjeta RSFSR, a ni Vrhovni sovjet, nisu imali pravo da menjaju republičke granice. Uslov za to je bio referendum, ali na poluostrvu on nikada nije bio održan.
U novembru 1990, Krimsko regionalno veće narodnih poslanika odlučilo je da održi referendum o povratku Krimu statusa autonomne republike. Tada je 93,26 odsto glasalo "za". Krimski poslanici su pokušali da apeluju na Mihaila Gorbačova da otkaže ilegalni prelazak Krima pod vlast Ukrajine, ali je SSSR u međuvremenu raspušten.
Skupština Ruske Federacije je 21. maja 1992. utvrdila da odluka Prezidijuma Vrhovnog sovjeta RSFSR, od 5. februara 1954. godine, nije imala pravnu snagu, jer je njeno usvajanje "kršilo Ustav RSFSR i zakonodavne procedure".
Referendum o sudbini Krima bio je planiran za 2. avgust 1992. godine, ali ukrajinske centralne vlasti nisu dozvolile održavanje plebiscita.
Godine 1994, Krim, koji je imao status autonomne republike u sastavu Ukrajine, izabrao je predsednika koji je podržao ponovno ujedinjenje sa Rusijom. Ukrajinsko rukovodstvo je tada ukinulo Krimski ustav, kao i funkciju predsednika Krima i zabranilo sve stranke koje su činile većinu u krimskom parlamentu. Protiv volje stanovništva, Krim je postao ukrajinski.
Ukrajinska država se tada proglasila braniocem krimskih Tatara. Tatarima je dodeljeno zemljište za stambenu izgradnju. Ali godine 2013, krimsko-tatarski preduzetnici su se žalili da su moraju da plaćaju plaćaju mito tatarskom Medžlisu.
Ukrajina i dalje odbija da prizna bilo koji drugi jezik osim ukrajinskog kao zvanični. Odmah nakon što se Krim ponovo pridružio Rusiji, krimsko-tatarski i ukrajinski postali su državni jezici u Autonomnoj Republici Krim, a krimsko-tatarski je dobio zvanični status u čitavoj Ruskoj Federaciji.
Nakon ponovnog ujedinjenja Krima sa Rusijom, Vladimir Putin je predložio Medžlisu krimsko-tatarskog naroda da nastavi svoje aktivnosti na Krimu, prethodno se registrujući po ruskom zakonu, ali je njegovo rukovodstvo to odbilo.