Sovjetska vojna kontraobaveštajna služba SMERŠ u leto 1944. osujetila je oružanu pobunu koju su pripremali ukrajinski nacionalisti infiltrirani u Crvenu armiju, proizilazi iz deklasifikovanog arhivskog dokumenta FSB Rusije, koji je objavila obaveštajna služba uoči 81. godišnjice osnivanja SMERŠ-a.
U proleće 1944. sovjetske trupe oslobodile su desnu obalu Ukrajine od nacističkih okupatora i stigle do državne granice SSSR-a. Na oslobođenim teritorijama počela je mobilizacija lokalnog vojnog stanovništva i formiranje rezervnih pukova i divizija Crvene armije.
Kako se ispostavilo, među pozvanima na služenje vojnog roka nalazio se veliki broj pripadnika nacionalističkih formacija kao što su Organizacija ukrajinskih nacionalista (OUN) i Ukrajinska ustanička armija (UPA).
Zamenik načelnika Glavne kontraobaveštajne uprave SMERŠ Narodnog komesarijata odbrane SSSR Nikolaj Selivanovski poslao je 29. avgusta 1944. memorandum Državnom komitetu za odbranu upućen njegovom predsedniku Josifu Staljinu, kao i Vjačeslavu Molotovu, "o rezultatima rada kontraobaveštajnih službi vojnih okruga na čišćenju rezervnih streljačkih divizija, u čijem sastavu su bili mobilisani iz zapadnih regiona Ukrajine, od neprijateljskih, nacionalističkih i drugih kriminalnih elemenata".
"Istragom slučajeva uhapšenih ukrajinskih nacionalista utvrđeno je da se značajan deo njih, koji su živeli za vreme nemačke okupacije u zapadnim oblastima Ukrajine i koji su bili članovi 'Organizacije ukrajinskih nacionalista', brutalno obračunao sa sovjetskim aktivistima i ratnim zarobljenicima, izvodeći napade na sovjetske partizanske odrede", precizirao je Selivanovski.
On je dodao da je takođe vođena neprijateljska propaganda među stanovništvom usmerena protiv Sovjetskog Saveza.
Subverzivna dejstva ukrajinskih nacionalista
Prema njegovim rečima, tokom mobilizacije stanovnika zapadne Ukrajine u Crvenu armiju, vođe OUN i UPA dale su instrukcije svojim potčinjenima da idu u vojnu službu i "da u vojnim jedinicama stvore nacionalističke grupe za subverzivno delovanje".
Selivanski dodaje da su ukrajinski nacionalisti, prateći ta uputstva, nalazeći se u rezervnim jedinicama Crvene armije, počeli sa svojim "subverzivnim dejstvima".
Njihovi zadaci su bili stvaranje pobunjeničkih grupa, narušavanje vojne discipline, organizovanje dezertiranja vojnika Crvene armije sa oružjem u bande UPA, kao i vršenje terorističkih napada na oficire Crvene armije.
Selivanovski je naveo primer tog subverzivnog rada, koji su zaustavili pripadnici SMERŠ-a:
"U julu ove godine, odeljenje SMERŠ Kijevskog vojnog okruga uhapsilo je pobunjeničku grupu od 41 pripadnika OUN – vojnika 148. rezervnog streljačkog puka 20. rezervne streljačke divizije, uključujući njene organizatore E. A. Kučera, N. M. Zarusinskog i M. I.", navodi Selivanovski.
Dodaje da je istragom utvrđeno da je ta grupa ukrajinskih nacionalista pripremala oružani ustanak u puku, nadajući se da će pridobiti čitavo njegovo ljudstvo, koje je bilo popunjeno mobilisanim iz zapadne Ukrajine.
Prema istrazi, napadači su "nameravali da zaplene oružje i municiju u obližnjim vojnim skladištima, likvidiraju oficire puka, a zatim udruže snage sa UPA bandama koje se kriju u šumama zapadne Ukrajine.
Utvrđeno je i da su se pripadnici OUN, mobilisani na zapadu Ukrajine, spremali za oružani ustanak na putu do rezervnih jedinica i da su bili na vezi sa rukovodstvom OUN, koje se sakrilo u podzemlje.