Srbija i Balkan
Oslobođenje Beograda: Zašto Evropskom pokretu u Srbiji smeta Crvena armija
Govoreći o tvrdnjama da su Ukrajinci većinom bili među crvenoarmejcima koji su oslobađali Beograd, istoričar Bojan Dimitrijević kaže za RT Balkan da je to naknadno čitanje istorije koje ne odgovara istini
Beograd i Srbija još jednom su se prećutno odrekli "autentične antifašističke prošlosti", ocenjuje Evropski pokret u Srbiji u saopštenju za javnost objavljenom povodom 80. godišnjice oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu.
Organizacija obeležavanje jubileja naziva "istorijskim revizionizmom" i navodi da se "dvosmislenim gestovima podstiče dalje brisanje svega što podseća na slavnu narodnooslobodilačku borbu i proizvodi se atmosfera revanšizma".
Evropski pokret ukazuje da se zaboravljaju glavne istorijske činjenice kako bi se u prvi plan istaklo da su Beograd oslobodile jedinice sovjetske Crvene armije, uz pomoć jedinica Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. U autentičnom tumačenju istorije, oni ukazuju da su jedinice NOB-a oslobodile Beograd a "na graničnim mestima dočekale su dolazak jedinica Crvene armije i pratile ih do Beograda, gde su se uključile u borbe". Nije šija...
Braneći antifašističku tradiciju od srpsko-ruskog revizionizma, Evropski pokret podučava i da su "većina crvenoarmejaca palih za oslobođenje našeg glavnog grada bili Ukrajinci".
Takođe, "u oslobođenju Beograda učestvovale su partizanske jedinice iz čitave Jugoslavije, što se ne pominje. One su se zajednički borile za oslobođenje svoje zemlje od fašističkog okupatora".
I pre Evropskog pokreta, našoj "autentičnoj antifašističkoj prošlosti" podučavali su nas, između ostalih, američki ambasador u Srbiji Kristofer Hil i njegov britanski kolega Edvard Ferguson.
Hil je polažući venac na Spomenik oslobodiocima Beograda na Dan pobede 8. maja, rekao da je "ukrajinski front Sovjetske armije učestvovao ili predvodio zajedno sa srpskim snagama u Prvom korpusu, oslobađanje Beograda" i da je to stvorilo osnov za moderno poglavlje srpsko-ukrajinskih odnosa, kako je naveo.
Ferguson je u blogu Ministarstva spoljnih poslova Velike Britanije povodom 80 godina oslobođenja Beograda napisao da je "među jedinicama Drugog i Trećeg ukrajinskog fronta Crvene armije po procenama bilo između 65 i 70 odsto etničkih Ukrajinaca".
Uzgred, na dva mesta u ovom tekstu britanski ambasador pominje stradanje srpskog civilnog stanovništva na teritoriji Jugoslavije i sistematsko ubijanje i oba puta, nabrajajući stratišta, zaboravlja da pomene ono najveće - Jasenovac.
Čudna je slučajnost da autentična istorija o ukrajinskim oslobodiocima Beograda počinje da se pojavljuje poslednjih godina, paralelno sa gajenjem Ukrajine kao pouzdanog saveznika Zapada i buduće članice NATO-a.
Kao i to što se zaboravlja Jasenovac, ali se u "autentičnom antifašizmu" ne zaboravljaju hrvatski oslobodioci Beograda. Možda će i oni za koju godinu činiti 65 do 70 odsto partizanskih snaga. Jer Beograd je oslobađala Prva armijska grupa narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, a zna se da su Hrvati uvek u svemu bili prvi.
Ko je oslobađao Beograd?
Ne vidim razloga za tvrdnje da je neko zapostavio antifašizam u Srbiji, ocenjuje za RT Balkan istoričar Bojan Dimitrijević, zamenik direktora Instituta za savremenu istoriju.
"Ovogodišnja proslava je pokazala da se antifašističke tradicije čak i previše poštuju i dat je prenaglašen značaj ovom događaju, verovatno iz spoljnopolitičkih razloga, sastanka država BRIKS-a i balansiranja između Zapada i Rusije", smatra Dimitrijević.
Govoreći o tvrdnjama da su Ukrajinci većinom bili među crvenoarmejcima koji su oslobađali Beograd, Dimitrijević kaže da su oni koji to tvrde verovatno bili zavedeni nazivom jedinice Crvene armije koja je učestvovala u Beogradskoj operaciji (Treći ukrajinski front).
"Sovjetske jedinice i frontovi koji su se stvarali od više armija, korpusa i divizija imali su regionalne nazive, ali to ne znači da su bile regionalno popunjene. Postajali su i beloruski frontovi i ukrajinski frontovi, ali on nije bio sastavljen od ukrajinskih jedinica. Sovjetska armija nije imala regionalnu popunjenost, one su bile kao i naša JNA posle rata, multietnički formirane", kaže Dimitrijević.
On ističe da su čak udarne snage, pored tenkovskih, u operacijama na jugoistoku Evrope činili delovi snaga koji su bili mobilisani na srednjem istoku i istočnim delovima Sovjetskog saveza.
"Ko god poznaje sovjetsku armiju, zna da ona nije bila regionalno popunjavana u tom domenu da se određena jedinica mogla zvati ukrajinskom, beloruskom ili bilo kakvom drugom. Nisu postojale takve jedinice. One su imale geografske nazive zbog pravca dejstva u odnosu na nemačkog agresora", kaže Dimitrijević.
Što se tiče zamerke o zapostavljanju partizanskih jedinica sa teritorije čitave Jugoslavije, naš sagovornik kaže da se ni sa tom formulacijom ne bi složio.
"Partizanske snage koje su dejstvovale u Beogradskoj operaciji jesu bile popunjene i partizanima koji su bili iz Dalmacije, Hrvatske, italijanskim partizanima, ali težišno su to bile jedinice koje su bile popunjene srpskim sastavom. Prethodno su mobilisane krajem septembra i prvih desetak dana oktobra na prostoru valjevskog kraja, Šumadije i južne Srbije. To je naknadno čitanje koje ne odgovara istini, kao i u kontekstu ukrajinskog fronta", napominje Dimitrijević.
Koliko je bilo boraca?
U neposrednim borbama za oslobođenje Beograda, nemačke snage su imale preko 15.000 poginulih i oko 9.000 zarobljenih, Prva armijska grupa NOVJ-a imala je 2.953 poginulih i preko 3.000 ranjenih, dok su sovjetske snage imale 961 poginulog i neutvrđeni broj ranjenih, navodi se u katalogu izložbe posvećene 70. godišnjici oslobođenja prestonice Istorijskog arhiva Beograda.
Kako se dodaje, za ispoljenu hrabrost u borbama za oslobođenje Beograda Prezidijum AVNOJ-a odlikovao je 794 borca i oficira NOVJ-a i preko 2.000 vojnika i oficira Crvene armije. Trinaest crvenoarmejaca proglašeno je za narodne heroje Jugoslavije.
Kada se piše o brojnosti armija koje su učestvovale u Beogradskoj operaciji, u medijima se najčešće navode procene da je bilo oko 40.000 partizana i između 30.000 i 40.000 crvenoarmejaca.
Bojan Dimitrijević naglašava da se ne bi pouzdao u takve procene i da je teško odrediti tačan broj boraca koji su učestvovali u oslobađanju Beograda.
"Sovjetska armija je menjala trupe u hodu, jedna armija stiže prva, onda njene snage ostaju na linijama, dolazi, na primer, 4. mehanizovani gardijski korpus, pa prelazi preko njenih linija, i tako dalje. Partizanske snage su se sukcesivno domobilisavale u prostoru beogradske Šumadije. Tako da nisam ubeđen da brojke mogu da se tačno utvrde zbog dinamike dejstava i trajanja Beogradske operacije. Ali može da se kaže da su bile angažovane značajne snage i sovjetske armije, i partizanskih jedinica", ističe Dimitrijević.
