Na suđenju Hašimu Tačiju, Jakupu Krasnićiju, Redžepu Seljimiju i Kadriju Veseljiju pred Specijalnim sudom u Hagu danima već, na silu, nateran odlukama sudskog panela pod pretnjom kazne, svedoči bivši komandant tzv. OVK u "operativnoj zoni Nerodimlje", bivši gradonačelnik Lipljana, Šukri Buja.
Danima već Buja, prema izveštajima iz Haga, na dobar deo pitanja sudskog veća odgovara sa "ne znam", ili "ne sećam se", a juče se, zanimljivo, prisetio da je u njegovoj zoni "važilo naređenje da se sa civilima postupa dobro".
Govoreći o knjizi Hajruša Kurtaja, komandanta brigade "Agim Bajrami", čiji je u bio urednik, Buja, poznat i pod nadimcima "Gazetar" (novinar) i "Sokolj", odgovorio je da knjigu koju je uredio nije ni pročitao, ali da je "dao neke komentare".
Ranije je svedočio i sam Kurtaj koji je, pravdajući se da je "rat bio davno", pričao kako ga se više i ne seća, a da je mnogo stvari u knjizi ulepšao "radi budućih generacija".
Što se tiče Buje, tokom dosadašnjih svedočenja on se nije mogao prisetiti da li je nekada sa Krasnićijem pričao o organizaciji tzv. OVK, nije se mogao setiti ko su bili članovi "glavnog štaba", odnosno "generalštaba OVK", koji su izdavali naređenja podređenim jedinicama. Juče je tako svedočio i da nije znao da su u zoni odgovornosti njegovih jedinica u okolini Uroševca postojali pritvori za "protivnike OVK".
Inače, prema optužnici koja Tačija, Veseljija, Seljimija i Krasnićija tereti za ubistva i mučenja, okrutna postupanja, prisilne nestanke, nezakonita hapšenja, druge nehumane postupke u više od 40 zatvora i logora, Šukri Buja je uz oficire tzv. OVK Azema Sulju, Ljaha Brahimaja, Fatmira Ljimaja, Sulejmana Seljimija, Rustema Mustafu, Ljatifa Gašija i Sabita Gecija označen kao sučesnik u zločinačkom udruženju.
Sam Buja, koji je po optužnici "učestvovao u hapšenju i pritvaranju" bez pravnog osnova nekoliko desetina lica u zatvoru tzv. OVK u selu Lapušnik kod Glogovca, tokom jučerašnjeg svedočenja izjavio je "kako ne veruje da su njegovi ljudi počinili zlodela".
Najpre je tvrdio da se ne seća da je jula 1998. presreo ljudi koji su bili na traktoru i koji su mu rekli da su pušteni iz "zatvora u Lapušniku", ali se posle, pošto mu je tužilac citirao njegovu raniju izjavu iz svedočenja pred Haškim tribunalom, ipak prisetio da je te ljude "zaustavio", ali da se ne seća da su mu kazali "da dolaze iz zatvora u Lapušniku".
Svedočenje Buje obiluje ovih dana ovakvim detaljima.
Pošto mu je tužilac predočio raniji iskaz da je "s proleća 1998. od GŠ OVK dobio zadatak da osigura dotur oružja iz Albanije i da mu je to preneo Tači", Buja je prekjuče u sudnici tvrdio da je taj zadatak dao sam sebi, da je "Tači to, možda, potvrdio", da tada nije znao da je Tači u tzv. GŠ OVK, već da je to samo – pretpostavljao.
Negirao je i da mu je Tači u telefonskom razgovoru preneo naređenje tzv. GŠ OVK da organizuje terorističku OVK u opštinama Štimlje, Kačanik, Uroševac i Lipljan.
Prema optužnici protiv četvorice komandanata u kojoj se Buja pominje kao saučesnik, tzv. OVK je pomenute zločine na KiM počinila nad približno 407 pritvorenika od kojih je najmanje 102, od marta 1998. do septembra 1999, ubijeno. Identifikovano je 75 žrtava, 51 – srpske, 23 albanske i jedna romske nacionalnosti.
Šukri Buji ovo nije prvi put da se kao nevoljni svedok pojavljuje u Hagu. Početkom 2005. godine Buja je svedočio u Hagu, po sudskom pozivu, pod pretnjom kazne, na suđenju bivšim saborcima optuženim za zločine u logoru u selu Lapušnik na Kosmetu. Buja se, prema tadašnjim izveštajima sa suđenja, već na početku svedočenja ogradio od izjave koju je dve godine ranije, aprila 2003. dao haškim istražiteljima, navodeći sada da tužilaštvo tu izjavu koristi "kao sredstvo ucene" da bi ga primoralo da se pojavi pred Tribunalom. Iako nevoljno, tada je morao da svedoči.
Sredinom 2002. na suđenju Slobodanu Miloševiću u Hagu, Buja je, međutim, svedočio dobrovoljno.
Prema izveštaju Centra za tranzicijsku pravdu, na suđenju Miloševiću, ročištu iz sredine 2002. godine, bivši predsednik Srbije se tada našao oči u oči sa komandantom operativne zone Nerodimlje u kojoj se nalazilo i selo Račak. Po optužnici protiv bivšeg predsednika Srbije, u selu je 15. januara 1999. godine ubijeno 45 kosovskih Albanaca, civila, dok je Milošević tvrdio da je "Račak bio terorističko uporište i da su poginuli ili pripadnici OVK ili civili stradali u unakrsnoj vatri između terorista i srpskih snaga".
"Šukri Buja je danas potvrdio da je u Račku januara 1999. bilo 47 pripadnika OVK – vojnika i 'pomoćnog osoblja'. Njihova baza bila je na ulazu u selo, a na obližnjem brdu su imali bunker i sistem rovova. Na samom početku koordiniranog napada vojske i policije, u zoru 15. januara, prema svedočenju bivšeg komandanta poginulo je 8 vojnika OVK koji su pokušali da se povuku iz baze i bunkera, a kasnije tokom dana poginula su još dva vojnika, dok ih je 8 ranjeno. Predveče, kada se srpska policija povukla, OVK se vratila u Račak i odnela tela 10 poginulih vojnika, koji su kasnije uz vojne počasti sahranjeni u selu Malopoljce, južno od Štimlja. Tela poginulih civila su, tvrdi svedok, ostavljena u selu", navedeno je u pomenutom izveštaju.
Sledećeg dana u selu je nađeno 45 tela. U svom svedočenju, Buja je tada tvrdio da su "svi ti ljudi bili civili, odnosno da među njima nije bilo ni jednog pripadnika OVK".
Komandant Nerodimlja u Hagu je saslušavan i 2019. godine, tada, kako su preneli prištinski mediji, u svojstvu osumnjičenog.
"Njegovo ime se zapravo pominje u optužnici protiv Tačija, Veseljija, Seljimija i Krasnićija. Buja se nalazi među osam ljudi za koje se navodi da su oficiri OVK, odnosno saučesnici u zločinačkom udruženju", pisali su tada mediji na KiM.
Ime Šukri Buje, komandanta Nerodimlja, navedeno je i u "beloj knjizi" terorizma i organizovanog kriminala koju je Vlada Srbije objavila 2003. godine. Pored ostalog, navedeno je i da je Buja bio upravnik logora u selu Lanište kod Uroševca a funkciju komandanta štaba OVK u selu Jezerce, opština Uroševac, obavljao je do septembra 1999 godine.
"Tokom 2000. uključio se u kriminalno-terorističke aktivnosti na području opština Uroševac, Kačanik i Vitina", stoji u ovom dokumentu.
Pukovnik Bogoljub Janićijević, nekadašnji načelnik SUP Uroševac, pre pet godina je, u vreme kada je Buja saslušavan u Hagu u svojstvu osumnjičenog, za "Blic" ispričao da je ime komandanta Nerodimlja i te kako poznato.
"U toku rata, od 1998. pa do kraja rata, štab im je bio smešten u selu Malopoljci, opština Štimlje. Buja je bio rukovodilac tri njihove brigade – 161, 162. i 163. koja je bila u formiranju. 161. delovala je na području Štimlja, Nerodimlja, Uroševca i Jezerca; 162. je delovala na području opštine Kačanik, a 163. je bila u formiranju za područje Štrpca, ali nije profunkcionisala do kraja rata. Dok je Buja bio komandant, na njegovom području događali su se napadi na policiju, kidnapovanje Srba, Albanaca i Roma", ispričao je tada pukovnik Janićijević.
On je dodao da je "u više od sto terorističkih napada izvedenih u tom periodu poginulo više desetina ljudi, kako policajaca, tako vojnika i civila", da su "kidnapovana lica 1998. godine uglavnom završavala u zatvoru u Likošanu, a posle toga u Jezercu, Bukovu i dalje su ih transportovali prema Albaniji, zbog onoga što je već poznato – zbog trgovine organima".
Kako je tada rekao Janićijević, "pripadnici OVK su, po Bujinom naređenju, postavljali zasede na putu i zaustavljali vozila".
Buja je 2018. godine na Kosovu osuđen na tri godine zatvora zbog zloupotrebe službenog položaja, ali je kasnije kazna ublažena na dve godine a zatim na godinu dana zatvora i dve godine zabrane vršenja javne dužnosti.