Dok se na univerzitetima u Evropi Instituti Konfučije gase zbog sumnje da služe kao "alat propagande" Pekinga i kineskog predsednika Si Đipinga, u Srbiji je sredinom septembra u Nišu otvoren treći Konfučije institut, piše Radio slobodna Evropa (RSE).
Radi se o institutima, kako je objašnjeno i u samom tekstu, za učenje kineskog jezika i promovisanje kineske kulture, a koji postoje pri fakultetima, kako u Srbiji, tako i u Zapadnoj Evropi, pa i u SAD, gde ih poslednjih godina intenzivno zatvaraju pozivajući se na zaštitu akademskih sloboda i strah od stranog uticaja.
Kineski instituti su "kontroverzni", "trojanski konj", "informaciono oružje Pekinga", ali zanimljivo, od brojnih sagovornika RSE iz Zapadne Evrope, osim jedne aktivistkinje vašingtonske NVO, niko nije činjenicama ili barem osnovanim sumnjama potkrepio ove veoma optužujuće tvrdnje.
Stejt department je 2020. označio Institute Konfučije kao "stranu misiju", najviše zbog, kako su naveli, netransparentne organizacije i njenih veza sa državnim organima Kine.
Istakli su i da to ne znači da univerziteti treba da zatvaraju ove institute, već da je odluka doneta kako bi se povećala transparentnost rada instituta. Kao zamerke navode se da je na nekim institutima prisutna samocenzura, da ugovori između instituta i univerziteta nisu javno dostupni, da se nekim univerzitetima daju finansijski podsticaji da ne kritikuju Kinu, odnosno da stvaraju pozitivnu sliku o njoj, kao i da materijali predstavljaju selektivnu istoriju Kine u kojoj se "izbegava kršenje ljudskih prava (Ujguri)".
Samocenzura ili strah od Kine, koja sve više u glavama Amerikanaca počinje da zamenjuje strašni Sovjetski savez, još jednu zemlju koja ih nikada nije napala, tek od 100 instituta koji su postojali u SAD 2019, danas ih ima samo 17, kako saznajemo u tekstu RSE.
A kako to rade Amerikanci, slobodno, demokratski i ne gušeći akademske slobode?
Jedan od najbližih suseda Instituta Konfučije u Beogradu, koji se nalazi na Filološkom fakultetu, je Centar za američke studije na obližnjem Filozofskom fakultetu.
Za centar se na njihovom sajtu navodi da je "naučna jedinica Filozofskog fakulteta, nastala iz potrebe za istraživanjem političke, društvene i kulturne istorije SAD". Uz taj opis, logično, na stranicama sajta je i logo matične ustanove, Filozofskog fakulteta, ali i Američke ambasade u Beogradu za koju nije jasno, niti se igde navodi, u kakvoj je vezi s Centrom za američke studije pa je jedini zaslužio da se uz logo fakulteta nađe na zvaničnim stranicama ove državne, naučne jedinice.
Jedan od glavnih projekata centra je Nedelja američke kulture koju čine godišnje radionice za studente na različite teme iz istorije SAD. Pored predavanja, "studenti imaju priliku da posete Ambasadu SAD u Beogradu, kao i pojedine institucije kulture i važna mesta za istoriju srpsko-američkih odnosa, između ostalog RTS, Muzej Jugoslavije, Jugoslovensku kinoteku, Muzej savremene umetnosti".
Šteta što nije navedeno da li studenti obilaze bombardovanu zgradu RTS-a u Aberdarevoj, kao mesto važno za srpsko-američke odnose, i šta im potom o NATO bombardovanju Jugoslavije 1999. objašnjavaju u američkoj ambasadi.
Na svakom plakatu za Nedelju američke kulture ponovo je logo Američke ambasade u Beogradu, kao i na svim drugim materijalima Centra. U nekim manje uređenim, sićušnim državama ne bi nikome zapalo za oko, ali kad Stejt department toliko insistira na transparentnosti, naročito kada je u pitanju saradnja državnih obrazovnih institucija i stranih država, čovek ne može a da se ne zapita da li to oni znaju nešto što mi ne znamo.
Centar za američke studije ima i dva projekta namenjena školama: uradili su dva priručnika "Američka istorija u učionici", prvi o američkom uticaju na popularnu kulturu i svakodnevicu u Srbiji (1918-1941) i drugi o amerikanizaciji Srbije u Hladnom ratu. Oba je, kako se navodi, podržala Američka ambasada u Beogradu, a da li je reč o finansijskoj, stručnoj, moralnoj ili kakvoj drugoj podršci ponovo se ne navodi.
Što se tiče drugog priručnika koji se odnosi na period Hladnog rata, ovaj pomoćni nastavni materijal, namenjen pre svega, ali ne i jedino, nastavi istorije u srpskim školama, počinje poglavljem "Osvajanje sloboda".
U njemu se objašnjava da su "period do sukoba sa Sovjetskim savezom 1948. karakterisale snažna ideologizacija, cenzura, oskudica i dominacija sovjetskog uticaja u svim sferama društva". Posle istorijskog Titovog "njet" Staljinu, "država i pojedinci...tražili su pravo na sopstveni izraz, na emociju, na okretanje svetskim tokovima, ka Zapadu". A zatim i da je "Jugoslavija osvajala slobode u odnosu na Sovjetski savez i Istočni blok, ali su slobode osvajali i njeni građani, pomerajući granice dozvoljenog. To osvajanje sloboda... jeste uticalo na to da, po mnogim parametrima, njeni stanovnici žive život s mnogim blagodatima Zapada".
U poglavlju "Svakodnevica" navodi se da su uz blagodati konzumerizma, "Mekdonaldsa" i "koka-kole" za one malo starije, "deca pored ideologizovanog detinjstva u školama, pionirske marame i kulta Josipa Broza Tita, odrastala uz magiju Diznijevih stripova i filmova i američke strip junake".
Stvaranje pozitivne slike o stranoj sili, bila je još jedna od bojazni Stejt departmenta na institute Konfučije, naročito ako ista strana zemlja i "podržava" određeni akademski projekat. Osvajanje sloboda, uz pomeranje granica dozvoljenog, šta god to značilo, blagodati Zapada, svetski tokovi i magija Diznijevih filmova, uz dobrog i lošeg policajca, Zapad i Istok, zvuči nekritički i kao očigledan primer stvaranja pozitivne slike o stranoj sili. Koliko god nam bila draga "koka-kola" i Uspavana lepotica.
U priručniku postoji posebno poglavlje "Holivudizacija" koje, između ostalog, govori o popularnosti vestern filmova u Jugoslaviji, što je nesporna činjenica koliko i važnost "Meka" u životu svakog prosečnog Srbina. Pominju se "dinamične borbe kauboja i Indijanaca", koje su "opčinjavale publiku", od Tita do Alije Sirotanovića, ali se baš nigde ne pominje očigledna laž holivudske istorije o zlim Indijancima i hrabrim kaubojima. Ili rečeno rečnikom Stejt departmenta to je "selektivna istorija... u kojoj se izbegava kršenje ljudskih prava" (Indijanci). Ustvari, u slučaju Indijanaca, kršenje ljudskih prava bio bi eufemizam za nešto što je bilo sistematsko istrebljenje domorodačkog naroda.
Po dvostrukim standardima "slobodnog" Zapada, kineski institut je pritajena, "kontroverzna", gotovo špijunska baza Komunističke partije Kine, dok je američki centar ugledna akademska ustanova za razmenu i sticanje znanja koja baš ni najmanje ne preferira tamošnju Demokratsku stranku.
Naravno da nema ničeg spornog da Beogradski univerzitet ima i kineski institut i američki centar: obe zemlje su svetske sile, značajne i u naučnom i na akademskom polju, koliko i na geopolitičkom, i akademska saradnja sa njima je i poželjna i potrebna. Pa i sa njihovim državnim organima.
Sporni su dvostruki standardi.
A ako naši univerzitetski profesori ne znaju razliku između širenja strane propagande i obrazovanja, onda je problem mnogo veći od toga da li na fakultetima imamo Konfučija ili Džona Vejna.