Spomenik hrabrosti i žrtve: Snaga srpskog vojnika kao simbol puta ka slobodi  

U samom centru Banjaluke, među zdanjima poput Gradske uprave, Hrama Hrista Spasitelja, Banskog dvora, Predsedničke palate i Muzeja savremene umetnosti Republike Srpske, završava se izgradnja spomenika poginulim borcima Vojske Republike Srpske.

"Svojim proporcijama, spomenik se prirodno uklapa u siluetu užeg centra grada, istovremeno stvarajući novoformirani javni prostor koji teži da postane žarište javnog života. Prostor je osmišljen kao mesto koje će građanima pružiti raznolika iskustva, podsticati na stvaralaštvo i edukovati posetioce", rekao je za RT Balkan arhitekta Nikola Dmitrović, autor pobedničkog konkursnog rešenja.

Mistični ambijent strahopoštovanja i pijeteta prema borcima koji su svoj život dali za slobodu. Koncept spomen-obeležja zasniva se na simbolu stuba.

"Stub predstavlja junaka, heroja, u ovom slučaju borce-heroje koji su svoj život dali za Republiku Srpsku. U cilju postizanja monumentalnog, dat je ansambl kvadratnih stubova, simbol vojnika u maršu, čija forma i dimenzije teže ka nebu, ka večnosti. Stub je oslonac kosmosa i asocira na moć. On ima kosmički i duhovni simbolizam i predstavlja 'venčanje' neba sa zemljom. On je drvo života, osa sveta, koja povezuje 'ono gore' sa 'onim dole', odnosno nebesko i ovozemaljsko. Stubovi simbolizuju prisutnost Boga koja u istorijskom smislu vodi izabrani narod kroz iskušenja i zamke, a u mističkom smislu upućuje dušu na puteve savršenstva", objasnio je Dmitrović.

"Herkulovi stubovi" predstavljaju granicu zaštite koja se ne sme preći, granicu iza koje se čovek izlaže opasnosti. Motiv Herkulovih stubova-zaštite, u ovom slučaju je prikazan kroz grupaciju stubova, odnosno boraca, koji svojim telima štite ono najvažnije i najdragocenije, svoju porodicu.

"Dva prednja, najviša stuba simbolizuju oslonac neba i nebesku kapiju, odnosno ulaz u sveti prostor hrama ili crkve. Prolaz između ovih stubova predstavlja prelaz u novi život, drugi svet ili večnost. Stub kao uzlazni simbol nosi pozitivnu simboliku", ističe arhitekta Nikola Dmitrović.

U osnovi spomenika nalazi se krst, dok forma stubova, praćena oblikom krsta, predstavlja simbol Božje kuće – crkve. Ova kompozicija povezuje fizički aspekt borbe sa duhovnim aspektom žrtvovanja u korist vere.

"Krst, kao univerzalni simbol, spaja nebo i zemlju, prepliće vreme i prostor", dodaje Dmitrović.

Unutar "crkve", na svakom stubu, sa unutrašnje strane, ispisuju se imena poginulih boraca tako da asociraju na freske svetaca.

Spomenik je sastavljen od 62 stuba, unutar svakog stuba smeštene su male kapele, prostori za paljenje sveća i molitvu.

Međutim, ovaj broj stubova naišao je na osporavanja dela akademske zajednice. Ističu da je broj vojnih žrtava od 1991. do kraja 1995. godine premašio 25.000, od čega je 19.000 pripadalo Vojsci Republike Srpske, dok su ostale žrtve bili pripadnici JNA, Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske, Teritorijalne odbrane, te vojnici i policajci Republike Srpske Krajine. Vojska Republike Srpske obuhvatala je više od 210 samostalnih jedinica ranga brigade, diviziona, vojne pošte. Takođe bilo je predloga da se spomenik nazove „Spomenik poginulim  borcima u odbrambeno-otadžbinskom ratu” zbog sveobuhvatnijeg pristupa žrtvama.

"Jedan od simbola jeste 62 stuba kao 62 brigade, ali to nije primarna simbolika spomenika, kako je kompozicija spomenika zahtevala veći broj stubova zbog volumena broj stubova je određen prema broju brigada. Broj stubova ili brigada nije primarna simbolika nego skupina srpskih vojnika, koji brane svoju otadžbinu. Planirano je da na stubovima bude ispisano više od 24.000 imena poginulih boraca", kaže Dmitrović.

Deo zdanja je Spomen-soba koja se nalazi u podzemnoj etaži.

"Ova veza se naglašava uvođenjem staklenog poda, te se na ovaj način stiče utisak 'izranjanja' stubova, tj predstave o vojnicima koji su ugradili svoje živote u temelje Republike Srpske", kaže Dmitrović.

U suterenskom delu spomenika nalazi se memorijalni centar i muzej stvaranja Republike Srpske koji će biti uređen kao digitalni muzej, tu će se emitovati svedočenja porodica poginulih boraca i ostalih aktera rata, istorija stvaranja RS, i ostale interaktivne informacije koje će posetioci otkrivati preko velikih ekrana osetljivih na dodir i displeja.

Posebna pažnja posvećena je rasveti spomenika, koja bi trebalo da ističe njegovu monumentalnost i simbolizuje uzdizanje u večnost, istovremeno stvarajući atmosferu dostojanstva i sećanja.