Šta je danas Crnoj Gori, Crnogorcima i Srbima, Mojkovačka bitka?

Da li je za pobedničku crnogorsku vojsku, kako danas tvrde neki crnogorski istoričari, još pre bitke bio „spremljen put poraza i sramote“, da li je Srbija, zajedno sa saveznicima, još pre bitke „osudila Crnu Goru na propast i kapitulaciju da bi je, kao opasnog rivala u projektovanom ujedinjenju eliminisala, podmuklo i cinično?

Ili su se mojkovački junaci, kako nedavno reče episkop Metodije, „žrtvujući se za brata i polažući život za drugoga, upravo u vreme rođenja Bogomladenca Hrista, tog krvavog Božića 1916, rađali kao djeca Božija i pobjednici u svjetlosti svog čovjekoljublja“?

Da li je „Mojkovačka viteška bitka dobijena sa duboko skrivenim ciljem veleizdajnika Janka Vukotića totalnog iskopa Crne Gore – ubistva njenog naroda“, i da li je ta bitka „s vojnostrateškog pogleda potpuno suluda, odnosno nepotrebna“, kako je pre desetak godina upitao jedan crnogorski političar?

Ili su mojkovački junaci, kako veli vladika Metodije, „ostavivši sve za sobom, porodice, želje, mladost, život cio, pošli za Hristom, krotko vođeni prosijanom svojom dušom da pomognu drugome, da spasu brata, da odbrane srpstvo, da ostave sve i svoj život polože“?

Na Božić ove godine biće ravno 107 godina od čuvene Mojkovačke bitke kada su, 6. i 7. januara 1916. godine crnogorski vojnici  pod komandom serdara Janka Vukotića uspeli da kod Mojkovca zaustave, pobede višestruko nadmoćniju i nemerljivo bolje opremljenu austrijsku oružanu silu  i omoguće jedinicama srpske vojske nesmetano povlačenje preko Albanije.

Pesnik Matija Bećković, na pitanje RT Balkan – „Šta je danas Mojkovačka bitka Crnoj Gori i Crnogorcima?“, odgovara stihom:

„Srpska vojska je već bila minula, a Crnogorska je zaludu ginula, u besmislenom boju za drugoga. A da je istina i jedno od toga, stajala bi iznad Boja kosovskoga“, kaže pesnik.

Serdar Vukotić poveo je uoči Božića 1916. u veliku bitku svoju ćerku Vasiliju, a ona je tada zapisala ono što su Crnogorci u rovovima govorili, „da je važno da je bratska srpska vojska izmakla a, ako mi izginemo, imaće ko da nas osveti i satre švapsku silu“. „Nema veće ljubavi od te, da ko položi život za svoje bližnje“, govorili su tada mojkovački junaci, a zapisala Vasilija.

Pad u srpsko ropstvo

Decenijama kasnije, „u novim tokovima crnogorske istoriografije“, od reči majkovačkih mučenika o žrtvi za bliženjeg, stiglo se do tumačenja da je velika bitka bila samo korak na putu pada u „srpsko ropstvo“. Džaba činjenica što je tada Crna Gora zapala pod austro-ugarsku okupaciju.

„Zamislite zgodnu, petnaestogodišnju djevojčicu, čija se crna duga kosa vijori poput zastave i koja smjerno hrli od odreda do odreda, da liječi i donosi novosti iz rata. Kažu, svoja svjedočenja iz rata, zapisivala je u svoj dnevnik. Možda nije bila izuzetan pisac, ali sasvim sigurno da je svojom sudbinom ispisala i ovjekovječila svoje postojanje, kao i odlučujuću bitku i podvig crnogorske vojske tog 7. januara 1916. godine“, kaže Sava Radulović, pesnikinja iz Nikšića, govoreći za RT Balkan o Vasiliji Vukotić, dodajući da  nije sigurna koliko su mlađe generacije čule za hrabru i neustrašivu ćerku čuvenog vojskovođe Janka Vukotića.

Možda, da nije bilo bitke na Mojkovcu, veli pesnikinja iz Nikšića, „ne bi Nemac znao šta je veličina Božića“!

„Prošla vlast u Crnoj Gori bila je izvanredan krojački korpus. Nastojala je da prekroji istoriju, izmisli datume, dopiše pobjede, osmisli poraze tamo gdje ih nije bilo, nametne novi jezik, predstavi lažnu crkvu. Trudili su se da rade sve po diktatu jednog, zaborave prošlost i osmisle novu kojom će nametnuti tuđa pravila. Kao što su tad planirali da izbrišu srpstvo sa životne karte, tako su ovi novi bili spremni na protjerivanje istih, samo da su dobili vlast još jednom", navodi Radulovićeva.

"Samo krojači nijesu računali na to da su konci u Božijim rukama i da su Mojkovačka bitka i Podgorička skupština dvije svijeće koje osvjetljavaju budućnost savremenog čovjeka, a koje Montenegrini žele ugasiti. To su dva datuma zbog kojih novija istorija ne može izmisliti svoju verziju. Dva događaja za ponos, ali kojih se ovi drugi stide“, dodaje.

Razmišlja, kaže, da li je malena Vasilija, dok je mirisala na barut i nosila snove o pobedi, mogla i da sanja kako će jednog dana upravo ova pobjeda biti nekome trn u oku i kako im neće značiti, da će poželjeti da se nije nikad desila?!

Mojkovačka bitka bila je tek epilog tromesečnih teških borbi Crnogorske sandžačke vojske, koja je na frontu od Višegrada do Novog Pazara  branila odstupnicu srpskoj vojsci koja se povlačila prema Skadru. Danas se kod pojedinih crnogorskih istoričara sve češće može čuti teza da je čuvena bitka bila „uzaludno žrtvovanje“, iako sam kralj Nikola, pa ni crnogorski oficiri i vojnici nikad svoju odluku nisu doveli u pitanje.

„Poslije 107 godina, možemo reći, da svi ovi događaju traju, ne samo na simbličkom, nego i na realnom nivou. U Crnoj Gori, i pored dvodecenijske okupacije od odnarođene prozapadne vlasti, traje duhovo viteštvo srpskog naroda, koji nosi najbolje tradicije srpkog naroda, i duboko osjećanje bratstva sa pravoslavnim slovenskim narodom, koji simbolički predstavlja Rusija. Traje i neka nejasna okupacija Crne Gore od strane Zapada (preko naše vlasti), koji joj nameće društvene i kulturne obrasce, koji joj razara ili prekida pamćenje, šireći u njoj ropski i otpadnički duh. Traje tiho konvertitsvo u duhu Crnogoraca, koji svoju srpsku istoriju, doživljavaju kao mitomaniju, srpsku državnu ideju kao nacionalni hegemonizam, a rusku zaštitu kao istorijsku zabludu“, kaže za RT Balkan književnik Milutin Mićović.

Iako su mogli da se povuku, krenu prema Skadru, mojkovački junaci ostali su na Božić ukopani i odbranili Bojnu njivu, Mojkovac, pravac za izvlačenje srpske vojske. Ubrzo posle bitke, crnogorska Vlada je donela odluku da prestane da se bori sa Austro-ugarima koji su okupirali zemlju, kralj Nikola je napustio Crnu Goru. 

„Dva najvažnija praznika srpskog naroda u Crnoj Gori koja je, uprkos protivljenju bivše vlasti, obnovio Srpski nacionalni savjet su 1. decembar, Dan ujedinjenja Crne Gore i Srbije i Božićno obilježavanje Mojkovačke bitke koji predstavljaju svjedočanstvo zajedništva jednorodnog naroda Crne Gore i Srbije. Separastička vlast u Crnoj Gori pokušavala je dugi niz godina da prepusti zaboravu ove važne datume u želji da se povezanost Crne Gore i Srbije što više relativizuje ne bi li ostvarili u tom trenutku državni projekat asimilacije srpskog naroda u nacionalne Crnogorce“, kaže za RT Balkan dr Momčilo Vuksanović, presednik Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore.

On podseća da je Srpski nacionalni savet, kao krovna organizacija srpskog naroda u Crnoj Gori, posle više od 50 godina obnovio obeležavanje ovih praznika „bez obzira što je u tom vremenu aktuelna vlast poništavala odluke Podgoričke skupštine i zapostavljala epopeju srpskog naroda na Mojkovcu“.

Sukob vojnih koncepcija

„Koliko je vlastima u tom vremenu smetala obnova spomenika mojkovačkim junacima na Bojnoj njivi i postavljanja krsta na njemu govori podatak da je odgovorno lice iz Srpskog nacionalnog savjeta pravosnažno osuđeno na godinu dana zatvora uslovno na tri godine. Ni to nije bilo dovoljno da srpski narod u Crnoj Gori zaboravi slavnu žrtvu svojih predaka pa će i ove godine zajedno sa eparhijom budimljansko-nikšićkom i Skupštinom opštinom Mojkovac Srpski nacionalni savjet obilježiti ovaj veliki praznik srpskog naroda u Crnoj Gori – 107. godišnjicu Mojkovačke bitke“, kaže Vuksanović.

Dodaje da je najbolji odgovor na pitanje ko se danas u Crnoj Gori odriče simbolike Mojkovačke bitke, dao ministar vojni Crne Gore koji je u vreme kada je obnavljano spomen obeležje rekao da se „na Mojkovcu nijesu suprostavile dvije neprijateljske vojske već da je to bio sukob vojnih koncepcija“.

„No i pored toga slobodno se može reći da u Crnoj Gori ne postoji gotovo niko ko sa najvećim poštovanjem ne gleda na tu jedinstvenu žrtvu slavne vojske serdara Janka Vukotića koja se tim podvigom, kako je kazao i sam kralj Aleksandar Karađorđević, odužila srpstvu. Svakako da u ovom vremenu u Crnoj Gori postoji i jedan broj onih koji bi htjeli da se zaborave riječi svetog vladike Nikolaja Velimirovića koje je i danas tako lijepo čuti „da nije bilo Božića na Mojkovcu, ne bi bilo ni Vaskrsa na Kajmakčalanu“, kaže Vuksanović.

Serdara Janka Vukotića kasnije je Karađorđevom zvezdom odlikovao kralj Aleksandar koji je serdaru i njegovim borcima rekao da su se „više negoli odužili srpstvu.

„Mi Srbi dužni smo da se s ponovom sećamo onih crnogorskih heroja koji se voljno žrtvovaše na mojkovačkim položajima za spas srpske vojske i srpskog naroda. Zahvaljujući samo velikom osećanju srpstva i bratstva, Crnogorsko-sandžačka vojska je istrajala u borbi i potvrdila staro uverenje našeg naroda da su Crnogorci srž srpstva, njegova uzdanica i njegovi vekovni branioci“, rekao je tada kralj.

„Mojkovačka bitka je nastavak Kosovske bitke. Tu su poginuli poslednji kosovski junaci. Kasnije su govorili kako je srpska već bila odstupila, ali, ako je to tačno, onda se Mojkovačka bitka još više onebesila. Pa onda kažu, sadašnji režim u Crnoj Gori, da je to bila bitka za druge. Ali, ako je i to tačno, onda je ona još značajnija“, rekao je u jednom intevjuu pre sedam - osam godina Matija Bećković.

Budimir Dubak, književnik iz Podgorice kaže da uprkos brojnim istoriografskim delima kao i zabeleženim svedočanstvima i poeziji koja je opevala taj podvig, Mojkovačka bitka ni nakon 107 godina nije do kraja rasvetljena.

„Mojkovačka bitka je krunisala i krvlju zapečatila vjekovni san srpskog naroda u Crnoj Gori a to je san o oslobođenju i ujedinjenju  Crne Gore sa Srbijom i okupljanju cijelog srpskog naroda u jednu zajedničku državu. To je san na čijem su ostvarenju radili od kosovskog zavjeta preko Njegoša kasnije a u međuvremenu i Sveti Petar Cetinjski i Karađorđe. San sa kojim su mnoge generacije naših predaka živjele i ginule boreći se za njegovo pretvaranje u istorijsku realnost“, kaže Dubak.

On podseća na istorijske činjenice da je „zahvaljujući svesnoj žrtvi za spas Srbije, omogućeno povlačenje vojske i naroda Kraljevine Srbije sa čelu sa kraljem Petrom i regentom Aleksandrom“. Dubak kaže da bez te „bratske žrtve kojom je na djelu pokazano jedinstvo srpskog naroda ne bi bilo ni Podgoričke skupštine 1918. kojom je ostvareno ujedinjenje“.

„Na žalost, istorija je pokazala, umesto ostvarenja tog sna izneverena su očekivanja srpskog naroda. Taj duh srspkog integralizma nije odgovarao komunistima pa su zabranjivali obilježavanje Mojkovačke bitke. Kontinuitet te antisrpske ideologije nastavio je i doskorašnji režim u Crnoj Gori koji preko svoje kvaziistoriografije pokušava da izvrši reviziju istorije grubo falsifikujući istinu. Ne samo da tvrde da je žrtva mojkovačkih junaka bila bespotrebna i uzaludna, već i da je bila protivna interesima i istorijskim težnjama Crne Gore. To je sramno unižavanje jednog istorijskog podviga koji predstavlja jedan od najsvetlijih događaja u celokupnoj istoriji Crne Gore“, zaključuje Dubak, dodajući, da bi dan kada se dogodila Mojkovačka bitka, da je sreće, trebalo da bude državni praznik i Crne Gore i celokupnog srpskog naroda.

Pre dve nedelje, Vlada Crne Gore dala je saglasnost na predlog Skupštine opštine Mojkovac pa će od ove godine 7. januar, u znak sećanja na Mojkovačku bitku, biti slavljen kao Dan opštine Mojkovac.