Šta je "hrvatska asocijacija" koju je Kurti predložio u Briselu?

Zajedničko veće srpskih opština (ZVO), u čijem sastavu su opštine u kojima žive Srbi na istoku Hrvatske, model je koji je premijer privremenih prištinskih institucija Aljbin Kurti dao kao predlog za Zajednicu srpskih opština na jučerašnjem sastanku Beograda i Prištine u Briselu.

Kurti je, po završetku sastanka na visokom nivou s predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, uz posredovanje Evropske unije – Žozepa Borelja i Miroslava Lajčaka, rekao da je dao "nacrt vizije" Zajednice opština sa srpskom većinom.

"Mogu da kažem da je vizija koju sam predložio inspirisana sporazumom između Srbije i Hrvatske za normalizaciju. Bio sam inspirisan tim modelom. Verujem da je to pravi model i za nas", izjavio je Kurti a preneo "Albanijan post".

Vlada tzv. Kosova je u međuvremenu objavila i nacrt dokumenta s Kurtijevim predlogom za primenu člana 7 (nepotpisanog a delimično prihvaćenog) Osnovnog sporazuma za normalizaciju odnosa sa Srbijom, koji predviđa "adekvatan nivo samoupravljanja" za srpsku zajednicu na Kosovu.

Hrvatski model za ZVO je nastao nakon okončanja sukoba u istočnoj Slavoniji, deo je Erdutskog sporazuma koji je potpisan 12. 11. 1995. a na temelju koga je završen rat i započeo proces mirne reintegracije pod vlast Zagreba prostora istočne Slavonije, Baranje i zapadnog Srema, tj. krajeva koji su bili kontrolom Srba.

ZVO je čuvar interesa srpske zajednice u dve hrvatske županije, Osječko-baranjskoj i Vukovarsko-sremskoj, dok ga čine predstavnici devet opština: Vukovar, Beli Manastir, Borovo, Erdut, Jagodnjak, Markušica, Negoslavci, Sodolovci i Trpinja.

ZVO ne podrazumeva teritorijalnu jedinicu

Kako se objašnjava, reč je o demokratski izabranom političkom, savetodavnom i koordinacionom mehanizmu koji ima "samoupravljačka" ovlašćenja u pitanjima građanskih i nacionalnih prava Srba, kao i pitanja njihovog identiteta, kulture, učešća i integracije u hrvatsko društvo.

Zajedničko veće srpskih opština može biti udruženje građana koje se formira na osnovu međunarodnih dokumenata poput Erdutskog sporazuma i odluke Vlade Hrvatske. Dakle, ne podrazumeva teritorijalnu jedinicu.

Osnivačka skupština ZVO održana je 1997. godine u Zagrebu na inicijativu Saveza srpskih organizacija i njegovih članova: Srpskog kulturnog društva, Srpskog demokratskog foruma, Zajednice Srba iz Rijeke i Istre i Zajedničkog vijeća srpske opštine.

Nakon donošenja Ustavnog zakona o pravima nacionalnih manjina 2002. godine promenila se i organizaciona struktura saveta nacionalnih manjina. Članovi se biraju tajnim glasanjem na izborima koje organizuje hrvatska država u svim jedinicama lokalne samouprave.

Na opštinskom nivou Veće Srba se bira ako u njemu živi najmanje 200 pripadnika srpske zajednice. Na nivou okruga ovaj broj dostiže 500. U slučaju da ima najmanje 100 članova bira se samo jedan predstavnik veća. Ovo se odnosi na lokalne jedinice u kojima srpsko stanovništvo prelazi cenzus od 1,5 odsto.

Najviši organ ZVO čini skupština u kojoj učestvuju pripadnici srpske zajednice, bez obzira na partijsku pripadnost. Oni se biraju u skladu sa Statutom ZVO. Skupštinu čini 28 članova i njome predsedava predsednik veća.

Dok u Evropi, prema predlogu Saveta Evrope, lokalne autonomije ne predstavljaju nikakav problem za funkcionisanje država, na Zapadnom Balkanu se "samouprave" obično shvataju kao "preddržave" koje čekaju trenutak da proglase nezavisnost.

Okvirna konvencija Saveta Evrope za zaštitu nacionalnih manjina i Evropska povelja o lokalnoj samoupravi regulišu nivo "samouprave" za nacionalne manjine, ali ne obavezuju državu da usvoji teritorijalnu autonomiju za nacionalne manjine.

Koliko je efikasan ovaj hrvatski model samouprave Srba, koga sad "velikodušno" nudi Aljbin Kurti, pokazalo se krajem decembra prošle godine, kada je u Vukovaru ukinuta zvanična upotreba ćirilice.