Od desetine evropskih modela koji su mogli da posluže Prištini, kao uzor za Zajednicu srpskih opština, prištinski premijer Aljbin Kurti, nezadovoljan onim što je predložio Beograd, dao je svoj predlog, inspirisan, kako je sam rekao, hrvatskim modelom za nacionalne manjine.
Predsednik Srpskog narodnog veća (SNV) u Hrvatskoj Milorad Pupovac kaže za "Kosovo onlajn" da ako bi se položaj Srba na KiM rešavao po hrvatskom modelu, Srbi bi imali neuporedivo manje od onoga što je već dogovoreno u briselskom dijalogu.
Napominje da ovde nema mesta za poređenje, bez obzira na sličnost naziva ZSO i Zajedničkog veća opština na području Istočne Slavonije, koje je predvideo Erdutski sporazum.
Pupovac objašnjava da je osnova za hrvatski model bio Erdutski sporazum, potpisan od strane Beograda i Zagreba, a koji su potvrdile i Ujedinjene nacije. Podseća da je postojalo i Pismo namera, koje je donela Vlada Hrvatske, a koje je takođe potvrdio Savet bezbednosti UN.
On ističe da je problem to što je Zajedničko veće opština, definisano Erdutskim sporazumom, zapravo samo generalno pravo Srba, ali bez ikakve dodatne razrade, kao i bez razrade u Pismu namera.
"To nije bilo gotovo rešenje već je naznačilo šta bi to moglo da bude, ali ne i šta je to stvarno. U tom smislu, Zajedničko veće opština u Hrvatskoj, a pretpostavljam da je premijer Kurti mislio na to nije Asocijacija opština po uzoru na zajednice opština u socijalističkoj Jugoslaviji, u njenim republikama", ističe Pupovac.
Danas, prema njegovim rečima, ovo veće de jure nije više od nevladine organizacije ali de fakto jeste jedan oblik manjinske samouprave na istoku zemlje u striktno manjinskim pitanjima, a ne u smislu kako je to definisano Briselskim sporazumom za ZSO.
Ovde, dodaje, nije reč o srpskim opštinama, već o opštinama u kojima Srbi imaju svoje predstavnike, a Zajedničko veće opština nema status sui generis organizacije.
"To nikada nismo uspeli da dobijemo od hrvatske države", kaže Pupovac.
Ovakva vrsta povezanosti kao što je Zajedničko veće opština na području Istočne Slavonije, napominje, ne postoji u područjima Dalmacije, Like, Korduna ili Banije, gde ima opština sa srpskom većinom.
Pupovac podseća da postoji drugi institut – Srpsko narodno veće (SNV), koje pokriva celu Hrvatsku.
"SNV je manjinska samouprava za celo područje Hrvatske i bira se na drugačiji način nego što je slučaj sa Zajedničkim većem opština, čiji legitimitet proizlazi iz mandata izabranih opštinskih i gradskih odbornika. Dok, legitimitet SNV proizlazi iz izbornog procesa koji država organizuje za celu Hrvatsku, tamo gde ima pripadnika srpske zajednice. I to je drugačiji model u odnosu na ono što je predloženo za ZSO na Kosovu. SNV je de jure nevladina organizacija i to je nažalost u neskladu sa međunarodnim dokumentima koje je Hrvatska potpisala, jer zašto bi država organizovala izbore za nevladinu organizaciju, a SNV se tretira kao nevladina organizacija. To sasvim sigurno nije model koji bi mogao da se preslika na 'Kosovu' sa onim što je cilj sa ZSO", kaže Pupovac.
Portal podseća da su za ZSO Briselskim sporazumom propisane nadležnosti u oblastima ekonomskog razvoja, obrazovanja, primarne, sekundarne i tercijalne zdravstvene, socijalne zaštite i urbanog i ruralnog planiranja, a Pupovac ističe da tako nešto ne proizlazi za Srbe na osnovu Erdutskog sporazuma.
"Mi možemo da se obraćamo vladi, predsedniku Republike i na različite načine jedinicama lokalne samouprave i regionalne samouprave, ali tu vrstu nadležnosti nemamo", kaže Pupovac.
U Hrvatskoj, kako navodi, ima 15-ak opština sa srpskom većinom, mada one nisu tako definisane, a Srbi su relativna većina ili značajna manjina u oko 40-ak opština.
Na pitanje da li je, onda, pozivanje Kurtija na hrvatski model ponuda koja je mnogo manja od onoga što je predviđeno Briselskim sporazumom za ZSO na KiM, Pupovac kaže da je to "apsolutno tako".
"Čini mi se da je neosnovano plašiti ljude time da će ZSO biti nova Republika Srpska, kao što je neosnovano tražiti rešenje za ZSO u modelu koji postoji u Hrvatskoj. Najbolje rešenje je dijalog o tome i traženje onoga oko čega mogu da se saglase obe strane, uz pomoć međunarodne zajednice. Rešenje pitanja Srba na 'Kosovu', pitanje pravoslavnih manastira, crkava i ukupne baštine, kako je to definisano Ahtisarijevim planom, to nije za poređenje sa hrvatskim stanjem, niti je uporedivo pitanje odnosa Beograda i Prištine i Beograda i Zagreba po nizu elemenata kako su se ti odnosi međusobno razvijali", zaključuje Pupovac.
Poručuje da Srbi u Hrvatskoj sa interesovanjem prate šta se događa sa njihovim sunarodnicima na "Kosovu" i da su spremni da pomognu u stvarima u kojima je to moguće, ali da rešenje treba da bude specifično.
"Ne postoje države koje imaju iste modele manjinskih politika. Niti postoje rešenja koja su isti odgovori na različita istorijska ili aktuelna pitanja pojedinih manjina. Modeli mogu da budu povod za traženje rešenja ili inspiracija, ali ne mnogo više od toga", kaže Pupovac.
Buduća deca "Kosova" će učiti da su Srbi okupirali KiM
Predsednik Naprednog kluba Čedomir Antić kaže za "Kosovo onlajn" da je Hrvatska bezuslovno bila priznata 1992. godine i ušla u Ujedinjene nacije i ocenjuje da bi Kurti u stvari želeo da Srbi prihvate jednu laž "u koju će buduća deca 'Kosova', ako i dalje bude Albanaca na 'Kosovu', biti učena da veruju, a to je da je Kosovo oduvek bilo nezavisno".
"Biće učena da su 'Kosovo' okupirali Srbi i da je onda sve što je pravedno na ovom svetu ratovalo da bi pomoglo pravednom albanskom narodu, koji inače treba da bude jedini od Dunava do Save, a ne samo na 'Kosovu'. Ta laž potom uključuje da su se Albanci oslobodili Srba i da su prilikom tog oslobađanja Srbi otišli odakle su došli, i gde im je mesto. Kurti bi možda voleo da Srbe prvo dodatno protera, pa da ih ne bude trećina, već peti deo, kao što je bilo Srba u Hrvatskoj kada je uspostavljen novi status koji je i sada, pa da on njima nešto poklanja i da ujedno traži i za Albance nešto slično u Srbiji", kaže Antić.
Kako ocenjuje, Kurti se čak i "zabavlja s tim" i podseća da je nedavno izjavio da je za neteritorijalnu autonomiju.
Antić navodi da je kosovskom premijeru pružena pomoć od Sjedinjenih Američkih Država i saveznika za pritisak na Srbiju da bezuslovno prizna nezavisnost "Kosova" jer, da nije tako, Kurti bi morao da postupi po ugovorima koje su njegovi prethodnici u punom kapacitetu potpisali 2013. i 2015. godine.
Podseća da je u tim sporazumima jasno naznačena prvo teritorijalna priroda Zajednice srpskih opština, kao neke vrste autonomne lokalne samouprave, a s druge strane određeni su segmenti koji spadaju u nadležnosti ZSO.
Govoreći o poslednjoj rundi dijaloga na kojoj je 2. maja u Briselu srpska strana predstavila nacrt Statuta ZSO, Aljbin Kurti je rekao da je Priština izrazila suštinsko neslaganje sa tim nacrtom, i da je on izneo svoj nacrt "inspirisan hrvatskim modelom za nacionalne manjine".
Kako je naveo, sporazum o modelu zaštite srpske manjine u Hrvatskoj prihvatila je i Srbija, a po njegovoj oceni "ako je Srbija to prihvatila sa Hrvatskom, morala bi da prihvati i na 'Kosovu'".