"Beograde, da li smiješ čiča Dražu da otkriješ", pitala je svojevremeno jedna od mnogo pesama ispevanih o oficiru Kraljevine Jugoslavije, dok se ovih dana đeneral nije otkrio i projavio, i to ne u Beogradu, već, ni manje ni više nego - u Sarajevu. I to kroz film "Heroji Halijarda" reditelja Radoša Bajića, čijih je, emitovanih dva i po minuta trejlera ustalasalo tamošnju čaršiju, i skandalizovalo sarajevsko građanstvo - kao da je "Čiča" lično stao na sred Baščaršije.
"Četnička promocija" i "revizija istorije" stali su, sudeći po mišljenju tamošnje političke vrhuške, u nekoliko inserata filmske priče o četničkoj spasilačkoj operaciji američkih pilota zbog koje je Dražu posthumno odlikovao i američki predsednik Hari Truman.
Žali se tamošnja čaršija na "pokušaje rehabilitacije Mihailovića", zaboravljajući da je general pred sudom već rehabilitovan, odnosno nedvosmisleno je dokazano da su priče o njegovoj navodnoj kvinslinškoj delatnosti, bile ništa više do izmišljotine komunističkog režima koji ga je, nevinog, i na pravdi Boga, i ubio.
Zbog čega se, međutim, današnje Sarajevo plaši četnika, pa čak i ako su to ovi "filmski", Radoševi četnici?
Jer, kako tvrdi politikolog i profesor Nenad Kecmanović, i bez filmovane četničke operacije Halijard na spasavanju savezničkih padobranaca od nacista, istorija 20. veka o Draži Mihajloviću piše kao o prvom gerilcu u okupiranoj Evropi.
"Prvom zato što su partizani zbog pakta Molotov – Ribentrop u to vreme još bili pasivni. Draža Mihajlović je imao i legitimitet komandanta kraljevske vojske u otadžbini potpisan od izbegličke vlade u Londonu. Odlikovan je u Vašingtonu. Šarl de Gol je za njega tražio amnestiju od Tita", podseća Kecmanović.
Problem, sudeći po sagovornicima RT Balkan, nikada nije ni bio Draža - već Tito.
"Da bi oklevetao četnike koji su bili konkurentska antifašistička vojska, Tito je propagandno izjednačio četnike sa ustašama. Ta lažna simetrija je posebno negovana u BiH i evo održava se do danas kod Bošnjaka. Ima i zašto! U socijalističkoj BiH se govorilo 'izrodi hrvatskog naroda su bili ustaše, srpskog – četnici'. Izrodi muslimanskog naroda se nisu pominjali pa je nekako ispadalo da su oni bili sve sami prvoborci partizani. A zapravo partizanima su se masovnije priključili tek krajem rata, delom i prisilnom mobilizacijom, a do tada su mahom bili ustaše, domobrani, funkcioneri NDH u Zagrebu i u BiH. Dakle, kolaboracionisti okupatora i to do te mere da su direktno od Himlera tražili formiranje dobrovoljačke SS Handžar divizije koja je u pripremama za istočni front, vršila pokolje Srba u Podrinju", podseća Kecmanović.
Da u sarajevskoj, odnosno bošnjačkoj javnosti i dalje vlada narativ iz titoističkog perioda, smatra i publicista Igor Ivanović. Dijagnoza tamošnjeg društva koju on izvodi iz toga je - "sindrom srpske krivice", po kome su Srbi apriori krivi uprkos svim istorijskim činjenicama.
"Jedan od postulata jugotitoizma bila je ta priča da je Ravnogorski pokret podjednako kriv kao i ustaški pokret, a potiskivana je činjenica da je ustaški pokret pobio bar sedam hiljada ljudi samo zato što su Srbi, dok Ravnogorci niti su imali logore, niti su ubili ijednog Hrvata samo zato što je Hrvat", kaže Ivanović za RT Balkan.
Sarajevska, odnosno muslimanska javnost je, kako on navodi, ostala oslonjena na takvu verziju istorije, "duboko porinutu u poluistinu i laži" i mitsku sliku o partizanskom pokretu koja je, ubeđen je naš sagovornik, "u suprotnosti sa istorijskim činjenicama".
"Osim ove psihološke komponente, takav narativ o Ravnogorskom pokretu njima odgovara i u političkom smislu jer sve vreme pokušavaju da na neki način restauriraju zlatno doba Bosne iz jugotitoizma u kome domicilni narod, pretežno muslimanski nije bio kriv ni za šta, u kome su, kobajagi u slozi, živela tri naroda i u kome je Sarajevo baštinilo sve tekovine tog lažnog bratstva i jedinstva", zaključuje Ivanović.
Ukoliko je Bajićev film (koji inače još nije premijerno prikazan) snimljen verodostojno i u skladu sa istorijskim činjenicama - onda je, u njemu, kaže naš sagovornik, nesporno prikazana pozitivna uloga misije Halijard gde su četnici odnosno Jugoslovenska vojska u otadžbini predvođena generalom Dražom Mihailovićem 1944. godine na teritoriji Srbije i delimično na teritoriji današnje Republike Srpske odnosno Bosne i Hercegovine kod Doboja, spasili oko 500 savezničkih pilota.
"Ali, dok su Ravnogorci zajedno sa lokalnim stanovništvom na Ravnoj Gori i oko Pranjana, gradili improvizovane aerodrome, spasavajući pilote efikasno ih prebacujući na slobodnu teritoriju, u to isto vreme kolege tih američkih pilota su zajedno sa Englezima zverski bombardovali teritoriju Srbije i Crne Gore uništavajući 30 srpskih gradova. Tako je Podgorica ostala bez svakog šestog žitelja u savezničkom bombardovanju, a Beograd je bombardovan više od 30 puta, dok je najveću štetu pretrpeo Leskovac koji je postao samo ruševina", podseća Ivanović.
U svim ovim zločinima protiv srpskog naroda, naročito su se, naglašava naš sagovornik, istakli Titovi partizani, pa je tako ciljeve koje treba gađati u Beogradu birao "direktno Koča Popović", dok je mete u Podgorici određivao Peko Dapčević uz Mitra Bakića.
"Mnogo je primera takvog združenog dejstva partizana i 'saveznika', ali, naravno da se slika o plemenitoj ulozi Ravnogorskog pokreta ne uklapa u taj narativ koji važi u Sarajevu, gde se četnici - pošto su Srbi i pošto su pravoslavci - apriori krivi. To je jedna neistorijska sredina, koja nikad neće priznati duh novog vremena, i gde su ostali najveći recedivi titoizma", zaključuje Ivanović.
Da su Srbi uvek i po svakoj tački optužbe označeni kao zločinci, pa čak iako su bili žrtve, saglasan je i Kecmanović.
"Da, četnici jesu izvršili pokolj muslimana u Podrinju početkom Drugog svetskog rata i, kao i veliki zločin u Srebrenici, nazivaju ga jednim od 12 genocida nad bošnjačkim narodom. Ali kao što prećutkuju svoje zločine u srpskim selima oko Srebrenice, tako ne spominju ni muslimanske Šuckore i Zeleni kadar koji su čistili Podrinje od Srba pred napad Austrougarske na Srbiju. Da i ne govorimo o Francetićevoj Crnoj legiji koju su 60 odsto činili muslimani i pred kojom su srpske majke sa decom u naručju skakale u nabujalu Drinu u sigurnu smrt. Područje na granici između Srbije i BiH bilo je kroz istoriju često zona osvete, ali nije teško utvrditi na kojoj strani je bilo više žrtava, a na kojoj više zločinaca", ističe naš sagovornik.
Bez obzira na istorijske činjenice, četnici su, kako on naglašava, za muslimane, odnosno bošnjake ostali "metafora zla, dindušmani koji su došli iz agresorske Srbije", pa je zato i tokom minulog rata Alijina ratna propaganda borce na drugoj strani fronta nazivala "srbo-četnici" i "jugo-armada".
"Van ovog šireg konteksta zaista je teško razumeti histerični gnev sarajevskih medija i gradskog političkog vrha na Bajićev film o jednoj humanoj i patriotskoj akciji, pa ma čija da je bila. Ne verujem da će ih smiriti bilo kakav odgovor iz Beograda i apriori bi bio okvalifikovan kao nastavak 'agresije', 'novi memorandum SANU', '13. genocid' i slično", uveren je profesor Kecmanović.
Bilo bi, kaže, delotvornije o temi Bajićevog filma upitati britanskog, francuskog i, posebno, američkog ambasadora.
"Ne verujem da bi se Majkl Marfi ogradio od Trumanovog odlikovanja Draži Mihajloviću, a Sarajlije usudile da uvrede ličnost i delo bivšeg predsednika supersile. Stav Ambasade SAD je tamo generalno najviši kriterijum istine i u ovom slučaju bi delovao lekovito", zaključuje sagovornik RT Balkan.