"Partner 2023": Šta se sve moglo videti na Beogradskom sajmu naoružanja i vojne opreme (FOTO)

Tokom protekla četiri dana, Beograd je bio 11. po redu domaćin međunarodnog sajma naoružanja i vojne opreme "Partner", koji se svake druge godine tradicionalno održava na beogradskom sajmu. "Partner 2023" je trajao od 25. do 28. septembra, a više od 7.000 posetilaca imalo je priliku da se upozna sa proizvodima više od 150 izlagača.

Pored preduzeća i instituta iz Republike Srbije, ovogodišnjem sajmu prisustvovali su i izlagači iz 18 stranih zemalja.

Prikazan je ogroman broj sredstava ratne tehnike i druge vojne opreme, sve od klasičnih maskirnih i snajperskih uniformi, preko lakog pešadijskog naoružanja, do osnovnih borbenih tenkova, samohodnih haubica i jurišnih aviona.

Domaća oklopna vozila – udarna pesnica srpske vojske

Kao i do sada dobar deo predstavljenih eksponata činila su različita domaća oklopna vozila i njihove savremene modifikacije, poput varijante osnovnog borbenog tenka M-84AS2, opremljene novim modularnim eksplozivno-reaktivnim oklopom, naprednim komunikacionim i optoelektronskim uređajima, kao i sistemom upravljanja vatrom. Imajući u vidu iskustva iz savremenih oružanih sukoba, u bliskoj budućnosti srpski tenkovi bi mogli dobiti i zaštitu od bespilotnih letelica u vidu ometača dronova na kupolama.

Uz M-84, prikazane su i modernizovane varijante čuvenog jugoslovenskog borbenog vozila pešadije M-80, pod oznakom M-80AB2, sa poboljšanim oklopom, unapređenim naoružanjem i nišansko-osmatračkim spravama, kao i komandnog oklopnog transportera (KOT), koji je između ostalog dobio klima-uređaj, agregat i novi radio aparat.

Naravno pored modernizovanih vozila, na sajmu su izloženi i noviteti srpske vojne industrije kao što je višenamensko oklopno vozilo "lazar" i borbeno oklopno vozilo "miloš". Obe platforme prikazane su u nekoliko verzija, tačnije sa različitim daljinski upravljanim borbenim stanicama (DUBS) ili naoružanjem, a najinteresantnije od njih bile su "lazar 3M" sa jednim i "lazar 3" sa dva automatska topa u kalibru 30 mm, kao i "miloši" opremljeni protivoklopnim raketnim sistemom NOVA, odnosno tzv. "miniganom".

Posebno mesto među srpskim oklopnjacima imalo je i borbeno vozilo pešadije "lazanski" sa DUBS-om naoružanim automatskim topom u kalibru 57 mm i mitraljezom u kalibru 7,62h54R mm.

Primetan je i napredak vojne industrije kada su u pitanju MRAP (Mine Resistant Ambush Protected) vozila, pa su tokom ovogodišnjega sajma izložene dve varijante M20 6h6, sa i bez rovokopača. Oklop srpskih MRAP-ova pruža visok nivo sveobuhvatne balističke zaštite, tj. nivo 4 po STANAG standardu, što uključuje i zapaljivi metak u kalibru 14,5, dok protivminska zaštita odgovara nivou 2a/2b tj. do šest kilograma eksploziva.

Sredstva PVO i protivoklopni raketni sistemi

U domenu protivazduhoplovne odbrane posebno su se istakli: četvorocevni lanser MTU-4M naoružan po dvema raketama "strela-2MA" (9K32M) i "igla"/"šilo" (9K38) primarno namenjen za zaštitu od dronova; francuski sistem PVO kratkog dometa "mistral 3+" integrisan na "zastavin" kamion NTV, čiji je simulator privukao veliku pažnju prvenstveno najmlađih, ali i starijih posetilaca; kompleks za osmatranje, otkrivanje i praćenje ciljeva u vazduhu "tragač"; modernizovani sistem "kub M-2"; a prvi put je predstavljen i hibridni artiljerijsko-raketni protivavionski sistem – HARPAS, opremljen sa četiri protivvazudhoplovne rakete i dva topa "bofors" u kalibru 40 mm i u određenoj meri predstavlja ekvivalent ruskoj "tunguski".

Što se tiče protivoklopnih sistema, pored gorepomenute verzije "miloša", posebno interesantan bio je spoj američkog džipa "hamvi" i ruske protivoklopne vođene rakete "kornet".

Uz njih prikazan je i domaći automatizovani protivoklopni sistem – APOS, sa opcijom daljinskog bežičnog upravljanja, čije je osnovno naoružanje ručni bacač raketa u kalibru 120 mm M91, kao i oklopno vozilo "polo" M-83 opremljeno lanserom za dejstvo protivoklopnim raketama 2T5 i "maljutka".

Na kraju, segmenti PVO i protivoklopne borbe, kao i veći deo prethodno pomenutog naoružanja objedinjeni su u novoj verziji hibridnog protiv-avionskog samohodnog artiljerijsko-raketnog sistema – PASARS, namenjenog za dejstvo po vazdušnim i kopnenim ciljevima. Naime, ovaj kompleks raspolaže topom "bofors" u kalibru 40 mm, raketama za protivvazduhoplovnu odbranu "strela-2M", ili "strela-2MA" i "mistral 3+", kao protivoklopnim vođenim raketama "maljutka", anti-dron radio ometačem i radarom kratkog dometa.

Haubice, višecevni lanseri, vođene rakete i avio bombe

Slično kao i u slučaju oklopnih vozila, posetioci "Partnera 2023" imali su priliku da vide stacionirane i samohodne haubice u različitim kalibrima od SORE i modernizovane "gvozdike" u kalibru 122 mm, do nekoliko verzija sada već čuvene NORA-B52 u kalibru 155 mm.

Među njima, nesumnjivo najveći utisak ostavili su MGS-25 "aleksandar" i potpuno nova varijanta NORA-B52 NG (nova generacija), sa upečatljivim nadimkom "perun", prvi put predstavljena tokom međunarodnog sajma naoružanja i vojne opreme "IDEKS 2023". Reč je o haubicama integrisanim na šasije 8h8, sa automatizovanim sistemima upravljanja vatrom i opcijom upotrebe specijalne municije sposobne za ostvarivanje većeg dometa.

Uz haubice, predstavljeni su i različiti minobacački sistemi, među kojima se posebno istakao novi poluautomatski mobilni minobacački sistem M120M, sa minobacačem u kalibru 120 mm, namenjenim za pružanje bliske podrške pešadiji.

Sa druge strane, u segmentu raketne artiljerije pored već uobičajene varijante samohodnog višecevnog lansera raketa (SVLR) M77 "oganj" u kalibru 128 mm, prikazane su i njegove modernizovane varijante i to LRSVD (lanser raketa samohodni višecevni digitalizovani) M17 i LRSVM (lanser raketa samohodni višecevni modularni) M18.

Radi se o verzijama sa automatizovanom nišanskom linijom i uređajima satelitske navigacije, savremenim telekomunikacionim informatičkim podsistemom, većim stepenom zaštite. Modularnost sistema M18 ogleda se u mogućstvu upotrebe vođenih i nevođenih raketa u različitim kalibrima i to u kalbiru 122 mm, 128 mm, 175 mm (ALAS) 232 mm ("košava 1") i 434 mm ("košava 2").

Uz novu verziju "ognja", posetioci ovogodišnjeg sajma mogli su da vide još jedan LRSVM, odnosno "tamnavu" osposobljenu za dejstvo vođenim i nevođenim raketama u kalibrima 122 mm i 262 mm. Pored navedenih, prikazani su već dobro poznati ALAS (Advanced Light Attack System), vođene rakete vazduh-zemlja VRVZ -200 i "košava 3", a primetan je i porast broja izloženih vođenih ("jedrećih") avio bombi različitih dimenzija i težina.

"Zastava oružje", "Prva petoletka", "Teleoptik žiroskopi", "Institut Vlatakom" i strani izlagači

Pored oklopnih vozila i sredstava artiljerije, veliku pažnju privukli su i zasebni paviljoni pojedinih domaćih kompanija odbrambene industrije. Tako je "Zastava oružje" istakla veliki broj različitih savremenih jurišnih pušaka, mitraljeze među kojima se posebno istakao modernizovani M84 u kalibru 7,62h54R, automatske topove u kalibru 20 mm i 30 mm, i dve nove snajperske puške M07M u kalibru .338 "lapua magnum", odnosno modernizovanu varijantu antimaterijalne M12M "crno koplje", sa opcijom upotrebe dva kalibra 12,7h108 mm i 12,7h99 mm NATO.

Centralno mesto u paviljonu "Prve petoletke" iz Trstenika imala je BZP (besposadna zemaljska platforma) "miloš ultralaki", dok su veći deo izložbenog prostora zauzimali samostalni, preklopni i podcevni ručni bacači granata u kalibru 40 mm.

Kompanija "Teleoptik" istakla se po svojim infracrvenim i televizijskim glavama za samonavođenje, dok su se kod "Instituta Vlatakom" mogli videti modularni sistemi zemlja-zemlja "vila 1" i "vila 2" (Vlatacom Integrated Loitering Ammunition), koji kombinuju karateristike lutajuće municije i krstarećih raketa.

Posebno interesantan bio je pavljion kompanije "Tehniči remont Bratunac" (TRB), iz Republike Srpske, na kome su prikazana dva borbena oklopna vozila, odnosno transportera "despot" i "vihor",  u operativnoj upotrebi tamošnjih policijskih snaga. Osim oklopnjaka, izlagači TRB su predstavili i novu modernizovanu verziju pištolja RS9 "vampir" sa nizom poboljšanja radi lakšeg rukovanja oružjem.

Kada su u pitanju strani izlagači, najbogatiji sadržaj mogao se videti kod kineskih i iranskih predstavnika, gde su uglavnom dominirale makete novih kineskih lakih tenkova, borbenih vozila pešadije, višecevnih lansera, sredstava PVO, višenamenskih borbenih aviona i krstarećih raketa, odnosno iranske bespilotne letelice, lutajuća municija dronovi i protivoklopni raketni sistemi.

Besposadne platforme – budućnost ratovanja

Na kraju, primetan je i porast broja domaćih besposadnih platformi, kako kopnenih, tako i vazduhoplovnih, a posetioci su imali priliku da vide i AMUR "džet ski", odnosno besposadni vodeni skuter opremljen DUBS-om sa mitraljezom u kalibru 762h54R, laserskim daljinomerom i osmatračko-nišanskim spravama za dnevne i noćne uslove.

U domenu kopnenih sistema, daljinski kontrolisana BZP "miloš" je pored već pomenute ultralake, predstavljen i u drugim naoružanim varijantama V1 i V2, kao i u logističkoj verziji "miloš-L" namenjenoj za izvlačenje ranjenika.

Što se besposadnih vazduhoplova tiče prikazan je niz različitih kompleksa, od lutajuće municije, tj. "dronova kamikaza" poput "osice" i "gavrana", preko daljinski upravljanih letelica kratkog dometa "vrapca" i "obada" u izviđačkoj i borbenoj varijanti, do višenamenskog "pegaza" sa operativnim radijusom od 200 km. Pored bespilotnih letelica, izloženo je i nekoliko kompleksa za njihovo ometanje ili onesposobljavanje, uključujući i "antidron pištolj".

Da se akcenat sve više stavlja na platforme i sisteme, kako bi se sačuvao život članova posade, govore i mnogobrojne daljinski upravljane borbene stanice "kerber", "kiklop", "crni" i DUBS-30mm, prvenstveno namenjene za ugradnju na borbena oklopna vozila.

Iako je za većinu posetilaca ostali gotovo nezapaženi, vredni pomena su i modernizovani juršni avion "orao", opremljen vođenim raketama vazduh-zemlja VRVZ-200 A1, "košava 3" i E-24-A1 i helikopter "gazela" sa protivoklopnim vođenim raketama "pauk".