Srbija i Balkan
Dan oslobođenja Beograda o kome niste učili u školi
Posle proboja Solunskog fronta, srpska vojska u silovitom naletu kakav nije viđen u dotadašnjim strategijama ratovanja, oslobodila je prestoni grad baš na današnji dan
"Radost je bila neizmerna, nije bilo oka što nije zasuzilo – neko od radosti, a neko što neće svoga milog videti!", zapisala je u svojim sećanjima Beograđanka Natalija Aranđelović ostavljajući dnevnički zapis o 1. novembru 1918. godine - danu kada je srpska vojska ušla u oslobođeni Beograd.
Na današnji dan Prva armija pod komandom vojvode Petra Bojovića oslobodila je u Prvom svetskom ratu Beograd, grad koji je proživeo teške dane pod okupacijom. Prestonica Kraljevine Srbije bila je prvi evropski grad koji je bombardovan u Prvom svetskom ratu. Najžešće borbe vodile su se u oktobru 1915. godine, kada je samo tokom jednog dana na Beograd ispaljeno oko 30.000 granata. Od njih su stradali gotovo svi delovi grada.
Posle trogodišnje okupacije Beograd je dočekao slobodu, a nju je donela srpska vojska u silovitom napredovanju posle proboja Solunskog fronta. Prva armija koju je vodio vojvoda Bojović za svega mesec i po dana od proboja Solunskog fronta, prodrla je čak 600 kilometara u dubinu okupirane teritorije, a tako brzo napredovanje pod borbom bilo je do tada nezabeleženo u strategiji ratovanja. Otud i čuvena priča da francuska konjica nije mogla da stigne Bojovićevu pešadiju.
Po dogovoru sa saveznicima, oslobođenje Beograda prepušteno je srpskoj vojsci. Istoričari navode da neprijatelj nije imao nameru da pruža otpor i da su se u gradu krajem oktobra nalazile malobrojne nemačke trupe, spremne za povlačenje. Ipak, pre nego što su to učinili, zadali su poslednje udarce gradu, koji je teško propatio tokom tih ratnih godina. Nemački vojnici opljačkali su sve radnje od Slavije do Terazija, prekinuli snabdevanje vodom i strujom, digli u vazduh železnički most na Savi.
U oslobođeni Beograd prvi je ušao Sedmi pešadijski puk, baš zato što su ga činili vojnici iz glavnog grada, kao i Prvi eskadron konjice i jedna baterija. Svi su bili deo čuvene Dunavske divizije.
Doček je bio spontan: građani su izašli na ulice pozdravljajući vojnike i kiteći ih vencima od cveća i peškirima. Na prozorima su tog 1. novembra bile okićene srpske zastave.
Beograd je dočekao slobodu kao jedan od najrazorenijih gradova Evrope. Ipak, nije ni slutio da će svega 23 godine kasnije ponovo početi njegove patnje pod nemačkom okupacijom i da ono što nije bilo razoreno u Prvom svetskom ratu, poput Narodne biblioteke, srušiće nemački bombarderi koje je doneo Drugi svetski rat.
I oslobodilac Beograda i slavom ovenčani vojvoda iz Prvog svetskog rata, Petar Bojović deliće dane okupacije sa gradom koji je oslobodio 1918. godine. Čuveni srpski vojskovođa penzionisao se 1921, a penzionerske dane, kao i dane u novoj nemačkoj okupaciji tokom Drugog svetskog rata provodio je izolovan u svojoj kući na Vračaru.
Nakon novog oslobođenja Beograda 20. oktobra 1944. godine, odnos novih vlasti prema jednom od svega četvoro srpskih generala koji su imali čin vojvode bio je sramotan i ponižavajući, ne za samog Bojovića, već za one koji su ga sprovodili.
Neposredno nakon oslobođenja, 85-godišnji vojvoda Petar Bojović pozvan je da da iskaz i to njegovo isleđivanje od strane komunističkih vlasti trajalo je puna tri dana. Istoričari se danas spore oko toga da li je tokom isleđivanja Bojović tučen i maltretiran, ali se slažu da je već i sam čin trodnevnog ispitivanja proslavljenog srpskog vojskovođe u dubokoj starosti nedopustiv.
Kao što je sramotno bilo što su u njegovu kuću, nešto kasnije, upala dvojica pripadnika Narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije, maltretirala ga i otela mu njegovu sablju. Vojvoda Petar Bojović umro je ubrzo nakon toga, 19. januara 1945. godine. Dva meseca posle komunističkog isleđivanja.
O njegovoj smrti nije javio nijedan medij, a kao pečat na svetonazore tadašnjih "oslobodilaca" ide i to što je proslavljeni srpski vojskovođa sahranjen bez državnih i vojnih počasti.
