Krajem novembra kao grom iz vedra neba pojavila se vest o isporuci 11 borbenih helikoptera sa Kipra, koji su gotovo odmah po sletanju u Srbiju prikazani na vojnom aerodromu u Batajnici.
Reč je, naravno, o sovjetskim, tj. ruskim helikopterima Mi-35P, čija nabavka se i ranije pominjala, međutim uprkos tome je veliki deo domaće i strane javnosti tog 23. novembra bio iznenađen, što pozitivno, što negativno.
Zbog toga se odmah pokrenula debata o njihovom značaju i kvalitetu, i dok je s jedne strane isticana njihova vatrena moć (odakle i potiče nadimak "đavolje kočije"), odnosno stepen zaštite ("leteći tenkovi"), drugi su nastojali da u prvi plan plasiraju narativ da se radi o polovnim letelicama.
Ipak, bez obzira na činjenicu da to jesu polovni vazduhoplovi njihova isporuka je najznačjnije pojačanje za srpsko vazduhoplovstvo do sad i predstavlja bitan faktor za region. Takođe, iako se ne radi o najsavremenijim verzijama ruskih platformi, njihove tehničko-taktičke karakteristike su vrlo impresivne, pogotovo kada se uzmu u obzir domaće i komšijske helikopterske flote.
Kako su nastali kiparski Mi-35P?
Na početku je važno napraviti distinkciju između kiparskih i najsavremenijih Mi-35P, budući da se radi o dve različite verzije sa istom (izvoznom) oznakom.
Naime, kada su u pitanju kiparske, tj. sada već srpske letelice, radi se o hibridnim helikopterima nastalim početkom dvehiljaditih godina kombinacijom Mi-24P i Mi-24VP, tačnije njegove izvozne varijante Mi-35M.
Ukratko rečeno, u pitanju su Mi-24P sa fiksnim stajnim trapom i krilima za naoružanje osposobljenim za nošenje novijih protivoklopnih vođenih raketa ali kraćih dimenzija i sa po dve podvesne tačke, preuzetim od Mi-35M, a koji su isporučeni Kipru 2001. godine. Budući da se životni vek ovih letelica procenjuje na 25 godina, biće neophodno izvršiti (treći) remont kako bi ostali upotrebljivi do 2036. godine.
Sa druge strane najsavremeniji Mi-35P (Mi-35-1M/2M), poznat pod nadimkom "feniks", predstavlja izvoznu varijantu savremenih verzija Mi-24P-1M/-2M, konstruisanu i poboljšanu na osnovu iskustava iz Sirijskog građanskog rata. Stoga će se u daljem tekstu Mi-35P odnositi isključivo na helikoptere sa Kipra.
Namena i letne sposobnosti
Iako se zbog bogatog arsenala naoružanja ovi helikopteri često karakterišu kao jurišni, zahvaljujući dobrom unutrašnjem rasporedu, Mi-35P ima kapacitet za prevoz osmoro ljudi pod punom opremom, pored tročlane posade koju čine pilot, komandir i tehničar.
Zbog toga se može reći da je u pitanju jurišno-transportni helikopter koji se primarno koristi za pružanje neposredne vatrene podrške jedinicama na kopnu, odnosno dejstvo po tenkovima, drugim oklopnim vozilima, artiljerijskim sredstvima, položajima PVO, manje utvrđenim objektima, pa čak i sporoletećim objektima na malim visinama, ali pored toga može obavljati transportne, izviđačke i zadatke potrage i spasavanja oborenih pilota i članova posade.
Dužina Mi-35P je 17,51 m, širina 1,7 m, visina 3,97 m, dok su maksimalna poletna masa i nosivost (računajući i teret koji se može nositi na spoljašnjoj kuki) 11,5 t, odnosno 2,4 t.
Pogonski sklop se sastoji od dva motora TV3-117V, jačine po 2.200 ks smeštenim iznad središnjeg dela trupa, glavnog rotora sa pet lopatica prečnika 17,3 m i repnog rotora sa tri lopatice prečnika 3,91 m.
Kiparski helikopteri su zadržali visoku mobilnost pa tako maksimalna brzina iznosi između 320 i 335 km/h, brzina krstarenja 270 km/h, plafon leta 4.500 m, dok su borbeni radijus 160 km samo sa unutrašnjim, tj. 288 km i sa spoljašnjim rezervoarima, a dolet 500 km ili 1.000 km, takođe u zavisnosti od broja rezervoara.
Trup letelice uključujući i pilotsku kabinu zaštićeni su od dejstva naoružanja u kalibru 12,7 mm, zahvaljujući čeličnoj konstrukciji i balističkom staklu. Otuda i potiče popularni nadimak "leteći tenk", koji se često može čuti prilikom opisivanja helikoptera iz porodice Mi-24/Mi-35.
Vatrena moć Mi-35P
Primarno naoružanje isporučenih helikoptera je dvocevni automatski top GŠ-30-2K u kalibru 30 mm, sa borbenim kompletom od 260 granata pozicioniran na desnoj strani trupa. Brzina paljbe je podesiva, pa se kreće u opsegu od 2.000 do 2.600 granata u minuti za brz režim, dok za sporiji iznosi 300-400 granata u minuti. Početna brzina projektila je 940 m/s, a maksimalni efektivni domet je dva kilometra.
Pored glavnog topa, na podvesnim tačkama ispod krila moguće je postaviti kontejnere UPK-23-250 za montiranje dvocevnog topa GŠ-23L u kalibru 23 mm, sa borbenim kompletom od 250 granata. Što se tiče raketne komponente, postoji opcija ugradnje različitih lansera, odnosno nevođenih i vođenih raketa.
U slučaju nevođenih projektila moguća je ugradnja po jednog saćastog dvadesetocevnog lansera B8V-20A za dejstvo nevođenim raketama S-8KOM kalibra 80 mm, dometa do četiri km na podvesnim tačkama bliže trupu ili po jedne nevođene rakete vazduh-zemlja S-24B, u kalibru 240 mm, dometa do tri kilometra na sve četiri tačke.
Dve podvesne tačke dalje od trupa uglavnom su rezervisane za montiranje nosača protivoklopnih radio-komandnih vođenih raketa 9M120 "ataka" dometa šest km, a ukupan broj ovih raketa kojim jedan Mi-35P može biti naoružan je 16 (po osam na jednom nosaču). Pored "ataka", letelice su osposobljene i za nošenje starijih protivoklopnih vođenih raketa 9M114 "kokon", sistema 9K114 "šturm-v" dometa pet km.
Za izviđanje i ciljanje posada se može osloniti na dnevni osmatračko-nišanski sistem 9S475 "raduga-š", dok se za operacije u noćnim uslovima koriste posebne naočare za letenje noću, dodate u sklopu drugog remonta na Kipru.
U domenu samozaštite, Mi-35P raspolaže sistemom za opto-elektornsko ometanje L-166V-1AE "lipa", uređajem za obaveštavanje o laserskom zračenju L006M (SPO-15 "berjoza") i dispenserima infracrvenih mamaca ASO-2V.
Iz svega navedenog jasno je da se radi o helikopterima sa impresivnim manevarskim sposobnostima, vatrenom moći i relativno dobrom zaštitom, osposobljenim za obavljanje zadataka u dnevnim i noćnim uslovima.
Jedini potencijalni nedostatak ovih "polovnjaka" jeste životni vek, tj. potreba za trećim remontom, ali nema sumnje da će nakon istog Mi-35P čuvati srpsko nebo bar još deceniju.