Srbija i Balkan
Ponovno uvođenje obaveznog vojnog roka: Značaj i problemi za Vojsku Srbije
Iako rezervisti ne bi bili osposobljeni kao njihove kolege iz aktivnog sastava, iskustva iz Specijalne vojne operacije pokazala su da je u slučaju dugotrajnog sukoba obučena rezerva, znatno efikasnija od jedinica koje su prošle isključivo kroz ubrzane kurseve domaćih ili stranih instruktora
Tokom proteklih nekoliko godina u javnosti su se više puta pojavljivale informacije i pokretale debate o ponovnom uvođenju obaveznog služenja vojnog roka. Tako je i aktuelni ministar odbrane Miloš Vučević, za vreme gostovanja u jutarnjem programu televizije Hepi, najavio pokretanje inicijative za ukidanje odluke o suspenziji obaveznog služenja vojnog roka.
Prema njegovim rečima Generalštab i Ministarstvo odbrane će pokrenuti inicijativu kod predsednika Srbije i vrhovnog komandanta oružanih snaga da se ukine odluka o suspenziji vojnog roka, odnosno da se opet reaktivira zakon koji definiše obavezno služenje vojnog roka.
Kao glavni razlog za ovakav potez, ministar Vučević navodi procenu bezbednosti u državi, tačnije potrebu za popunjavanjem rezervnog sastava, budući da 13 godina nije bilo obaveznog služenja, zbog čega se javio nedostatak u ljudstvu. Naravno pored nedostatka kadrova i regruta, nema sumnje da je na pomenutu odluku uticala i sve složenija geopolitička situacija u svetu i zaoštravanje odnosa velikih sila, kao i sukobi u Ukrajini i Pojasu Gaze.
Zašto i kada je ukinuto obavezno služenje vojnog roka u Srbiji?
Iako se vojni rok još od vremena Kneževine Srbije i uvođenja stajaće vojske smatrao nekom vrstom tradicije i bio izuzetno cenjen u narodu tokom čitavog 20. veka, Vlada Republike Srbije je krajem 2010. godine donela odluku o obustavi obaveze služenja vojnog roka. Nakon razmatranja u skupštini odluka je usvojena i stupila na snagu prvog januara 2011. godine.
Ovom potezu prethodila je gotovo decenija problema vezanih za popunu jedinica i izbegavanje vojnog roka, uz zloupotrebu opcije "civilnog" služenja, međutim povoljne međunarodne okolnosti i mirnodopski uslovi uticali su na ignorisanje svih poteškoća zbog čega je došlo do pada broja ljudi angažovanih u Oružanim snagama.
Takođe, u periodu pre ukidanja obaveznog služenja državno rukovodstvo sa Ministarstvom odbrane intenzivno je radilo na integraciji i standardizaciji sa NATO, što je rezultiralo stupanjem u program "Partnerstvo za mir" u decembru 2006. godine. Ovaj proces podrazumevao je potpunu profesionalizaciju vojske uz istovremeno stvaranje aktivne i pasivne rezerve, koja bi bila pozivana u određenim terminima radi popune ratnog sastava i obnove obuke.
Dalji plan tadašnje vlasti podrazumevao je ukidanje obaveznog služenja nakon 2010. godine, ali uz preduslov da Republika Srbija postane deo NATO, što je kasnije izostavljano iz narativa.
Ipak nakon ukidanja, proces stvaranja i pozivanja rezerve je zapostavljen, pa su tako pripadnici aktivnog sastava vojske umesto dodatne obuke, osposobljavanja i učešća u mirovnim operacijama, čuvali i održavali zapuštene kasarne i korišćeni za saniranje štete nastale u elementarnim nepogodama. Zbog toga je došlo do dodatnog odliva školovanih, tj. profesionalnih kadrova.
Dakle postignut je kontraefekat, pa je umesto popune jedinica profesionalnim vojnicima došlo do smanjivanja borbenog potencijala i sveukupnih sposobnosti naše vojske. Na osnovu opisanog moglo bi se zaključiti ukidanje obaveznog služenja vojnog roka nije nastupilo zbog "NATO standardizacije" i često pominjanih finansijskih problema, već radi (ne)namernog slabljenja srpske vojske.
Tome u prilog govore i neki drugi potezi tadašnjeg ministra odbrane Dragana Šutanovca, po čijem nalogu je uništeno, pretvoreno u sekundarne sirovine i prodato mnoštvo sredstava uključujući tenkove, oklopne transportere, artiljerijsko oruđe, protivavionske topove itd. Sve ovo rađeno je u skladu sa "NATO standardima", a prema mišljenju mnogih i prema željama biračkog tela, prvenstveno mlađeg dela.
Mogućnost ponovnog uvođenja obaveznog služenja i značaj za Vojsku Srbije
Kao što je već pomenuto ovo nije prvi put da se govori o vraćanju obaveznog vojnog roka, jer su sliče inicijative pokretane i tokom prethodnih godina, ali se uvek odustajalo zbog niza identičnih razloga.
Prvi od njih su svakako veliki finansijski resursi neophodni za obnavljanje zapuštenih kasarni za smeštaj regruta, kao i za proizvodnju i nabavku rashodovanog inventara, od kreveta pa sve do uniformi i lične opreme.
Drugi manje pominjani jeste Ustav Republike Srbije, koji uključuje odredbu o prigovoru savesti, prema kojoj niko nije dužan da protivno svojoj veri ili ubeđenjima, ispunjava vojnu obavezu koja uključuje upotrebu oružja. Ovaj problem bi mogao biti rešen istovremenim uvođenjem "civilne službe", ali taj vid služenja ne bi uticao na popunu sastava.
Sa druge strane, obavezna regrutacija znatno bi doprinela borbenom potencijalu naše vojske ukoliko bi aktivni sastav ostao nepromenjen, s tim da je neophodno nastaviti sa poboljšavanjem uslova profesionalnih vojnika. Iako rezervisti ne bi bili osposobljeni kao njihove kolege iz aktivnog sastava, iskustva iz Specijalne vojne operacije pokazala su da je u slučaju dugotrajnog sukoba obučena rezerva, znatno efikasnija od jedinica koje su prošle isključivo kroz ubrzane kurseve domaćih ili stranih instruktora.
Za sada nije poznato koliko bi obavezno služenje trajalo, a ministar Vučević je kao moguću opciju naveo period "ne duži od četiri meseca" i naglasio da je prvo neophodno proceniti dužinu obuke.
Dodatno, izvesno je da bi obavezan vojni rok doprineo i porastu brojnog stanja profesionalne vojske, budući da nakon isteka obaveznog služenja regruti mogu sklopiti ugovor sa ministarstvom odbrane o stupanju u aktivni sastav. Na taj način bi istovremeno bio rešen i gorepomenuti problem neadekvatne upotrebe aktivne vojske za poslove koje mogu obavljati regruti na služenju.
