Srbija i Balkan
Karan: Srpska je državotvorni entitet, ima svoj suverenitet i potpisnik je svih 11 aneksa Dejtona
U kolumni povodom zaključaka Saveta za sprovođenje mira (PIK) u BiH u kojima su se obrušili na Republiku Srpsku i njeno političko rukovodstvo, profesor ustavnog prava Siniša Karan je naglasio da PIK nije ništa drugo nego antidejtonska i nedemokratska ad hok grupa zemalja, bez pravnog ovlašćenja i neskriveni predvodnici unitarizacije BiH
Republika Srpska je državotvorni entitet, koja ima svoj suverenitet i koja je potpisnik svih 11 aneksa Dejtonskog sporazuma, te da su to istorijske i opštepoznate činjenice, koje ovdašnje tumače i ljubitelje državnosti BiH neizmerno bole, ukazuje profesor ustavnog prava i ministar unutrašnjih poslova Republike Srpske Siniša Karan.
Formiranje federacije nastaje iz potrebe konkretnog društva i države da se organizuje na način primeren uslovima koji su zahtevali federalizam kao opciju oblika državnog uređenja.
Prvenstveno, objašnjava profesor Karan, "federalni odnosi treba da odražavaju načelo organizacije u kojoj je ostvaren kompromis između zahteva za unijom sa jedne strane i zahteva za teritorijalnom raznovrsnošću i samostalnošću u okviru federacije".
Prema obliku državnog uređenja, kao i prema načinu svog nastanka, BiH je specifična državna zajednica koja se sastoji od dva entiteta: Republike Srpske (prost entitet) i Federacije BiH (složen entitet).
"Ovakvo rešenje ima kompromisni karakter, s obzirom na to da su krajem 1992. godine, na teritoriji BiH stvorene i paralelno egzistirale tri državotvorne celine: Republika BiH (muslimanski, odnosno bošnjački deo), Republika Srpska (srpski deo) i Herceg Bosna (hrvatski deo). Sve tri celine imale su obeležje nacionalne države, svaka sa svojom teritorijom, organizacijom vlasti, vojskom, policijom, monetom i drugim državnim institucijama i obeležjima", objašnjava Karan.
BiH je, dakle, objašnjava profesor Karan nastala metodom agregacije.
"Uprkos tome što je međunarodna zajednica priznala BiH kao nezavisnu državu, ta država već od kraja 1991. godine nije funkcionisala, jer su se njene institucije podelile po nacionalnom osnovu i nisu vršile efektivnu vlast na celoj teritoriji BiH. Suverena vlast, kao bitno obeležje svake države, nije postojala, pa se ne može govoriti ni o državno-pravnom kontinuitetu BiH", objašnjava Karan, ističući:
"Dakle, Dejtonskim mirovnim sporazumom kao aktom međunarodnog prava, BiH, kao demokratska i složena država, sastavljena je od dva ravnopravna, jedinstvena i državotvorna entiteta – Republike Srpske i Federacije BiH, koje su izgubile državnopravna svojstva i utemeljene su kao entiteti u rangu visoko samostalnih federalnih jedinica, sa brojnim nadležnostima."
U BiH, s obzirom na njen višenacionalni sastav, u određivanju titulara suvereniteta kombinovan je etnički (nacionalni) princip, entitetski i građanski princip, navodi on u kolumni.
"Ustav BiH iz 1995. godine (Dejtonski mirovni ugovor, Aneks 4), na prvom mestu ističe nacionalni, entitetski, a zatim i građanski princip nosioca suvereniteta, posebno navodeći u preambuli Ustava BiH da Bošnjaci, Hrvati i Srbi, kao konstitutivni narodi, zajedno sa ostalim, i građani utvrđuju i donose Ustav BiH", ukazuje Karan.
Ustavno određenje nosioca suverenosti u svakoj zemlji ima prvorazredni značaj u pogledu demokratske zasnovanosti ukupnog uređenja, dok određenje nosioca suverenosti predstavlja osnovu za uspostavljanje najvažnijih odnosa i formiranje institucija u državi.
Podela nadležnosti i pretpostavka nadležnosti u korist entiteta dokaz su i da BiH nije decentralizovana unitarna država, pošto u njima ne postoji podela nadležnosti.
Budući da je jedan entitet uređen unitarno, a drugi federalno, BiH je zapravo asimetrična federacija.
Pokušaj dominacije zajedničkih institucija BiH slabljenjem federalnih jedinica do stepena prelaska federalnog uređenja u unitarno, narušava zadati ustavnopravni okvir. Refleksije te "borbe" su najvidljivije u strukturi, sastavu, nadležnostima i procedurama delovanja institucija vlasti na nivou BiH.
"Treba istaći da je osuđen na propast svaki pokušaj uspostavljanja odnosa koji vodi ka dominaciji jednog naroda nad druga dva, i kao takav razara biće i samu prirodu saveza različitosti na kojima nastaju takve države", navodi Karan, dodajući:
"Osnovni, ustavni, dakle, dejtonski federalni oblik BiH je jedini oblik federalnih odnosa koji daje nadu za opstanaka jedne ovakve zajednice kao što je BiH. Međutim, tendencije narušavanja balansa, pokušaj dominacije koji je na sceni neminovno čini budućnost krajnje neizvesnom."
