Alžir i Maroko su dugo bili rivali, iako stanovnici te dve zemlje imaju bliske odnose, piše ruska profesorka na odseku za istoriju Bliskog istoka Univerziteta u Sankt Peterburgu Tatjana Riženkova.
Hladni odnosi dve države ogledaju se i u rivalstvu za kulturno nasleđe koje povremeno dostiže apsurdne nivoe: tradicionalna jela, nošnja, arhitektonski stilovi i muzički žanrovi postali su tačke sporenja. Postoji, na primer, rasprava oko porekla kus-kusa, odeće kaftan i muzičkih stilova kao što su Rai i Gnava.
Maroko se 2023. žalio Unesku, tvrdeći da je Alžir protivpravno "prisvojio" kaftan iz Feza, nakon što su alžirske vlasti pokušale da ga registruju na listi svetske baštine kao svoj.
Međutim, u srži konflikta nalazi se sukob oko Zapadne Sahare, koji bukti od prve polovine sedamdesetih godina prošlog veka.
Sukob u Zapadnoj Sahari
Polisario front, osnovan 1973. godine, zalaže se za nezavisnost te teritorije, koju su proglasili 27. februara 1976. pod nazivom Saharska Arapska Demokratska Republika (SADR), nakon odlaska španskih kolonizatora. Uz podršku Alžira, Front je započeo oružanu borbu.
Vojne akcije u zoni sukoba vođene su do 1991. godine, što je kulminiralo raspoređivanjem međunarodne mirovne misije u to područje. Prema mirovnom planu iznesenom u Rezoluciji 658 Saveta bezbednosti UN 27. juna 1990. godine, pripadnici autohtonog naroda Sahravi dobili su pravo da odlučuju o svojoj sudbini putem referenduma.
Nakon toga, osnovana je Misija Ujedinjenih nacija za referendum u Zapadnoj Sahari (MINURSO). Međutim, uprkos brojnim mirovnim inicijativama međunarodne zajednice, referendum se i dalje odlaže, a spor ostaje nerešen zbog oštro suprotstavljenih stavova obe strane.
Nakon ostavke bivšeg predsednika Abdelaziza Buteflike u aprilu 2019. godine, Alžir je ponovo potvrdio svoju podršku pravu na samoopredeljenje naroda Sahravi. U međuvremenu, Maroko je pokrenuo akciju lobiranja u Afričkoj uniji, Evropi i SAD kako bi ojačao svoju poziciju.
To je dovelo do zaoštravanja konflikta, koje je za posledicu imalo prekid diplomatskih odnosa Maroka i Alžira.
Prvi događaj se dogodio krajem 2020. godine, kada je predsednik SADR i generalni sekretar fronta Polisario Ibrahim Gali najavio raskid sporazuma o prekidu vatre sa Marokom koji je bio na snazi od 1991. godine.
Razlog je bila operacija marokanskih oružanih snaga, navodno u cilju uspostavljanja bezbednosti u tampon zoni Gergera, na jugu teritorije. Gali je tvrdio da je Maroko napadom na nenaoružane civile koji su protestovali u toj oblasti prekršio primirje 13. novembra 2020. godine.
Prekid diplomatskih odnosa
Ubrzo nakon te odluke vlasti u Zapadnoj Sahari, tadašnji američki predsednik Donald Tramp je na svom Tviter nalogu objavio da je potpisao proglas kojim se priznaje suverenitet Maroka nad Zapadnom Saharom. Ta odluka američkih vlasti bila je uslovljena normalizacijom odnosa Maroka sa Izraelom, koji Alžir ne priznaje, kao deo takozvanog Abrahamovog sporazuma.
Alžir je oba događaja protumačio kao direktnu pretnju svojoj nacionalnoj bezbednosti.
Sredinom jula 2021. godine, konflikt je eskalirao nakon što je ambasador Maroka pri UN, Omar Hilal, podelio diplomatsku notu u kojoj se podržava pokret za odvajanje alžirskog priobalnog regiona Kabilija.
Kao odgovor na to, Alžir, koji je akciju marokanskog diplomate klasifikovao kao teroristički čin, opozvao je svog ambasadora iz Rabata na "konsultacije", a 24. avgusta 2021. je zvanično prekinuo diplomatske odnose sa Marokom.
Alžirske vlasti su nakon toga zabranile marokanskim vojnim i civilnim avionima da koriste njegov vazdušni prostor, a Maroko su optužili da podržava grupe odgovorne za podmetanje požara - iako je Rabat nudio pomoć u borbi protiv te prirodne nepogode.
Sukob uprkos sličnostima
Iako dve zemlje nisu imale duže periode dobrih odnosa, Alžir i Maroko imaju mnogo sličnosti koje ih spajaju. Narodi u ove države govore sličan dijalekat arapskog jezika, praktikuju sunitski islam i prate istu školsku islamskog prava.
Dve zemlje imaju granicu dužu od 1.500 kilometara, koja je, međutim, zatvorena već 30 godina - što otežava porodicama koje imaju članove u obe zemlje da održavaju redovne kontakte.
Koreni sukoba potiču iz vremena kolonijalizma. Obe države su bile deo francuske kolonijalne imperije, koja je Alžiru pripisala teritorije na koje i Marokanci polažu pravo.
Kada je Alžir stekao nezavisnost 1962. godine, nasledio je nekoliko ovih spornih teritorija od Francuske, što ostaje ključna tačka sporenja sa Marokom.
Nakon proglašenja nezavisnosti 1956. godine, Maroko je počeo da polaže teritorijalne pretenzije na Alžir, posebno u vezi sa provincijom Tinduf, koja je imala značajna nalazišta rude gvožđa.
Do jeseni 1963. ovaj spor je eskalirao u potpuni oružani sukob duž granice, poznat kao Peščani rat. Organizacija afričkog jedinstva (današnja Afrička unija) je intervenisala, što je dovelo do sporazuma potpisanih između Alžira i Maroka 15. juna 1972. u Rabatu kojim su priznate postojeće granice, ali je dozvoljeno zajedničko istraživanje rezervi rude gvožđa na spornim teritorijama.