Povampirena borba za "Istru, Rijeku i Dalmaciju": Kamen spoticanja u EU

Obeležavanje dana sećanja na progon i stradanje Italijana iz Istre, Rijeke i Dalmacije posle Drugog svetskog rata naišlo je na proteste hrvatskih i slovenačkih članova Evropskog parlamenta, ali i na sukobe omladine vladajuće stranke sa studentima-levičarima u Bolonji.

Devet članova EP iz Hrvatske i Slovenije pisalo je predsedavajućoj parlamenta Roberti Mecoli, pozivajući na zatvaranje italijanske izložbe o "fojbama" u Strazburu.

Izložba predstavlja "prezir prema činjenicama" i "neistinit i veoma štetan prikaz nedavne istorije Slovenije, Italije i Hrvatske" tokom perioda velikog stradanja za koje je "prvenstveno odgovoran fašistički režim", napisali su parlamentarci iz bloka Socijalista.

Prema zvaničnoj italijanskoj istoriji, čak 15.000 etničkih Talijana – uglavnom starosedelaca – pobacano je u kraške jame i rudnike u Istri i Dalmaciji između 1943. i 1945, što su tadašnje vlasti Jugoslavije predstavile kao pravednu odmazdu protiv "fašista".

Preko 300.000 Talijana je izbeglo sa teritorija koje su posle Drugog svetskog rata pripale Jugoslaviji, dok su jugoslovenske vlasti uništile knjige rođenih i umrlih da bi zataškale zločin, tvrdi Rim.

Premijerka Italije Đorđija Meloni položila je u ponedeljak venac na spomenik kod Fojbe Basovica, nekadašnji rudnik u blizini Trsta.

"Odajemo počast žrtvama fojbi i svima koji su stradali u julijansko-dalmatinskom progonu, dugo zaboravljenoj bolnoj stranici naše istorije", izjavila je tom prilikom Melonijeva, dodajući da je "Italija ne zaboravlja".

Iste večeri je tridesetak članova organizacije Đoventu Nacionale, omladinskog ogranka stranke Frateli d'Italija koju predvodi Melonijeva, promarširalo centrom Bolonje. Nosili su transparent na kojem je pisalo "Istra, Rijeka i Dalmacija – italijanske zemlje" i upali u zgradu gradske uprave da polože venac na spomenik žrtvama fojbi.

Kordon policije je delio nacionaliste od, kako kažu lokalni mediji, bar dvaput više studenata-levičara, koji su se skupili da protestuju protiv "fašista" uz petarde i pevanje "Bela ćao".

Italija je dugo pretendovala na Istru i Dalmaciju, koje su joj obećali Pariz i London 1915. godine u zamenu za ulazak u Prvi svetski rat na strani Antante. Posle rata, međutim, Rim dobija samo Istru i gradove Rijeku i Zadar, dok je ostatak Dalmacije pripao Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

Posle okupacije Jugoslavije u aprilu 1941, Musolinijeva Italija anektirala je zadarsko zaleđe i Dalmaciju do Splita i Šibenika, kao i većinu ostrva. Posle talijanske kapitulacije u septembru 1943, te teritorije je prisvojila "Nezavisna država Hrvatska" (NDH).

Dan sećanja na žrtve fojbi se u Italiji obeležava od 2004. godine.