Magazin
Moskva slavi 876. rođendan: Nekoliko puta je gorela a nikad nije pobeđena
Rođendan ruske prestonice, jednog od najlepših i najrazvijenijih gradova na svetu, svečano se obeležava 9. i 10. septembra, a brojne manifestacije i festivali organizuju se širom grada sa ciljem podsećanja na dugu i bogatu istoriju Moskve. Od vremena Aleksandra Nevskog, preko Ivana Groznog, dinastije Romanovih pa sve do danas, Moskva je gorela do temelja nekoliko puta, a brojni napadi na nju svedoče o njenom značaju i veličini na svetskoj sceni i u svetskoj istoriji.
Tokom svoje duge istorije, Moskva je do temelja gorela preko 100 puta, a svaki put se poput Feniksa dizala iz pepela i postajala sve lepša i razvijenija. Od pograničnog punkta koji je nastao kao posledica deobe Kijevske Rusije, do metropole sa preko 15 miliona stanovnika, 180 reka od kojih je čak 70 posto sakriveno ispod zemlje, četiri aerodroma i skoro 300 stanica metroa, Moskva se za 876 godina svog postojanja preobrazila nekoliko puta i postala centar razvoja i prosperiteta evropskog dela kontinenta.
Osnivanje Moskve kao kneževske dinastije
Za zvaničan datum osnivanja Mosvke uzima se 4. april 1147. godine, kada je rostovo-suzdaljski knez Jurij Dolgoruki pozvao u goste svog vojnog saveznika, severskog kneza Svetoslava na ručak, ali ne bilo kakav, već pravi pir nemerljivih razmera o kome se pričalo po celoj Rusiji. "Jak ručak!" - uzviknuo je Dolgoruki kada je video kakva je trpeza dočekala njegovog gosta.
U prvim godinama postojanja, Moskva je bila u senci starih gradova Vladimirsko-Suzdaljke Rusije, a obrise velikog grada počela je da poprima tek nakon što su se izmenjale tri generacije Dolgorukih. U prvoj polovini 13. veka Aleksandar Nevski osniva u Moskvi kneževsku dinastiju, nakon čega ona staje u rang sa drugim velikim i uticajnim gradovima.
Moskva postaje prestonica jedinstvene države
Za vreme vladavine velikog kneza Ivana III, Moskva je postala prestonica ruske države, a zahvaljujući njegovim naporima, uskoro je postala i "Treći Rim" - sve više pažnje obraćalo se na izgradnju tvrđava i hramova u okviru Kremlja, kao i trga koji je danas poznat pod nazivom Crveni trg.
Kako bi se opravdala titula "Trećeg Rima", Ruska Pravoslavna Crkva otpočela je i aktivnu delatnost sa ciljem širenja značaja religije i vere. Uporedo sa oplemenjivanjem ruskog naroda tekla je i njegova "kultivizacija", i tako je u 15. veku Moskva postala jedan od najvećih centara kulture, u čijem su srcu živeli nekadašnji najveći ikonopisci poput Andreja Rubljova.
Prvi ruski car Ivan Grozni i prvi požar
Sudbonosni događaj za rusku državu bilo je krunisanje prvog ruskog cara, Ivana Groznog koje se odigralo 1547. godine - poglavar ruske crkve Mitropolit Makarije je zvanično proglasio Ivana Groznog ruskim autokratom. Tokom vladavine Ivana Groznog, Moskva je preživela prvi veliki požar koji je prouzrokovala velika vrućina i isušivanje reke Moskve. Apokaliptična buktinja proširila se gradom brzinom svetlosti i zahvatila veći deo Moskve, nakon čega se veliki deo grada pretvorio u zgarište, pokriveno pepelom.
Moskva za vreme vladavine Romanovih
Početkom 1614. godine u Moskvi otpočela je nova era carske dinastije Romanovih, koji su Rusijom vladali narednih 300 godina. Početkom 17. veka panorama Moskve izgledala je veoma živopisno - Kremlj se veoma lepo uklapao u građevine drugih delova grada i bio vidljiv iz svake tačke Moskve, dok su oko njega bili izgrađeni brojni manastiri. Međutim, izgled Moskve kvarilo je nekoliko uzastopnih požara - u februaru 1619. godine, zatim u maju 1626. godine, a onda i u aprilu 1629. godine, kada je u Moskvi izgorelo preko 40.000 kuća.
Zašto Petar Veliki nije voleo Moskvu
Tokom vladavine Petra Velikog, Moskva je i dalje bila duhovni i kulturni centar Rusije, ali je izgubila status prestonice, po naredbi cara za prestonicu je proglašen Sankt Peterburg. Zbog čega je tako odlučeno? Petar je želeo da Rusija bude savremena i jaka država, koja bi mogla da stoji "rame uz rame" sa Evropom i bude njen ravnopravni član, dok je Moskva, po njegovom mišljenju bila isuviše "ruska" i partijarhalna, što se nije uklapalo u evropski koncept.
Ipak, poseban doprinos razvoju Moskve dala je njegova ćerka, Jelisaveta, koja je 1743. godine dala naredbu arhitekti Rastreliju da nadomak Blagoveščenskog hrama izgradi veliki kameni dvorac u kome bi se čuvale sve dragocenosti Kremlja - upravo zahvaljujući toj odluci sačuvale su se Granitna palata i drugi predmeti od značaja. Za vreme njene vladavine otvaroren je Univezritet i dve gimnazije u Moskvi, čime je ovaj grad oistao ne samo istorijski i kulturni, već i obrazovni centar Rusije.
Nakon Jelisavete, na vlast je došla i Katarina II, koja je Moskvi dala potpuno drugačiji izgled: porušene su zidine Belog grada, mnogi bulevari izgrađeni "od nule" i sagrađena kružna ulica Sadovaja koja je povezivala sve delove grada. Katarina je inicirala i izgradnju nekoliko bolnica, čime je Moskva sve više dobijala obrise svetske metropole. U Moskvi je vladala atmosfera raskoši, a kulturni život bio je fokusiran na najviše krugove društva, da bi se zatim, za vreme vladavine Aleksandra I u Moskvi počeo razvijati i društveni život prilagođen ostalim staležima: organizovani su balovi, maskarade, pa čak i sedeljke na kojima bi se diskutovalo o politici i literaturi.
Početak 18. veka obeležen je velikim požarom u Kremlju, nakon kojeg je na delu između Troicke i Sobakine kule počela izgradnja Arsenala. Po završetku, isped njega je postavljen Car-top, oružje najvećeg kalibra na svetu napravljeno još 1586. godine. Još jedana gigantska atrakcija, Car-zvono, krasila je teritoriju Crvenog trga, koji je u drugom požaru 1737. godine, delimično oštećen. Nakon niza katastrofalnih požara, Katarina Velika je naložila da se razvije sistem za gašenje požara, a izgrađen je i prvi vodovod koji je vodio sa periferije grada do samo Kremlja.
Odbrana Moskve od Napoleona
Na surovom testu sudbine Moskva se našla 1812. godine kada je armija Napoleona odlučila da je napadne, međutim, ruski narod nije dao da se dira ono što je njegovo - udruženi partiotizmom, Rusi su se suprotstavili francuskoj vojsci i zajedničkim snagama odbranili Moskvu. Nažalost, posledice borbe i požara koji je usledio su bile značajne, a Moskva je ponovo morala da se gradi maltene "od nule": od 290 hramova koji su do 1812. godine krasili Moskvu, ostalo je samo 115, od 9158 kuća, sačuvalo se samo 2626, dok su ulice Moskve bile prekrivene posmrtnim ostacima preko 11 hiljada građana i 12 hiljada konja.
Proces izgradnje tekao je prilično brzo, i bez obzira na to što Moskva nie imala status zvanične prestonice, život u njoj cvetao je punom parom. Sa dolaskom imperatora Aleksandra Nikolajeviča na vlast, u Moskvi su počele da se razvijaju i fabrike za štampu i druge društvene organizacije, a grad je ponovo počeo da poprima oblik svetske metropole.
Kako je Moskva postala prestonica SSSR
Oktobarska revolucija 1917. godine otvorila je novo poglavlje u istoriji Moskve, i samo godinu dana kasnije ona je ponovo dobila status prestonice. Kao prestonica ogromne države, Moskva je stekla i značajnu ulogu u međunarodnoj politici, a munjevitom izgradnjom i pripajanjem prigradskih naselja rasla je kako njena teritorija, tako i broj stanovnika. Uporedo se razvijala i transportna infrastruktura: 1924. godine Moskvom su počeli da idu regularne autobuske linije, dok su se 1933. godine pojavili i prvi trolejbusi. Ipak, svi stanovnici su sa nestrpljenjem iščekivali otvaranje moskovskog metroa, a 1935. godine on je konačno otvoren i zasijao je u punom sjaju.
Veliki Otadžbinski rat
Za vreme Velikog Otadžbinskog rata 1941. godine, ruski narod je još jednom pokazao značaj jedinstva i patriotizma na delu. Kako bi je zaštitili od razornih udara granata, Rusi su morali da budu pametniji od protivnika i pronađu način da ga nadmudre, a to su i uspeli dovitljivošću i maskiranjem grada. Zahvaljujući tome, čak jedna trećina projektila usmerena je na pogrešne mete, čime su se brojni značajni objekti grada sačuvali. Tokom 1965. godine Moskva je dobila i zvanje grada-heroja, u znak sećanja na žrtve rata, kao i one preživele koji su se borili do poslednjeg trenutka.
Savremena Moskva
Nakon raspada SSSR, Moskva je zvanično postala prestonica Rusije, a 1993. godine je proglašena i za grad od federalnog značaja. Kremlj je postao rezidencija Predsednika Rusije i mesto koje privlači najveći broj turista, a nakon toga usledio je i veliki arhiteknutni preobražaj grada. Na teritoriji Moskve izgrađeni su brojni savremeni kompleksi čiji vrhovi "paraju oblake", rekonstruisani su i veliki parkovi i prirodni rezervati, a posebna pažnja usmerena je i na restauraciju kulturnih objekata grada, poput muzeja, Boljšoj teatra i drugih objekata kulturnog nasleđa Rusije.
Danas, Moskva je moderan i dinamičan grad koji svojom arhitekturom mami uzdahe stanovnika i turista, a njeni oblakoderi upadljivo futurističkog dizajna postali su simbol prosperiteta i globalnih ambicija. Međutim, duh pređašnjih vremena i dalje krasi panoramu Moskve, a velelepne "Staljinke" i nakon višedecenijske istorije i dalje su zaštitni znak grada.
