Zašto kažeš stari Rim a misliš na Ameriku?

Nagli porast interesovanja za Rimsko carstvo jedan je od pratećih fenomena koji zakonomerno koincidira sa svakom ozbiljnijom političkom krizom u Americi i na Zapadu. Nedavno se taj trend prelio i na društvene mreže gde zapadne žene masovno kače objave u kojima se čude opsesiji koju njihovi muški partneri iskazuju za Rimsko carstvo i njegovu istoriju.

"Zašto muškarci svaki dan razmišljaju o Rimskom carstvu?", naziv je viralne objave na TikToku koja je nagnala na hiljade žena da se ispovede pred kamerama svojih mobilnih telefona o tome kako njihovi muževi i momci provode nezdravu količinu vremena razmišljajući i izučavajući istoriju carstva koje je nestalo pre skoro dve hiljade godina.

Ovaj rimofilni trend je na mrežama uzeo maha u tolikoj meri da je čak i "Njujork tajms" nedavno bio prinuđen da objavi članak posvećen odgonetanju misterije magnetne privlačnosti koje Rimsko carstvo ima na savremene Amerikance.

Jedan od sagovornika u članku, Džudit Halet, profesor klasičnih studija na Univerzitetu Merilend, smatra da je uzrok interesovanja za Rimsko carstvo i antičku kulturu kriza muškosti koja vlada u današnjim zapadnim društvima.

Kastrirani zapadni muškarci, sa svih strana pritisnuti me too pokretom i feminističkim propovedima o "toksičnom maskulinitetu", pronalaze inspiraciju i utehu u patrijarhalnom društvenom uređenju starog Rima i vizijama slavnih rimskih legija, imperijalnih orlova i krvavih gladijatorskih bitaka koje im značajno dižu nivo testosterona.

Ona smatra da je u pitanju pojednostavljena, izmaštana slika Rimskog carstva koja je uglavnom proizvod nedostatka klasičnog obrazovanja i prevelikog oslanjanja na popularnu kulturu.

Filmovi poput "Gladijatora" i serije poput "Rima" i "Spartaka" stvorili su muževnu i herojsku sliku starog Rima u kojoj isključivo dominiraju uzbudljive bitke prsa u prsa i osvajački ratovi.

Ima, doduše, i mnogo onih koji u interesovanju za sudbinu Rimskog carstva vide odraz opšte anksioznosti zbog sveukupnog stanja u kome se trenutno nalaze Sjedinjene Američke Države i čitavo zapadno društvo.

Amerikanci su se oduvek ugledali na stari Rim, prepoznajući u njegovoj političkoj pragmatičnosti, organizacionim sposobnostima i militarizmu glavne razloge i sopstvenog istorijskog uspona, dok su razdoblje svoje globalne vojno-ekonomske dominacije nakon Drugog svetskog rata krstili kao Pax Americana neskriveno aludirajući na Pax Romana, termin koji je prvi uveo u upotrebu čuveni britanski istoričar Edvard Gibon, da bi opisao dvovekovni period najvećeg prosperiteta rimske države.

Sada kada je, iz mnoštva ekonomskih, društvenih, političkih i čisto duhovnih razloga, osećaj neumitnog američkog (čitaj zapadnog) pada postao sveprisutan, brojni istoričari, sociolozi, politikolozi i drugi naučnici iz oblasti društvenih nauka okreću se izučavanju lekcija iz vremena propasti Rimskog carstva kako bi, iz grešaka imperijalnih prethodnika, pronašli izlazak iz aktuelnog ćorsokaka.

"Njujork tajms": Amerika liči na Rimsko carstvo pred pad

Postao je običaj da baš "Njujork tajms", kao (ne)zvanično glasilo liberalne globalističke plutokratije, na svakih nekoliko godina objavljuje zabrinute eseje i komentare u kojima se upoređuje stanje današnje Amerike i poslednjih nekoliko decenija pred pad Rimskog carstva 476. godine.

U najsvežijoj analizi tog tipa, Džon Rapli, autor zapažene studije "Zašto Imperija propadaju: Rim, Amerika i budućnost Zapada", pomalo nevoljno konstatuje da SAD možda jesu u krizi i nezadrživom opadanju, ali da to ne mora nužno da znači da je propast neminovna.

Raplijev recept za održavanje američke moći na relativno visokom nivou jeste u prećutnom prihvatanju izmenjene globalne realnosti (naročito u ekonomskoj sferi) i u izbegavanju upadanja u tzv. Tukididovu zamku, odnosno u izbegavanju otvorenog vojnog sukoba sa najvećim izazivačem Kinom, koja trenutno uživa prednost i u demografskim, ekonomskim i tehnološkim kapacitetima.

Po Rapliju, glavni razlozi za propast Rimskog carstva jesu upravo vojni avanturizam u preskupim i neuspešnim pohodima, prevelika birokratizacija državnog aparata i nemogućnost da robovlasnički sistem u privredi transformišu u efikasnije načine obrade zemljišta i proizvodnje.

Različiti istoričari u uzroke propasti Carstva ubrajaju i slabljenje rasne čistote Rimljanja, koji su se izmešali sa drugim narodima, uticaj hrišćanstva, koje je oslabilo nekadašnju borbenost Rimljana, propadanje republikanskog uređenja i uvođenje otvorene diktature u vreme dominata, za koju građani više nisu bili spremni da žrtvuju živote.

Takođe, ne treba zanemariti ni neprijatnu činjenicu da je rimsku vojsku u trenutku Odoakarovog upada činilo manje od 1% Latina, a da su vojevanje obavljali plaćenici iz pokorenih provincija koji nisu bili previše motivisani da se suprotstave varvarskim plemenima.

Rimski mladići iz plemenitih porodica su, kako prenose pojedini istoričari iz poznog perioda, radije sebi odsecali prste kako ne bi bili sposobni za vojnu službu, trošeći svoje vreme i novac isključivo na posmatanje gladijatorskih borbi, prežderavanje i biseksualne orgije, zbog čega su im tela bila toliko omlitavela da, kako navodi pisac Kolumela, "smrt ne izaziva gotovo nikakvu promenu na njima".

Teško je odoleti paralelama sa današnjim, prezasićenim Zapadom, za čiji komforan život treba u proksi ratovima da ginu Ukrajinci, Tajvanci, Avganistanci, Albanci i drugi, i koji je od svoje dekadencije čak napravio ideologiju koju nastoji nametnuti nesrećnim narodima pod svojim jarmom.

Ono što, međutim, namerno ili slučajno prećutkuje većina američkih intelektualaca koji pišu i komentarišu na ovu temu jeste da, iako je u petom veku propalo Zapadno rimsko carstvo, Istočno rimsko carstvo je, posle podele i zvaničnog razlaza 395. godine, nastavilo da postoji još dobrih hiljadu godina. Posle prvog Rima došao je drugi Rim (Konstantinopolj), a zatim i treći (Moskva).

Svetlo se možda ugasilo na Zapadu, kao što se i danas očigledno ubrzano gasi, ali je nastavilo, u izmenjenom obliku, da sija na Istoku, čuvajući kroz Srednji vek sve do renesanse najbolje tekovine rimske civilizacije, poput rimskog prava, arhitekture i grčko-rimske kulture.

U tom pogledu, kao duhovna deca Vizantije i drevni narod koji živi na teritoriji koja je dala najmanje 16 rimskih imperatora, mi Srbi nemamo nikakvog razloga da sumnjamo u onu tezu o istoriji koja se stalno ponavlja.