"Admiral Jesen": "Nevidljiva" fregata ponovo u Crnom moru

"Admiral Jesen" je jedan od najsavremenijih ruskih "stelt" brodova klase "Admiral Grigorovič" opremljenih krstarećim raketama "kalibar". Ta fregata je četvrti raketonosac Crnomorske flote i znatno će doprineti efikasnosti pomorskih snaga u Specijalnoj vojnoj operaciji, imajući u vidu činjenicu da je njenim angažovanjem potencijalna plotunska vatra "kalibara" iz akvatorija Crnog mora povećana sa 16 na 24 projektila.

"Admiral Jesen", poznat i po oznaci "projekat 11356R", dobio je naziv po jednom od najsposobnijih admirala Ruske carske mornarice i učesniku Rusko-japanskog i Prvog svetskog rata, Nikolaju Otoviču fon Jesenu.

Brod je konstruisan u kalinjingradskom brodogradilištu "Jantar" i njegov trup porinut je 8. jula 2011. godine, da bi nakon četiri godine usledila i prva plovidba. Nakon brojnih ispitivanja samog plovila, sistema, odnosno podsistema i ispunjavanja tehničko-taktičkih zahteva "Admiral Jesen" sa registarskom oznakom trupa 751 (kasnije promenjena u 490), uveden je u operativnu upotrebu 7. juna 2016. godine u okviru Baltičke flote.

Njegovo stacioniranje na Baltičkom moru nije dugo potrajalo, jer je ubrzo odlučeno da nova fregata bude prebačena u Sevastopolj, pa je, uprkos problemima sa elisnim vratilima, 28. aprila 2017. godine započeta duga plovidba do Crnog Mora. Nedelju dana kasnije "Admiral Jesen" se pridružio Stalnoj operativnoj grupi ratne mornarice Ruske Federacije u Sredozemnom moru, u sklopu koje je izvršavao borbene zadatke u Sirijskom građanskom ratu. Dva meseca kasnije, odnosno 5. jula fregata je uplovila u sevastopoljsku luku i zvanično stupila u službu Crnomorske flote, čiji je i danas deo.

Zbog čega je "Admiral Jesen" jedan od najnaprednijih ruskih brodova?

Kao što je već pomenuto "Admiral Jesen" pripada klasi "Admiral Grigorovič", a specifična osobina ovih brodova je stelt dizajn trupa i nadgradnje, koji podrazumeva mali radarski, akustični i infracrveni odraz.

Konstruktori iz "Severnog projektno-konstruktorskog biroa" su prilikom dizajniranja nadgradnje vodili računa o njenom uklapanju sa palubom po širini i smanjivanju broja izbočina. Vidljivost na radarsko-osmatračkim sredstvima dodatno je umanjena nanošenjem specijalnih premaza za upijanje radarskih talasa.

Dugačak je 124,8 metara, najveća širina mu je 15,2, a gaz trupa od 4,2 do 7,5 metara, što mu omogućava obavljanje zadataka, poput pružanja vatrene podrške u slučaju amfibijske operacije, u relativno plitkoj vodi.

Deplasman fregate kreće se između 3.620 tona sa standardnom opremom i naoružanjem, i 4.035 tona u slučaju dodatnog tereta. Autonomija broda je 30 dana, a maksimalni domet 4.850 nautičkih milja, odnosno oko 9.000 kilometara.

Pogon broda zasniva se na principu COGAG (Combined Gas and Gas, COGAG) i sastoji iz dva autonomna para pomorskih gasnih turbina, pri čemu jedan par ima snagu od 6.300 kilovata, a drugi 16.000 kilovata. Prvi set čine dve DS-71 turbine i koristi se za krstarenje manjom brzinom, od oko 14 čvorova, dok je drugi, kog čine dve turbine DT-59, za razvijanje većih brzina, do 30 čvorova. Pored navedenog, fregata poseduje i četiri dopunska dizel generatora, a svaki od njih ima snagu od oko 800 kilovata.

Jedna od glavnih karakteristika "Admirala Jesena" je bogat arsenal protivbrodskog i protivpodmorničkog naoružanja koji obuhvata: pramčani top "A-190 arsenal" u kalibru 100mm opremljen visoko-eksplozivnim i protivavionskim projektilima i sistemom upravljanja vatrom vrste "puma"; dva lansera za torpeda u kalibru 533mm i lanser protivpodmorničkih raketa RBU-600 u kalibru 213mm.

Ipak, velikoj vatrenoj moći ovog broda najviše doprinosi njegova raketna komponenta koja se sastoji od dva sistema za vertikalno lansiranje. Prvi deo čini osam (dva reda po četiri) cevastih lansera naoružanih krstarećim raketama iz porodice "kalibar", dok je drugi sastavljen od 24 (dva reda po 12) cevastih lansera namenjenih za dejstvo sistema PVO srednjeg dometa "štilj-1". Dodatna zaštita od pretnji iz vazduha obezbeđena je ugradnjom dva protivvazduhoplovna topa kratkog dometa AK-630M u kalibru 30h156mm, sa sistemom upravljanja vatrom vrste "vimpel" i osam sistema PVO kratkog dometa "igla-s".

Fregata takođe poseduje sistem PK-10 "smelji" sa četiri lansera mamaca, kao i sredstvo za protivelektronske mere TK-25-5. Uz širok spektar naoružanja i sistema odbrane, "Admiral Jesen" opremljen je i sa više vrsta radarsko-osmatračkih sistema poput: radara za osmatranje vazdušnog prostora "fregat-M2M", višenamenskog radara za pretragu, otrkivanje, klasifikaciju i praćenje ciljeva u vazduhu i na vodenoj površini "pozitiv-M1.2" i navigacionog radara za otkrivanje ciljeva na vodenoj površini "MR-212/201-1 vajgač-U".

Sve navedene komponente integrisane su u sistem za komandovanje i razmenu podataka "sigma". Brod ima kapacitete za stacioniranje i popravku jednog višenamenskog mornaričkog helikoptera kao što je Ka-27, u vidu hangara i palube za poletanje koja se nalazi iznad krme.

Ta letelica služi za obavljanje pomorskih patrola i eventualne udare po neprijateljskim podmornicama i brodovima, čak i izvan vizuelnog dometa matičnog plovila.

Borbeno iskustvo "Admirala Jesena"

Na osnovu opisanih tehničko-taktičkih karakteristika može se zaključiti da je "Admiral Esen" namenjen za izvršavanje raketnih udara po ciljevima na kopnu, obavljanje pomorskih patrola, zaštitu vazdušnog prostora, pružanje vatrene podrške glavnoj floti i protivpodmorničko ratovanje.

Tome u prilog svedoči njegovo borbeno iskustvo u sklopu Stalne operativne grupe ratne mornarice Ruske Federacije u Sredozemnom moru tokom 2017, 2018. i 2019. godine kada je više puta učestvovao u pružanju podrške ruskim snagama na tlu Sirije i udarima po položajima Islamske države.

Početak Specijalne vojne operacije "Admiral Jesen" dočekao je usidren u Sevastopolju i od tada je više puta raketirao položaje ukrajinske vojske, skladišta municije i naoružanja i ključne objekte vojne industrije.

U međuvremenu su se pojavile informacije o tome da je 3. aprila 2022. godine fregata oštećena dejstvom protivbrodske rakete R-360 "neptun". Međutim, ukrajinska strana uz iznete tvrdnje nije dostavila nikakav dokaz o navodnom dejstvu po ruskom brodu.

Sa druge strane, 12. aprila 2022. godine Ministarstvo odbrane Ruske Federacije objavilo je snimak obaranja turske bespilotne letelice „bajraktar TB2“, uz pomoć sistema PVO "štilj-1" pozicioniranog na palubi "Admirala Jesena". Događaj se odigrao na nepoznatoj lokaciji u vodama Crnog mora i na snimku se jasno vidi da je brod u plovnom stanju bez ikakvih oštećenja, što nedvosmisleno opovrgava prethodno iznete tvrdnje ukrajinske vojske.

O daljem angažovanju "nevidljive" fregate nije bilo pouzdanih informacija, sve do gorepomenutog ponovnog stupanja u borbeno dežurstvo. Zbog toga u narednom periodu možemo očekivati povećan broj raketnih udara "kalibrima" iz akvatorija Crnog mora, koji će dodatno otežati dalje napredovanje već usporene ukrajinske kontraofanzive.