Odgovor na američki "Projekat Menhetn": Kako su sovjetski naučnici napravili atomsku bombu

Projekat sovjetske atomske bombe bio je tajni istraživački program za razvoj atomskog oružja tokom i neposredno posle Drugog svetskog rata, koji je u SSSR-u pokrenuo Josif Staljin.

Još tokom 30-tih godina prošlog veka, sovjetska naučna zajednica je raspravljala o mogućnosti stvaranja atomske bombe. Godine 1940. usledio je prvi konkretan predlog za razvoj ruskog atomskog oružja. Međutim, sam projekat nije bio pokrenut sve do napada nacističke Nemačke na Sovjetski Savez.

Godine 1939. godine ruski nuklearni fizičar Georgij Fljorov skrenuo je pažnju Staljinu na "upadljivo ćutanje" nemačkih i američkih naučnih publikacija o nuklearnoj fisiji. Godine 1942. Fljorov je uputio dva tajna pisma Staljinu, u kojima je izrazio sumnju da sile zapadnih saveznika u tajnosti razvijaju "superoružje".

U drugom pismu Staljinu Fljorov je snažno naglasio značaj stvaranja "uranijumske bombe": "Neophodno je, bez odlaganja, proizvesti uranijumsku bombu…"

"Prva munja"

Staljin je shvatio poruku koju mu je uputio naučnik i odmah povukao ruske fizičare iz vojne službe, odobravajući projekat atomske bombe pod vođstvom inženjerskog fizičara Anatolija Aleksandrova i nuklearnog fizičara Igora Kurčatova.

Treba naglasiti da je projekat sovjetske atomske bombe nastao nezavisno od američkog "Projekta Menhetn", koji je okupljao i nemačke fizičare i naučnike izbegle iz nacističkog Trećeg rajha.

Sovjetski Savez je raspolagao sa dovoljnim kapacitetima za razvoj sopstvenog "superoružja", bez obzira na to što su pojedini američki naučnici u to izražavali otvorene sumnje. Međutim, prvi koraci su uključivali i prikupljanje obaveštajnih podataka sa američkog projekta. Nema sumnje da je efikasna sovjetska špijunaža značajno skratila vreme potrebno za izradu sovjetske atomske bombe.

Posle avgusta 1945, kada su SAD, sa vojnog stanovišta potpuno nepotrebno, bombardovale Hirošimu i Nagasaki, sovjetski program je bio sprovođen ubrzano.

Sovjetski Savez je 29. avgusta 1949. u Semipalatinsku, u Kazahstanu, uspešno izveo svoje prvo testiranje atomskog oružja. Sovjetska atomska bomba je nosila ime "Prva munja". Bila je to implozivna plutonijumska bomba, čija je zvanična oznaka bila RDS-1. Amerikanci su je uskoro prozvali "Džo-1", po sovjetskom vođi Josifu Staljinu.

Staljin, kao i sovjetski politički zvaničnici i naučnici, nisu krili zadovoljstvo zbog uspešnog testiranja. Međutim, kako svedoči američki istraživač Endrju Glas, ovo je dovelo SAD u "stanje neviđene strepnje". Bio je to stvarni početak nove istorijske ere upamćene kao Hladni rat.

Od 1949. nadalje, Sovjetski Savez je proizvodio i testirao nuklearno oružje u velikim razmerama. Nuklearne sposobnosti koje su ova testiranja razvijala bile su ključne za projektovanje i održavanje globalnog statusa SSSR kao supersile.

Tokom Hladnog rata, Sovjetski Savez je ukupno sproveo 715 testiranja nuklearnog oružja. Hladnoratovska trka u naoružanju dovela je do obostranog straha dve supersile, što je rezultiralo "doktrinom obostrano garantovanog uništenja."

Tokom Hladnog rata, upravo strah od nuklearnog oružja je sačuvao mir na planeti i sprečio otvoreni ratni sukob dva vojno-politička bloka.

Berija kao vođa projekta

Inače, prva istraživanja radioaktivnih elemenata u Rusiji započela su još 1910. Pre revolucije iz 1905. godine, mineralog Vladimir Vernadski je pozivao za istraživanje nalazišta uranijuma. Godine 1922. osnovan je Institut za radijum u Petrogradu (Sankt Peterburg), koji je objedinio sva ova istraživanja.

Neposredno posle atomskog bombardovanja, sovjetski Politbiro je preuzeo kontrolu nad projektom sovjetske atomske bombe, osnivajući poseban komitet koji je nadgledao razvoj novog oružja.

Posle napada na Hirošimu i Nagasaki, Staljin je, već 22. avgusta 1945, imenovao Lavrentija Beriju za rukovodioca programa.

"Ozloglašeni" Berija je veoma dobro razumeo značaj atomskih istraživanja za SSSR. Sovjetski naučnici, koji su ga poznavali, priznavali su Beriji "jedinstvenu inteligenciju i snagu volje."

Jednom rečju, Berija je bio vođa koji je doveo program do uspešnog završetka.

Proizvodnja prve atomske bombe otvorila je nove puteve u razvoju modernog naoružanja u Rusiji, koji se nastavljaju i danas.