Izveštaj Stejt departmenta o verskim slobodama: Srpska pravoslavna crkva najveći problem

Stejt department u delu redovnog godišnjeg izveštaja o verskim slobodama gde se govori o Crnoj Gori kao problem, izgleda, vidi Srpsku pravoslavnu crkvu koja je prošle godine bila uzročnik "rasta verskih tenzija" u ovoj zemlji. A tenzije su "porasle" samo zbog toga što je potpisan Temeljni ugovor između SPC i Vlade Crne Gore, dokument koji su godinama unazad potpisale sve verske zajednice u Crnoj Gori. 

U izveštaju se podseća da su premijer Dritan Abazović i patrijarh srpski Porfirije 3. avgusta 2022. godine potpisali okvirni sporazum kojim se regulišu odnosi države i SPC, uprkos, kako se navodi, "protivljenju civilnog društva, drugih verskih organizacija i opozicionih političkih stranaka, koje su tvrdile da su aspekti sporazuma neustavni, kao i da je sporazum potpisan bez adekvatne javne rasprave".

Naime, nevladina organizacija Akcija za ljudska prava finansirana sa Zapada, identifikovala je i prijavila nekoliko odredbi po kojima sporazum "odstupa od postojećeg vladinog pravnog okvira", uključujući one koji se odnose na davanje određenih pravnih ovlašćenja Srpskoj pravoslavnoj crkvi, kao i odredba o verskom obrazovanju u državnim školama kroz mehanizam suprotno Zakonu o slobodi veroispovesti, ističe se u izveštaju.

Stejt department navodi da su američka ambasadorka i drugi službenici ambasade sa zvaničnicima crnogorske vlade razgovarali o "slučajevima verske diskriminacije, rastu verskih tenzija posle potpisivanja okvirnog sporazuma SPC i vlade, pitanjima restitucije i odnosima verskih grupa i vlade".

Prema Stejt departmentu, dakle, verske tenzije nastale su u trenutku kada je SPC uspela pravno da zaštiti svoju imovinu i interese i to posle višegodišnjih napora da se to privede kraju i posle godina u kojima su vernici Srpske pravoslavne crkve i sveštena lica hapšeni, kada je policija tadašnjeg predsednika Mila Đukanovića upadala u verske objekte ove konfesije, kako bi otela crkvenu imovinu i zastrašila vernike.

U dokumentu je takođe navedeno da je tadašnji predsednik Milo Đukanović davao izjave kojima je SPC označavao "kriminalnom i paravojnom strukturom".

Stejt department u izveštaju ukazuje i na to da su zvaničnici Katoličke crkve nastavili da navode da su, kao jedan od najvećih vlasnika imovine u zemlji, i dalje uključeni u brojne imovinske sporove sa crnogorskom vladom i SPC.

Govori se i o odnosima države prema CPC, koja je registrovana kao nevladina organizacija i ne bi ni trebalo da bude u izveštaju o verskim slobodama jer nije verska organizacija, te njihovim međusobnim sporovima, kao i generalno incidentima između verskih zajednica.

Smeta i SPC u Srbiji

U odeljku o Srbiji navedeno je da su verske grupe prijavile manji broj nasilnih incidenata u odnosu na 2021. godinu, kao i da su u julu 2022. vandalizovane dve izložbe na otvorenom u Novom Sadu, od kojih je jedna bila posvećena Holokaustu. Dodaje se da je nekoliko izložbenih panela bilo ispisano "neonacističkim i proruskim simbolima", kojim - nije navedeno.

Oštro oko analitičara Stejt departmenta primećuje i da su "nacionalističke grupe koristile društvene mreže za širenje antimigrantskih i antimuslimanskih poruka", pa tako protivljenje građana zbog ilegalnih migracija uspevaju da povežu sa nepostojećom mržnjom prema muslimanima, nejasno je kako.

"Izrazi antimuslimanskog raspoloženja, kao što su ispisivanje grafita i murala koji veličaju osuđenog ratnog zločinca Ratka Mladića i upotreba pežorativnog jezika za opisivanje etničkih Albanaca, pojavili su se širom zemlje", navedeno je u dokumentu.

Najviše je, izgleda, zabolelo kada su predstavnici nekoliko verskih grupa ukazali da su vlasti u Srbiji navodno nastavile da favorizuju Srpsku pravoslavnu crkvu (SPC) u odnosu na druge verske grupe.

"Vlada je odobrila sredstva za završetak pravoslavnog verskog objekta, ali slična izdvajanja nije namenila drugim verskim grupama", navedeno je u delu teksta, gde se aludira na završetak izgradnje Hrama Svetog Save.