Tesla, pronalazač srpskog porekla i svetosavskog nadahnuća

Nikola Tesla bio je pronalazač i naučnik svetskog glasa. On je "otac druge industrijske revolucije", zaslužan za više od 700 pronalazaka, među kojima su obrtno magnetsko polje, polifazni sistem, asinhroni i sinhroni motor, kao i čuveni Teslin transformator.

Zapaženi su i njegovi radovi o generisanju visokofrekventne struje, kao i doprinos koji je pružio u oblasti rendgenskih zraka i modulaciji radio-signala.

Prema njegovom projektu izgrađena je prva hidrocentrala na Nijagarinim vodopadima.

Teslu nije preterano nazvati "futuristom". "Teslu ne doživljavam samo kao oca električne energije ili komunikacije, sa jednog kraja sveta na drugi", rekao je britanski istoričar i režiser Majkl Kraus. "Imao je ideje koje su bile ispred njegovog vremena. Bio je vizionar koji je dao doprinos napretku čitavog čovečanstva."

"Došao je iz Starog sveta i postao jedan od najvažnijih protagonista modernog vremena", zaključio je Kraus. Ukratko, on je, prema čuvenom opažanju, "čovek koji je izmislio budućnost."

Teslino prvo otkriće

Rođen je u selu Smiljan u Lici, u tadašnjem Austrijskom carstvu (Habzburškoj monarhiji), u srpskoj porodici, 10. jula 1856, a umro je u Njujorku, 7. januara 1943.

Njegov otac bio je pravoslavni sveštenik. Bio je četvrto od petoro dece oca Milutina i majke Georgine. Nikolin otac je bio pisac i pesnik, koji je posedovao bogatu biblioteku, u kojoj je mladi Tesla proveo detinjstvo, učeći strane jezike.

Školovao se u Gracu, na politehničkoj školi "Joaneum", koja je bila jedna od četiri škole u Austrougarskoj koje su školovale inženjere. Potom je studirao prirodnu filozofiju na Karlovom univerzitetu u Pragu, ali školovanje nikad nije završio.

U Pragu se prvi put sreće sa električnim osvetljenjem, koje je u Hibernskoj ulici postavio češki elektrotehničar František Kržik.

Ubrzo odlazi u Budimpeštu, gde je dobio zaposlenje "glavnog električara" u Centralnom telefonskom uredu. U Budimpešti, dok je šetao sa prijateljem Antonom Zigetijem i recitovao Geteovog "Fausta", dolazi do jednog od svojih prvih otkrića - rotirajućeg magnetnog polja sa naizmeničnom strujom.

Većinu svojih izuma Tesle je ostvario u Americi. Godine 1884. dolazi u Njujork i zapošljava se u kompaniji slavnog pronalazača i biznismena Tomasa Edisona. Već u januaru naredne godine osniva svoju prvu kompaniju: "Teslinu električnu kompaniju za proizvodnju svetla" (Tesla Electric Light and Manufacturing), koja je označila vrhunac njegovog pronalazačkog razdoblja.

Umro je u 87. godini, u jednom njujorškom hotelu, siromašan i gotovo zaboravljen.

Lik "pravog Tesle"

Danas postoje najmanje dva pogrešna načina pristupa Nikoli Tesli. Na jednoj strani je pravi kult, koji je "već godinama prisutan u javnom prostoru Srbije" i koji se ogleda "čak i kroz delovanje nekolicine neodgovornih srpskih intelektualaca, među kojima neki imaju i doktorske titule."

Reč je o "kultu formiranom oko ličnosti Nikole Tesle, uglavnom kroz propagandu takozvanog teslijanstva." "Činjenica je", dodaje Subotić, "da ova pojava sve više dobija na intenzitetu u medijskom spektru, i da novinari, svesno ili nesvesno, učestvuju u njenom širenju."

Dokumentovana knjiga sveštenika dr Olivera Subotića "Tesla: Duhovni lik" pokazuje sasvim drugačijeg Teslu, gledajući na njega "sa ljubavlju i dubokim poštovanjem, ali bez idolatrizacije i preterivanja, kojima smo, avaj, skloni, sa dinarskim zaletom u guslarsku hiperbolu." 

Tesla je, kako pokazuje sveštenik Subotić, bio "čovek srpskog svetosavskog porekla i nadahnuća." O tome svedoči i članak koji je Tesla objavio na vrhuncu pronalazačke slave, 1894. godine u američkom časopisu "Senčuri":

"Teško da se može naći narod koji je imao tužniju sudbinu od Srba. Sa visine nekadašnjeg sjaja, kada je srpska država obuhvatala gotovo ceo severni deo Balkanskog poluostrva i veliki deo teritorije koji sada pripada Austriji, srpski narod je potonuo u prezreno ropstvo, posle fatalne bitke 1389. godine na Kosovu polju... Evropa nikada neće moći da oduži veliki dug koji duguje Srbima, koji su po cenu sopstvene slobode, zadržali taj varvarski preliv."

Kako ističe Subotić, možemo zaključiti da je "Tesla kao retko ko uspeo da na harmoničan način spoji srpstvo i kosmopolitizam", postajući u nekoj meri Amerikanac i istovremeno ostajući Srbin monarhista.

Teslina zaostavština dopremljena je u Beograd 1951.

Urna s njegovim posmrtnim ostacima preneta je, takođe, u Beograd i nalazi se u Muzeju Nikole Tesle.