Iz smrti u život: Dan kada su vernici poslednji put išli za patrijarhom Pavlom

Danas živi, moglo bi se reći, kao narodni svetitelj, u pričama i anegdotama, na ikonama i freskama na kojima se oslikava njegov lik, iako nije proglašen za sveca, citira se njegovo:"Bolje da nestanemo kao ljudi nego da opstanemo kao neljudi" i da nije, ne za veliku, nego ni za najmanju Srbiju po cenu zločina. 

Patrijarh srpski Pavle preminuo je na današnji dan 2009. u 10.45 časova na Vojno-medicinskoj akademiji u Beogradu. Imao je 95 godina i ogromno poštovanje ne samo u svom narodu, već i među drugim pravoslavnim narodima, visoko su ga cenili i nepravoslavni i ateisti, i istočni i zapadni, državnici i umetnici. Srpskoj pravoslavnoj crkvi ostavio je bogatu bogoslovsku zaostavštinu kroz knjige koje je napisao, među kojima su i bogoslužbene, ili prevod Svetog pisma na kojem je predano radio sa timom ljudi kao predsednik sinodske komisije.

Postavio je smernice i putokaze kao 44. poglavar srpske crkve svojim naslednicima, podizao hramove i ugled crkve, ostavio pisane izveštaje o stanju na Kosovu i Metohiji kao episkop raško-prizrenski.

Bio je mnogo više od skromnog monaha i patrijarha koji je putovao ovim svetom najčešće peške ili gradskim prevozom. 

Promisao je za njega odredila da kao episkop, a potom kao patrijarh, služi na teškim i izazovnim mestima u teška i mračna vremena. I on je to činio spremno, sa verom u srcu i molitvom na usnama kao svojim najjačim oružjem. Kao episkop raško-prizrenski bio je svedok, ali i žrtva, pritisaka, verbalnih i fizičkih napada na srpsku crkvu i narod na Kosmetu, kao patrijarh srpski došao je na tron Svetog Save u osvit ratova i stradanja i raspada zajedničke države. 

"Bolje da nestanemo kao ljudi, nego da opstanemo kao zločinci": Na današnji dan rođen patrijarh Pavle

Od 1957. do 1990. godine, kao episkop raško-prizrenski redovno je slao izveštaje Svetom arhijerejskom Sinodu sa "raspetog Kosova". Pisao je o napadima Albanaca na crkve, monaštvo, sveštenstvo i narod, a o stradanju srpskog naroda na Kosmetu svedočio je kao episkop i u Ujedinjenim nacijama.

Obaveštavao je najviše crkvene i državne organe o teškom stanju u svojoj eparhiji: 1958. piše da "od Peći do Deviča u Drenici nema nijednog sveštenika", a 1961. konstatuje da je "stalna nevolja nezadržano iseljavanje našeg življa manje-više sa teritorije cele Eparhije". Izveštava i o pritiscima i napadima zbog kojih se to iseljavanje dešava: razbijanju prozora na crkvi, paljenju imovine, skrnavljenju grobalja, uništavanju letine, napadu na učenike bogoslovije. I sam je bio žrtva napada mladih Albanaca 1989. godine.

"Narod je ovde, zaista, kao ovce bez pastira, prepušten sam sebi, pa nije čudo što je smućen i poljuljan u veri pod naletom svih mogućih nevolja koje preko njega snažno duvaju. Uglavnom sam ih opominjao da čuvaju ono glavno - dušu svoju i obraz svog naroda, to opšte dobro, nasleđeno od naših svetih predaka", piše Sinodu u maju 1962. vladika Pavle.

Kroz još burnija vremena i događaje rukovodio je brodom srpske crkve kao patrijarh. Na tron Svetog Save izabran je 1990. godine, u osvit krvavog raspada zajedničke države, za čim će slediti nova iskušenja i stradanja: velike ulične demonstracije, NATO bombardovanje 1999, jednostrano proglašenje nezavisnosti Kosova, martovski pogrom.  

Pamti se i kako je izviždan na protestima kod Terazijske česme 1991, ali i kako je sa svetosavskom litijom 1997. godine "probio" policijski kordon u beogradskoj Kolarčevoj ulici i zajedno sa vernim narodom i studentima, koji su danima na ulici protestvovali, prema nekim procenama ukupno više od 100.000 ljudi, stigao do hrama Svetog Save. Kao patrijarh ostaće upamćen i po tome što je u njegovo vreme zalečen američki raskol u srpskoj crkvi, osnovane nove eparhije, obnovljen rad Cetinjske bogoslovije, otvoren Bogoslovski fakultet u Foči i kragujevačka bogoslovija. 

Poslednji put za patrijarhom Pavlom vernici su krenuli 19. novembra 2009. godine.

Otvoreni kovčeg u koji je bilo položeno njegovo telo pratila je u svečanoj tišini povorka u kojoj je, prema procenama, bilo više od 600.000 ljudi.

Opelo u Hramu Svetog Save služio je vaseljenski patrijarh, a sasluživala su još trojica patrijaraha. Bez kamera i prisustva javnosti, u uskom krugu crvenih velikodostojnika i najviših zvaničnika države, patrijarh Pavle sahranjen je u manastiru Rakovica, a nad rakom je pročitana poruka ruskog patrijarha.  

Svojoj crkvi najduže je služio kao episkop raško-prizrenski: 34 godine, a ni kasnije kao patrijarh nikako nije zaboravio Kosmet. Kažu da posle NATO bombardovanja 1999, dok god ga je zdravlje služilo, nije propuštao da svaki Božić i Vaskrs provede na KiM. 

"Otadžbina je srce čoveka, a mi smo u svoja srca postavili Kosovo i Metohiju. Neka svakom roditelju Kosovo i Metohija budu jedna od prvih reči koje će šapnuti svom novorođenom detetu! Neka svaki ratar prvu brazdu zaore i posveti Kosovu i Metohiji", poručivao je svojevremeno patrijarh Pavle.