Srbija i Balkan
Samohodna top-haubica "nora" B-52: Koje države kupuju artiljerijska oruđa domaće proizvodnje?
Zahvaljujući automatskom punjaču "nora" ima mogućnost istovremenog udara sa više projektila na cilj i to tri projektila na 30 km
Tokom proteklih nekoliko meseci, više puta su se pojavljivale informacije o prodaji oko 50 samohodnih top-haubica domaće proizvodnje "nora" B-52, a najčešće su se kao potencijalni kupci navodile dve države - Alžir i Azerbejdžan.
Potvrda da se radi o potonjoj zemlji stigla je u prvoj polovini decembra, kada je predsednik Srbije najavio potpisivanje ugovora o isporuci 48 jedinica "nore" B-52 "prijateljskoj naciji" i to potvrdio dan uoči posete Ilhama Alijeva, predsednika Azerbejdžana.
Reč je o ugovoru ukupne vrednosti 311 miliona evra, odnosno 339 miliona dolara, što odgovara i najavi predsednika Vučića iz septembra o potencijalnom ugovoru sa Azerbejdžanom u odbrambenoj industriji, vrednom oko 300 miliona evra. Ipak, prema nezvaničnim informacijama i dalje postoji velika verovatnoća da će se i Alžir naoružati srpskim haubicama.
Takođe, za sada nije poznato koja će varijanta "nore" B-52 biti isporučena pomenutim kupcima, ali postoje naznake da se radi o najsavremenijoj NG ("nova generacija"), poznatoj i kao "perun", predstavljenoj tokom međunarodnog sajma naoružanja i vojne opreme "Partner 2023".
Razvoj i namena
"Nora" (novo oružje artiljerije) B-52 nastala je daljim razvojem artiljerijskog sistema treće generacije "nore" B, prve samohodne haubice domaće proizvodnje koju je konstruisao "Vojno-tehnički institut" (VTI), postavljanjem modifikovane haubice "nora" M-84 na podvozje "fapovog" kamiona 8h8. Početkom dvehiljaditih VTI je razvio noviju verziju (četvrta generacija) ovog sistema, sa topom-haubicom u kalibru 155 mm, pa je prvi prototip B-52 kompletiran 2003. godine.
Nakon obavljanja testova i evaluacije 12 jedinica novog sredstva ušlo je u operativnu upotrebu Vojske Srbije 2007. godine, a danas naše oružane snage raspolažu sa oko 18 komada. Samohodna top-haubica "nora" B-52 namenjena je za pružanje vatrene podrške kopnenim snagama snažnom, iznenadnom i brzom vatrom po neprijateljskim ciljevima taktičkog, operativnog i strateškog značaja, na velikim daljinama.
Eksploatacija "nore" moguća je u gotovo svim meteorološkim i geografskim uslovima, odnosno na suncu, kiši, snegu, pri visokoj vlažnosti vazduha i visokoj koncentraciji peska, danju, noću i pri smanjenoj vidljivosti u opsegu temperatura od -25 do +55 stepeni celzijusa.
Do sada je razvijeno nekoliko različitih varijanti poput MGS-25 "aleksandar", M21, gorepomenuti "perun" tj. NG, a najzastupljenija je serijska verzija K-1, bolje poznata pod oznakom za potrebe Vojske Srbije M15 o kojoj će biti reči u nastavku, sa posebnim osvrtom na NG.
Komponente, mobilnost i posada
Glavne komponente ovog artiljerijskog sredstva su top-haubica sa zatvorenom oklopljenom kupolom, tj. kabinom, montiranom na zadnjem delu podvozja platforme točkaša u konfiguraciji 8h8. Kao mobilna platforma mogu se koristiti šasije različitih kamiona, a uglavnom se koriste "kamaz 6560" ili MAN TGS (u slučaju NG varijante). Obe kabine, vozačeva i zadnja, opremljene su kompletom ABHO (atomsko-biološko-hemijska odbrana) i sistemom za automatsko gašenje požara.
Posadu sistema čini petoro ljudi: vozač, komandir, nišandžija i dva poslužioca topa; a tokom vožnje, rukovanja topom i gađanja posada je smeštena u kabinama i nema potrebu da napušta vozilo, što nije slučaj sa baš svim konkurentskim sredstvima strane proizvodnje. Težina čitavog sistema uključujući municiju i petočlanu posadu, ne prelazi 40 tona.
Prelazak iz marševskog u borbeni položaj i obrnuto traje manje od 90 sekundi. Vaka samohodna haubica opremljena je pomoćnim agregatom koji obezbeđuje rad svih komponenti u slučaju otkazivanja glavnog motora. Takođe, ukoliko dođe do prestanka rada podsistema za snabdevanje električnom energijom preko ugrađenih blokova i ventila na oruđu, omogućeno je izvođenje osnovnih funkcija u cilju napuštanja vatrenog položaja.
Jednu bateriju "nore" B-52 M15 čini šest samohodnih haubica, jedno ili dva logistička vozila za prevoz i pretovar municije "kamaz-43118" sa pogonom 6h6 i jedno vozilo namenjeno za izviđanje.
Vatrena moć "nore"
Glavno naoružanje "nore" je top-haubica u kalibru 155 mm, opremljena kompenzatorom trzaja na vrhu cevi i horizontalnim zatvaračem, sposobna za dejstvo gotovo svom municijom, uključujući i NATO, pomenutog kalibra. Samohodno sredstvo raspolaže automatskim punjačem sa 12 projektila spremnih za paljbu, pa je predviđeno da u standardnom režimu gađanja bude ispaljeno 12 projektila za manje od četiri minuta ili do četiri projektila u minuti.
Preostala 24 projektila sa barutnim punjenjima smešteni su u zasebnom okviru za dopunu. Maksimalni efektivni domet haubice zavisi od vrste municije koju koristi pa tako: sa standardnom municijom iznosi 20 km; sa ERFB (Extended Range Full Bore) tj. projektilom produženog dometa je 32,5 km; sa ERFB BB (Base Vleed) tj. municijom produženog dometa sa gasogeneratorom je 41,5 km; dok u slučaju VLAP (Velocity-enhanced Long-range Artillery Projectile) odnosno raketiziranog projektila sa gasogeneratorom iznosi 52 km, a postoje i informacije o razvoju municije sa dometom od 67 km.
Zahvaljujući automatskom punjaču, "nora" ima mogućnost istovremenog udara sa više projektila na cilj (Multiple Round Simultaneous Impact, MRSI) i to tri projektila na 30 km. Dejstvo je moguće vršiti po osnovnom smeru (suprotno smeru vožnje) – sa poljem dejstva od -5 do +65 stepeni po elevaciji i od 60 stepeni (uz približno jednako zakretanje cevi u obe strane u odnosu na uzdužnu osu vozila) po pravcu.
Postoji i opcija pomoćnog smera dejstva (u smeru vožnje) i u tom slučaju polje dejstva je od +25 do +65 stepeni po elevaciji, odnosno 50 stepeni po pravcu. Za zaštitu samohodnog sredstva koristi se sekundarno naoružanje u vidu mitraljeza u kalibru 12,7mm na tureli ili daljinski upravljanoj borbenoj stanici (DUBS), kao i dispenseri dimnih granata.
Sistem upravljanja vatrom
Sistem upravljanja vatrom (SUV) svake pojedinačne "nore" integrisan je u SUV na nivou baterije ili diviziona, čime je omogućena efikasna i precizna višestruka paljba po različitim ciljevima.
SUV pojedinačnog sistema "nora" B-52 sastoji se od: uređaja za inerciono navođenje, orijentaciju i usmeravanje, uređaja za određivanje pozicije oruđa u prostoru, aparata za vezu, tačnije komunikaciju sa drugim sistemima, uređaj za međusobnu komunikaciju posade na nivou oruđa i baterije, pokazivača parametara gađanja i ostalih informacija smeštenih na pultovima komandira i nišandžije, PLC (Rrogrammable Logic Sontroller) sistema i kompleta nišanskih sprava.
Šta "nora" B-52 NG "perun" donosi sa sobom?
Budući da postoje spekulacije da će upravo najnovija varijanta "nore" biti izvezena Azerbejdžanu (a možda i Alžiru), neophodno je istaći koji su to ključni noviteti prisutni kod "peruna".
Najpre, prva promena ogleda se u platformi na kojoj je top-haubica integrisan, jer je dosadašnjeg "kamaza" zamenilo podvozje visoke prohodnosti i manjih dimenzija, nemačke kompanije MAN. Zatim primetno je da je zadnja kabina uklonjena, tačnije spojena sa vozačevom u kojoj je smeštena čitava (umanjena) četvoročlana posada koja odatle upravlja oružjem.
Zbog toga oružani modul, tj. top-haubica se može smatrati nekom vrstom DUBS, budući da posada mora napustiti kabinu jedino kada treba dopuniti automatski punjač. Sledeća promena vezana je upravo za ovu komponentu, imajući u vidu da automatski punjač "nore" NG ima kapacitet od 30 projektila i barutnih punjenja, sa još šest komada municije u drugom odeljku vozila.
Pored automatskog, u slučaju kvara, posada se može prebaciti na režim ručnog punjenja. Unapređen je i inercijalni sistem za navigaciju, pozicioniranje i orijentaciju, uz mogućnost integracije u satelitske sisteme poput GPS i GLONASS putem rezervne veze. Ostaje da vidimo koja će tačno verzija biti isporučena Azerbejdžanu, kao i da li će doći do slične isporuke Alžiru čije kopnene snage trenutno raspolažu isključivo sa samohodnim haubicama na guseničarima.
