Šta nam čuva nebo: Srpska PVO znatno jača nego za vreme NATO agresije (FOTO)

U pojedinim medijima se 3. januara pojavila vest da je Srbiji isporučena druga od ukupno četiri poručene baterije sistema PVO kineske proizvodnje FK-3. Prema navodima domaćih i medija iz regiona, transport sistema obavljen je iz više letova, a ovaj put je umesto kineskim, prevoz obavljen pomoću teškog transportnog aviona AN-124 u vlasništvu kompanije "Maksimus er kargo“, iz Ujedinjenih Arapskih Emirata.

Pomenuta letelica je prvi put sletela na aerodrom u Batajnici 27. decembra, zatim 30. decembra 2023. i drugog januar 2024. godine. Ministarstvo odbrane se povodom ovog događaja i dalje nije oglasilo, što i ne treba da čudi budući da isporuka možda nije u potpunosti kompletirana.

Jačanje protivvazduhoplovne odbrane je jedan od ključnih delova procesa modernizacije Vojske Srbije koji traje gotovo deceniju, imajući u vidu činjenicu da je ovaj segment Oružanih snaga u bio zapostavljen čak 15 godina nakon NATO agresije. Zbog toga su se, do skoro, srpski raketaši u jedinicama PVO kao i svoje kolege za vreme bombardovanja SRJ uglavnom oslanjali na stare sovjetske sisteme iz šezdesetih i sedamdesetih godina.

Čime su raspolagale jedinice PVO u borbi sa NATO?

Okosnicu raketnog segmenta protivvazduhoplovne odbrane Vojske Jugoslavije (VJ) 1999. godine su činili sovjetski sistemi kratkog i srednjeg dometa S-125 "neva" i 2K12 "kub-m". Kada je u pitanju "neva" jedinice VJ raspolagale su sa 12 raketnih diviziona, u sklopu kojih se nalazilo oko 50 lansera (po četiri u svakom divizionu) sa po četiri rakete i još tri rezervna nišanska radara sa stanicama za vođenje raketa.

Za 78 dana agresije uništeno je ili onesposobljeno sedam diviziona, pa je nakon rata u upotrebi ostalo pet diviziona i tri rezervne stanice. Zahvaljujući popravkama i remontu u narednim godinama, osposobljena su još tri diviziona, a dalje nabavke ovih sistema nije bilo.

Što se tiče samohodnih sistema "kub-m", jedinice opremljene ovim naoružanjem organizovane su u pet raketnih pukova sa po četiri raketne baterije (u svakoj bateriji se nalazi po četiri lansirna vozila za prevoz, navođenje i lansiranje tri rakete). Stoga je VJ raspolagala sa ukupno 20 raketnih baterija i dve rezervne radarske stanice za osmatranje i navođenje. Tokom bombardovanja uništeno je ili onesposobljeno sedam samohodnih raketnih baterija, pa je u upotrebi ostalo 13 baterija i dve rezervne stanice.

Uz "nevu" i "kub", raketaši su koristili i mobilne sisteme "strela-1m" i "strela 10", koji se sastoje od oklopnih vozila BRDM-2, odnosno MT-LB naoružanih sa dva para lansera raketa kratkog dometa iz porodice 9M31.

Pored nabrojanih sredstava, tadašnja Vojska Jugoslavije se u borbi protiv višestruko brojnijeg i tehonološki naprednijeg neprijatelja oslanjala i na mnogobrojna oruđa trupne PVO. Među njima su mnoštvo lakih prenosnih raketnih sistema "strela-2m", "šilo" (domaća verzija sovjetske "igle"), kao i čuveni protivavionski topovi "bofors" u kalibru 40 mm i samohodna protivavionska sredstva "praga" naoružana sa dva automatska topa u kalibru 30 mm uglavnom korišćeni za obaranje bespilotnih letelica i krstarećih raketa.

Nakon okončanja NATO agresije, nije bilo nikakvih promena i noviteta, osim popravke i remonta onesposobljenih sistema, sve do početka procesa modernizacije Oružanih snaga koji traje već gotovo deceniju. Zahvaljujući tome srpska protivvazduhoplovna odbrana je danas u znatno boljem stanju nego 1999. godine.

Šta štiti srpsko nebo?

Gotovo svi nabrojani sistemi se i danas nalaze u operativnoj upotrebi ili rezervi Vojske Srbije, pa tako jedinice PVO raspolažu sa: pet baterija (20 lansera) S-125 "neva" (+1 u rezervi), modernizovanih na standard M1T, prilagođen za preživljavanje i dejstvo u uslovima snažnog elektronskog ometanja i prevlasti protivnika u vazdušnom prostoru; 12 baterija sistema 2K12 "kub" koji se trenutno modernizuju na standard SM; preostalim "strelama" 1M, 10 i 2M, "iglama" i samohodnim, odnosno stacioniranim protivavionskim topovima.

Sa druge strane, u sklopu modernizacije srpska vojska je tokom protekle decenije nabavila niz novih stranih i jedan domaći sistem. Pre svega, sa Moskvom je dogovorena isporuka tri baterije artiljerijsko-raketnog sistema PVO kratkog i srednjeg dometa "pancir", od kojih je jedna sa verzijama S1 isporučena 2020. godine, dok preostale dve sa verzijama S1M nisu isporučene usled međunarodnih sankcija uvedenih Ruskoj Federaciji.

"Pancir" je samohodni sistem naoružan lanserima raketa zemlja-vazduh i sa dva automatska topa u kalibru 30 mm, a njegova primarna namena jeste odbrana većih kompleksa PVO i ključnih vojnih objekata. Stoga postoji opcija da "panciri" srpske vojske posluže kao zaštita gorepomenutim kineskim sistemima FK-3, naravno ukoliko isporuka ruskih sredstava bude kompletirana, jer već sa drugom baterijom broj lansirnih vozila jednog i drugog sistema je jednak (po šest).

FK-3 je bez sumnje najsposobniji sistem u upotrebi Vojske Srbije, dometa po daljini 100 km, po visini 27 km i u planu je da bude formiran jedan divizion, sastavljen od četiri baterije, odnosno 12 lansirnih i četiri radarske stanice.

Pored Kine i Rusije, Srbija je svoj arsenal opremila i sredstvima francuske proizvodnje, pa tako PVO danas raspolaže raketnim sistemima "mistral 3", kao i radarima kompanije "tales". Što se tiče domaće proizvodnje, najveće pojačanje za sada predstavljaju pet baterija protivavionskog samohodnog artiljerijsko-raketnog sistema, PASARS-16 uvedenih u operativnu upotrebu u periodu od 2020. do kraja 2023. godine.

Segment protivvazduhoplovne odbrane Vojske Srbije znatno jači i moderniji nego što je bio 1999. i u godinama nakon agresije, kao i da je proces modernizacije dao odlične rezultate. Ipak ostaje pitanje kada i da li će preostali "panciri" biti isporučeni usled složenih geopolotičkih okolnosti, kao i da li se već radi na nekoj alternativi, budući da Kina raspolaže sličnim sistemima poput FK-1000 i FK-2000.

Takođe, očekuje se i pokretanje proizvodnje nekog od novih sistema predstavljenih tokom sajma "Partner 2023", poput unapređenog PASARS-a, ali o tome za sada nema dovoljno pouzdanih podataka.