Srbija i Balkan
Žuta kuća ili plava grobnica: Od protesta zbog gradnje crkve na Limanu do napada na sveštenika
Protesti zbog gradnje crkve u Novom Sadu svedoče da deo našeg društva ne doživljava ono što je predanjska pravoslavna srpska civilizacija kao nešto svoje, i mada svako ima pravo na svoje mišljenje, onog časa kada dođe do nasilja to postaje problem, kaže za RT Balkan prof. dr Miloš Ković
Dva dana nakon što je na Limanu organizovan protest zbog gradnje crkve, u ovom novosadskom naselju, napadnut je sveštenik Srpske pravoslavne crkve. Njega je, prema saopštenju Eparhije bačke, na ulici udario nepoznati muškarac, ničim izazvan, i udaljio se potom u nepoznatom pravcu.
Eparhija bačka motiv za napad vidi u "sve izražajnijim medijskim pohodima na SPC" i navodi da su poslednjih dana "rečeni mediji i njihovi pokrovitelji svoj govor mržnje usmerili protiv želje i inicijative pravoslavnih vernika da se izgradi spomen-hram Svetih mučenika bačkih na Limanu, gde više desetina hiljada vernika nema svoju parohijsku crkvu".
Danima unazad traju vatrene polemike oko gradnje crkve na Limanu u kojima se ne štede ni grubosti i otvoreno vređanje, što na društvenim mrežama, što kroz saopštenja raznih organizacija i političkih stranaka, što kroz izjave pozicionih i opozicionih novosadskih političara.
Što se samog protesta tiče, na njega su pozvali nezavisni članovi Saveta mesne zajednice "Liman" uz obrazloženje da će gradnjom crkve na zelenoj površini kod Štranda građani ostati bez još jedne zelene površine, i to zbog "partikularnih interesa koji nisu u skladu sa potrebama građana", ali i da izgradnja crkve nadomak stambenih zgrada "deluje naročito bezobzirno prema stanarima koji žive u blizini".
Ponešto o znamenitosti zelene površine objasnili su predstavnici opozicije koji su naveli da se na mestu gde je planirana gradnja crkve nalazilo kultno omladinsko mesto "Žuta kuća" (1988-1995) "svojevrsni centar građanskog aktivizma, otpora diktaturi i autoritarnosti i slobodnog umetničkog delovanja".
Slučajnost je i nesrećni sticaj okolnosti što naziv kultnog mesta u široj srpskoj javnosti budi sasvim drugačije asocijacije od mesta otpora diktaturi koji je počeo da buja nekoliko godina posle smrti Broza.
Ono što je neverovatno je što se sećanje na "centar građanskog aktivizma" stavlja kao protivargument gradnji crkve posvećene ubijenima u Raciji 1942. godine. I što se problematizuje to što bi crkva umesto "Žute kuće" htela da gradi sećanje na, kako su obrazložili u jednom od saopštenja, "Plavu grobnicu" koja postoji i u Novom Sadu – Dunav u čije su zaleđene vode u tri januarska dana bacana tela streljanih na Štrandu, oko 1.200 ljudi.
Protest građanski osvešćenih Novosađana koji neće, braćo moja, zvona i praproce, nego knjige, knjige (koje i ovako ne čitaju), umnogome podseća na proteste iz 2018. godine kada su stanari beogradskog naselja "Stepa Stepanović" ustali da telima brane svoje pravo da nemaju crkvu u naselju.
Bilo je tu masovnih demonstracija po naselju, zaustavljanja građevinskih mašina, tužbi i istih argumenata koje potežu i u Novom Sadu: da srpska crkva u dosluhu s vlastima građanima iza leđa gradi crkvu pod njihovim građanskim prozorima, da niko nije stanare ništa pitao, zašto se ne grade bolnice i škole, šta će nam tolike crkve…
Epilog voždovačkih buna na crkvene oce bilo je da crkva nije izgrađena, parcela je danas zapuštena i zarasla u korov i još nije privedena nikakvoj nameni, dok je dosadašnji učinak limanskih ustanaka mnogo ozbiljniji: fizički napad na sveštenika. A Skupština Novog Sada izglasala je juče gradnju crkve na Limanu.
Fizički napad je signal da se događa nešto vrlo ozbiljno, kaže za RT Balkan prof. dr Miloš Ković sa beogradskog Filozofskog fakulteta.
"To je još jedan dokaz da se pre svega na društvenim mrežama izliva ogromna količina gneva i mržnje i te kampanje koje se odigravaju na društvenim mrežama sasvim očigledno mogu i da se usmeravaju. Onda ono što se događa na društvenim mrežama, lako može da se izlije na ulice", kaže Ković.
On dodaje da ono što se događa u Novom Sadu svedoči o tome da jedan deo našeg društva ne doživljava ono što je klasična srpska kultura, što je predanjska pravoslavna srpska civilizacija, kao nešto svoje.
"Svako ima pravo da iznosi svoje mišljenje i da ne prihvata ono što je u srpskom predanju i srpskoj kulturni ključno, ali onog časa kada dođe do nasilja to postaje problem", kaže Ković.
Naš sagovornik ukazuje i na to da izgleda postoje građani kojima će sutra da smetaju i crkvena zvona.
"To budi neprijatna sećanja na osmanska vremena kada je zvonjava crkvenih zvona bila zabranjena i kada su zvona skidana sa crkvenih tornjeva. I svedoči o tome da decenije kroz koje smo prošli, a u kojima crkva ne samo da je bila marginalizovana nego je bila i gonjena, da to vreme još nije završeno i okončano", ističe Ković.
On se posebno osvrnuo na namenu ove crkve: da bude posvećena žrtvama racije, odnosno Svetim mučenicima bačkim.
"Crkva pokušava, i u tome umnogome uspeva, da čuva sećanje na genocid koji je srpski narod pretrpeo od 1941. do 1945. Generalno u srpskoj kulturi sećanje na taj genocid nije uobličeno, crkva u tome jedina daje sistematski promišljen odgovor. Očigledno je da ne samo da ne postoji svest o potrebi za nečim takvim, već postoji i aktivan otpor. A slutim da su takve kampanje čak i vođene", ističe Ković.
Ćutanje civilnog sektora, nevladinih organizacija koje su inače vrlo glasne u odbrani svih mogućih ljudskih i građanskih prava, vodi upravo ka takvom zaključku, napominje naš sagovornik.
"Ovde je ključan taj sukob koji je politički i ideološki, iako je crkva van ideologije i van politike, ona je, ustvari, iznad političkih partija i društvenih podela. Ćutanje tog dela naše javnosti je signal da se stvari ne događaju baš sasvim stihijski, nego da su vođene", zaključuje Ković.
