FSB skinuo oznaku tajnosti: Nacisti za istrebljenje Jevreja koristili baltičke nacionaliste

Pristalice nacista iz redova lokalnog stanovništva ubile su na desetine hiljada Jevreja na Baltiku 1941. godine, na početku nacističke okupacije, a Nemci su ova pogubljenja smatrali delotvornim, proizilazi iz arhivskih dokumenata koje je deklarisala ruska Federalna služba bezbednosti (FSB), u koje su "RIA Novosti" imale uvid.

FSB je ova arhivska dokumenta svrstavala u "dokumenta koja ne zastarevaju."

Statistika istrebljenja Jevreja u Litvaniji prikazana je u izveštaju Operativne grupe A nemačke tajne policije. Radi se o likvidaciji jevrejskog stanovništva na okupiranim teritorijama baltičkih država i Belorusije, na početku Velikog otadžbinskog rata.

"Kada su nemačke trupe ušle na teritoriju Litvanije, mržnja domaćeg stanovništva prema Jevrejima dovela je do stravičnih pogroma. Litvanci su likvidirali oko 3.800 Jevreja u Kaunasu i oko 1.200 u manjim gradovima", navodi se ovom u izveštaju.

Tada su stvoreni posebni timovi, sastavljeni od jedne do osam osoba, koji su se bavili "čišćenjem Jevreja oba pola", najpre iz zatvora, a potom i sa teritorije Litvanije, što se radilo "sistematski, okrug po okrug."

"Kao rezultat mnogih pojedinačnih operacija likvidirano je ukupno 136.421 osoba", navodi se u ovom dokumentu.

"Cilj je ostvaren"

Okupatori su neke Jevreje ostavili u životu kako bi ih koristili kao robove. Za njih je organizovan geto: 15.000 ih držano u Kaunasu i Viljnusu, a 4.500 u Šauljaju. Ovi Jevreji su, kako sledi iz dokumenta, korišćeni uglavnom za radove od "odbrambenog značaja". Na primer, njih oko 5.000 radilo je u tri smene na aerodromu kod Kaunasa, gde su izvodili "zemljane i druge radove".

Što se tiče Estonije, do početka rata u njoj je ostalo oko 2.000 Jevreja, dok je skoro hiljadu njih je bilo u Talinu.

"Danas više nema Jevreja u Estoniji", navodi se u izveštaju o istrebljenju jevrejskog stanovništva u okupiranoj republici, sa kojih je FSB skinuo oznaku tajnosti.

U Letoniji su masakri Jevreja, koji se u izveštaju pominju kao "široke operacije čišćenja", izvodili "specijalni timovi, uz pomoć elitnih snaga letonske pomoćne policije". Samo u Dvinsku, 9. novembra 1941. godine, 11.000 Jevreja "podvrgnuto je egzekuciji", kako su nacisti nazivali pogubljenja. Početkom decembra, po naređenju visokog SS vođe, u Rigi je pogubljeno 27.800 Jevreja, a nekoliko dana kasnije, u Libauu, 2.350 Jevreja.

Sistematski rad na čišćenju Istoka, u skladu sa glavnim naredbama, imao je za cilj potpunu likvidaciju Jevreja. "Ovaj cilj je, u osnovi, ostvaren", naglašava se u izveštaju.

Nacisti su za taj prljavi posao koristili baltičke nacionaliste. Već u prvim danima okupacije, formirana je litvanska bezbednosna policija. Glavna meta nacističkih saučesnika bili su Jevreji, a mržnja prema njima u Litvaniji (u poređenju sa Letonijom i Estonijom) dostigla je takve razmere da su čak i nacisti bili zapanjeni njihovom surovošću.

Pokolji, pljačke, brutalni sadizam prema Jevrejima

Tada su nacisti stvorili 24 "samoodbrambena streljačka bataljona" (kasnije takozvanih šucmanšaft bataljona), od po 500 do 600 ljudi. Konkretno, od februara do marta 1943. godine, 2. litvanski "šucmanšaft" bataljon učestvovao je u velikoj antipartizanskoj akciji "Zimska čarolija", održanoj na granici Letonije i Belorusije, u saradnji sa nekoliko letonskih i 50. ukrajinskim "šucmanšaft" bataljonom.

U Letoniji su nacionalisti dobrovoljno stupili u službu nacista i uzeli aktivno učešće u "rešavanju jevrejskog pitanja" – odnosno, u pokoljima Jevreja, povezanim sa pljačkama, maltretiranjem i brutalnim sadizmom prema žrtvama. Prvi pododsek letonskih dobrovoljaca bio je "arajs tim", koji je svoj put započeo pogromom sinagoga u Rigi. Godine 1942, komandant jedinice Viktor Arajs dobio je titulu SS šturmbanfirera.

Na teritoriji okupirane republike stvorena je letonska SS legija. Godine 1943, rajhsfirer SS Hajnrih Himler izdao je naređenje kojim je definisao ovaj koncept za sve Letonce koji služe u lokalnim formacijama Vafen SS, uključujući i policijske bataljone. Devet jedinica, koje su bile u sastavu Letonske legije, počinile su mnoge ratne zločine i zločine protiv čovečnosti.

Postoje i dokumentarni dokazi o direktnom učešću estonskih kaznenih odreda u pogubljenjima civila na drugim okupiranim teritorijama SSSR-a. U septembru 1941. godine, uz učešće nacista, stvorena je vojno-politička organizacija "Omakaitse" (Samoodbrana). Njene jedinice su služile kao pomoćne policijske i bezbednosne jedinice u Estoniji, a sprovodile su kaznene akcije protiv civilnog stanovništva. Do novembra 1941, pogubili su više od 7.300 ljudi, uključujući 2.000 Jevreja.

Početkom avgusta 1942. Hitler je odobrio stvaranje estonske SS legije. U maju 1943, ona je reorganizovana u 3. estonsku SS dobrovoljačku brigadu, a januara 1944. u diviziju. Zvanični naziv je 20. SS grenadirska divizija.

Ova divizija je uključivala prvu četu bataljona posebne namene Vafen SS, koja je bila angažovana na uništavanju civilnog stanovništva Belorusije. U oktobru 1942. godine, ova jedinica je učestovala u masakrima Jevreja na području Minska. Kazneni odredi su učestvovali u pogubljenjima žena i dece, bez obzira na njihovu starost.

U septembru 1943. godine, 30. estonski "šucmanšaft" bataljon učestvovao je u "akciji 1005": operaciji koja je uključivala masovna ubistva civila i ratnih zarobljenika na okupiranim teritorijama i u koncentracionim logorima.

Kasnije je učestvovala i u uklanjanju tragova ovih zverstava.