"Leopard 1A5" primećen na frontu: Kakva sudbina čeka danske tenkove u Ukrajini

Sredinom novembra na društvenim mrežama pojavio se video snimak na kom se može videti da su ukrajinske snage na prvoj liniji fronta i zvanično počele da koriste osnovne borbene tenkove "leopard 1A5", koje je donirala Danska. Njihova isporuka najavljena je još u februaru 2023. godine i, kao što je slučaj sa ostalim tenkovima i sredstvima ratne tehnike, mnogi zapadni mediji opisivali su ih kao neku vrstu "vundervafena".

Međutim, činjenica je da se radi o tenkovima čija je osnovna verzija, odnosno "leopard 1" razvijena i uvedena u operativnu upotrebu Oružanih snaga Savezne Republike (Zapadne) Nemačke tokom šezdesetih, dok modifikacija isporučena Ukrajini potiče sa početka osamdesetih godina.

Poređenja radi, u istim periodima nastali su i sovjetski tenkovi T-62, odnosno njegova unapređena varijanta T-62M, koju ruska vojska koristi kao artiljerijsko oruđe u zoni Specijalne vojne operacije više od godinu dana.

Imajući u vidu katastrofalan učinak njegovog naslednika, tj. "leoparda 2", može se zaključiti da "leopard 1A5" ne samo da neće preterano uticati na tok SVO, već i da će imati poprilično male šanse da preživi ukoliko bude korišćen za direktne napade i borbu sa drugim tenkovima.

Promene u dizajnu i nivou zaštite

Ključne promene u spoljašnjem i unutrašnjem rasporedu ogledaju se u modifikovanju kupole kako bi se napravilo dovoljno prostora za dodatnu opremu u vidu (tada) novog sistema upravljanja vatrom i optoelektronskog bloka. Pored opreme, u zadnji deo kupole premešten je i manji deo municije, koji inače stoji u glavnom odeljsku sa leve strane vozača u prednjem delu trupa, što predstavlja ozbiljan problem i kod savremenijih tenkova "leopard 2", zbog moguće detonacije prilikom probijanja prednjeg ili bočnog oklopa.

Ipak, kod "leoparda 1A5" ovaj problem je znatno opasniji, budući da je osnovni čeoni i bočni oklop od čelika relativno tanak za današnje standarde, tačnije u prednjem delu trupa ima debljinu od 70 mm, na kupoli 50 mm, odnosno 60 mm na bokovima.

Radi lakšeg razumevanja, nemački konstruktori su tokom sedamdesetih smatrali da sovjetski tenkovi T-62 i T-72 mogu probiti prednji oklop "leoparda 1" sa 1.800, odnosno preko 3.000 metara udaljenosti, što dovoljno govori o osnovnom oklopu.

Na verziji 1A5 postoji opcija ugradnje dodatnih ploča o kompozitnih materijala (što je verovatno već urađeno), a nema sumnje da će ukrajinski tenkisti biti prinuđeni da pored kompozitnog postave i eksplozivno-reaktivni oklop (ERO) "kontakt 1", kao što je bio slučaj i sa pojedinim primercima "leoparda 2". U okviru standardne zaštite nalazi se i komplet ABHO (atomsko-hemijsko-biološka odbrana).

Dimenzije su ostale nepromenjene, pa tako "leopard 1A5" ima dužinu od 7,09 m, odnosno 9,54 m računajući top u prednjem položaju, širinu od 3,41 m i visinu sa kupolom od 2,76 m. Težina osnovne verzije je 42,4 tone, ali će težina verzije isporučene Ukrajini zavisiti od količine dodatnog oklopa.  Posadu čini četvoro ljudi i to komandir, vozač, nišandžija i poslužilac topa.

Pogonski sklop je takođe ostao nepromenjen, pa je varijanta 1A5 zadržala dizel motor MTU MB 838 Ca M-500 jačine 830 ks, planetarni menjač sa četiri stepena prenosa za kretanje unapred i dva za kretanje unazad, kao i komplet gusenica, točkova i vešanja sa hidrauličkim amortizerima.

Vatrena moć i "novi" sistem upravljanja vatrom

"Leopard 1A5" koristi isto naoružanje kao i osnovna verzija ovog nemačkog oklopnjaka. U pitanju je top sa olučenom cevi britanske proizvodnje L7A3 u kalibru 105 mm, koji je služio kao standardni top za tenkove NATO zemalja, pa su ga koristili i američki M60 "paton" i francuski AMH-30. Top se može pokretati po elevaciji u opsegu od -9 do +20 stepeni, odnosno 360 stepeni po azimutu sa kupolom, a posada na raspolaganju ima ukupno 60 komada municije, od kojih je 42 u glavnom odeljku pored vozača, dok je 18 u kupoli.

Top može ispaljivati potkalibarne projektile sa penetratorima, tandem-kumulativne projektile i dimne granate za stvaranje zavese i sakrivanje tenka. Novina kod modela 1A5 ogleda se u poboljšanom sistemu stabilizacije, čime je omogućena preciznija paljba tokom kretanja.

Slično kao sa goreopisanim procenama vezanim za oklop, nemački konstruktori su smatrali da bi "leopard 1" mogao da probije prednji oklop T-62 sa oko 1.500 metara, dok bi u slučaju T-72 morao da priđe na svega 800 metara. Stoga je suvišno govoriti o potencijalnom ishodu susreta ovog i nekog od savremenijih ruskih tenkova, tj. njihovih najnovijih modifikacija kao što su T-90M, T-80BVM i T-72B3(M) ili protivoklopnih raketnih sistema poput "korneta".

Od sekundarnog naoružanja, tenk raspolaže sa dva mitraljeza u kalibru 7,62h51 mm, od kojih je jedan spregnuti, pozicioniran sa desne strane topa, a drugi na kupoli i može se koristiti za dejstvo po živoj sili i pojedinim ciljevima u vazduhu. U borbenom kompletu mitraljeza ima ukupno 5.500 metaka. Sa obe strane kupole nalaze se po četiri dispensera dimnih granata u kalibru 76 mm, koji se aktiviraju elektronski.

Najznačajnije poboljšanje u domenu vatrene moći i generalno borbene sposobnosti, učinjeno je ugradnjom, tada novog, kompjuterizovanog sistema upravljanja vatrom i optoelekrtonskog bloka sa laserskim daljinomerom, osmatračko nišanskim spravama, tj. periskopima za komandira, vozača i nišandžiju, kao termovizijske nišanske sprave za nišandžiju namenjenu za dejstvo u noćnim i uslovima smanjene vidljivosti. Istovremeno unapređeni su i radiokomunikacioni sistemi radi povećanja situacione svesti posade.

Perspektiva na ukrajinskom ratištu

Iako se zbog opisanih poboljšanja, pre svega sistema upravljanja vatrom, "leopard 1A5" predstavlja kao tenk osposobljen za uslove savremenog ratovanja, činjenica je da se radi o platformi gotovo ekvivalentnoj, ako ne i inferiornoj sovjetskim, odnosno ruskim tenkovima T-62M. Kao i nemački oklopnjak, T-62M je opremljen modernim sistemom upravljanja vatrom i dodatnim kompozitnim i reaktivnim oklopom, zbog čega ga mnogi izvori više porede sa pojedinim modifikacijama T-72, nego sa svojom osnovnom verzijom.

Međutim, važno je naglasiti da i T-62M nije dorastao većini izazova na bojnom polju današnjice, zbog čega ga ruske snage i ne koriste za frontalne, direktne napade i bitke sa drugim tenkovima. Naprotiv, ovi sovjetski oklopnjaci se drže u pozadini na defanzivnim položajima i uglavnom služe kao dodatak artiljeriji, tačnije iz njih se dejstvuje indirektnom vatrom, a slična je situacija i sa tenkovima T-55.

Iz svega navedenog jasno je da će učinak "leoparda 1A5" u velikoj meri zavisiti od toga kako će ga ukrajinska strana koristiti. Ukoliko se pokuša repriza poduhvata sa tenkovima "leopard 2" i "čelendžer 2", nema sumnje da će ishod biti još gori po Ukrajince. Sa druge strane, upotreba nemačkih tenkova kao artiljerijskih sredstava je malo verovatna čemu u prilog svedoči dosadašnja praksa sa fronta, kao i video snimci obuke ukrajinskih tenkista na ovim platformama.

Naime, na pomenutim snimcima primetno je da nemački instruktori obučavaju ukrajinske tenkiste isključivo za direktnu vatru i tenkovske juriše. Stoga bi ukoliko dođe do pokretanja neke nove ofanzive sa ukrajinske strane, "tenkovska groblja" po zaporoškim ravnicama mogla dobiti nova vozila.