Kultura
FEST dobio novog "Beogradskog pobednika": Želimiru Žilniku počasna nagrada
Žilnik spada u ključne figure i začetnike srpskog i jugoslovenskog modernističkog filma, ali njegov opus uveliko nadilazi taj period i proteže se do današnjih dana
Ovogodišnji "Beogradski pobednik", počasna nagrada FEST-a za izuzetan doprinos filmskoj umetnosti, biće dodeljen Želimiru Žilniku, jednom od najznačajnijih i najplodnijih reditelja naše kinematografije, saopštio je beogradski festival.
Žilnik spada u ključne figure i začetnike srpskog i jugoslovenskog modernističkog filma, ali njegov opus uveliko nadilazi taj period i proteže se do današnjih dana.
U svojoj bezmalo šest decenija dugoj karijeri Žilnik je snimio oko 60 filmova. Njegovi prvi profesionalni dokumentarni filmovi, "Žurnal o omladini na selu, zimi", "Pioniri maleni mi smo vojska prava" i "Nezaposleni ljudi", postižu veliki uspeh na Beogradskom festivalu kratkog igranog, animiranog i dokumentarnog filma.
Žilnikov prvi igrani film "Rani radovi" (1969), groteska o grupi mladih protagonista koji šire svoja beskompromisna marksistička uverenja po ruralnim predelima Vojvodine, dobija "Zlatnog medveda" na festivalu u Berlinu. Žilniku je tada 27 godina.
Nakon problema sa cenzurom i opstrukcijama, početkom sedamdesetih reditelj odlazi u emigraciju u Nemačku. Snima sedam kratkih filmova, kao i dugometražni igrani film "Raj" (1976). Ti filmovi su među prvima tretirali temu gastarbajtera u Nemačkoj.
Krajem sedamdesetih se vraća u SFRJ, a direktor SNP-a Miloš Hadžić uključuje ga u pozorišni rad. U tom periodu sarađuje sa braćom Vranešević iz "Laboratorije zvuka", a krajnji rezultat je "Gastarbajter opera" koja je premijeru doživela 1977. godine.
Počinje da režira filmove i doku-drame za TV Beograd i TV Novi Sad. Neke od njih nagrađivane su na televizijskim festivalima u zemlji i inostranstvu. Osamdesetih godina, filmovima kao što su "Druga generacija" ili "Kako se kalio čelik" tematizuje nagoveštaj političkih i socijalnih promena u tadašnjoj Jugoslaviji. Veliki pažnju javnosti izazvao je kasnije i film "Tito po drugi put među Srbima" (1994).
Tokom osamdesetih, kao i devedesetih u nezavisnim produkcijama, nastaju i Žilnikovi igrani filmovi koji su dobijali najznačajnije nagrade domaćih festivala, a film "Marbl Es" dobija specijalnu nagradu na Berlinalu 1995. godine.
Problemi u zemljama centralne i istočne Evrope, a naročito problemi izbeglištva i migracija na granici sa Evropskom unijom, Žilniku su inspiracija za tematski ciklus u kojem snima filmove "Kenedi se vraća kući" (2003), "Gde je Kenedi bio dve godine" (2005), "Evropa preko plota"(2005), "Destinacija Serbistan" (2015), i "Najlepša zemlja na svetu" (2018).
Žilnik je rođen u Nišu, u logoru, 1942. godine, roditelji su mu bili ilegalci, koji su sklopili jedan od prvih partizanskih brakova, a detinjstvo je proveo u Zemunu kod babe i dede. Kasnije je prešao kod tetke u Novi Sad.
U njegovim filmovima igrala su prepoznatljiva imena srpskog glumišta, ali su se, zahvaljujući njemu, neki i proslavili u filmskoj industriji. Pokretne slike iz Žilnikove "radionice" prikazivane su na skoro svim meridijanima, a brojni radovi uvršteni su u kolekcije inostranih art galerija i muzeja savremene umetnosti.
Dobitnik je nagrada za životno delo Festivala autorskog filma u Beogradu u Festivala evropskog filma na Paliću, i pripala mu je i nagrada Centralnoevropske inicijative na 30. Filmskom festivalu u Trstu.
Njegova dela se u različitim retrospektivama danas prikazuju u čitavom svetu, u Njujorku, na Harvardu, u Ankari, Lisabonu, Berlinu, Sankt Peterburgu, Solunu...
