Kako su otkrivene mračne tajne SSSR

Pored bogate istorije, današnja Rusija, a nekada Sovjetski Savez, može se pohvaliti i brojnim misterijama i tajnama, koje su otkrivene i nekoliko decenija kasnije. Zbog čega se ruska vlast toliko trudila da sakrije sve što se nije uklapalo u sliku idealnog sovjetskog života, kojim se metodama služila i kako im je polazilo za rukom da od čitavog sveta sakriju, na primer, užasnu nuklearnu katastrofu ili grad sa blizu sto hiljada stanovnika? Donosimo vam četiri najinteresantnije tajne Sovjetskog Saveza i priče o tome kako su otkrivene.

Gorka sudbina nepoznatog astronauta čuvana u tajnosti 26 godina

Hladni rat između SSSR i Zapada diktirao je uslove i u svim drugim segmentima industrije i celokupnom životu, a takva pozicija nije izuzimala ni kosmonautiku, u kojoj su se SSSR i SAD takmičile ko će u kosmos prvi poslati čoveka. Sve informacije o istraživanjima koja su se odvijala na tom polju, kao i imena astronauta koji su se za let pripremali skoro tri decenije, Sovjetski Savez je držao je "pod ključem". To je važilo i za Valentina Bondarenka, pilota koji je bio jedan od članova kosmičkog odreda SSSR. Valentin je 1960. godine bio odabran za učešće u pripremi za kosmički let i bio je četvrti od 29 astronauta koji su se našli na spisku. Nažalost, svoj let nije dočekao - prilikom jednog od treninga koji je podrazumevao desetodnevni boravak u komori pod pritiskom, sudbina se poigrala sa njim: tokom redovnog medicinskog pregleda Bondarenko je napravio fatalnu grešku i vatni tufper natopljen alkoholom samo bacio. Tupfer je pao direktno na vrelu ringlu i planuo, a budući da je u komori pod pritiskom vazduh bio većinski sačinjen od kiseonika, plamen se proširio neverovatnom brzinom i progutao Valentina. Nažalost, spasioci nisu stigli na vreme da ga izvuku iz komore, preminuo je u bolnici od posledica opekotina koje su zahvatile 98 procenata njegovog tela. Devetnaest dana kasnije, u kosmos je poleteo Jurij Gagarin…

Kištimska havarija 1957. godine

U strahotnoj nuklearnoj katastrofi koja se dogodila na jugu Sovjetskog Saveza, nedaleko od grada Kištim,  1957. godine, ostatak sveta saznao je čak 20 godina kasnije! Snažna eksplozija dogodila se u cilindričnom rezervoaru u kome su se nalazili radioaktivni ostaci, a koji je bio napravljen od nerđajućeg čelika i prekriven betonom. Konstrukcija rezervoara od samog početka bila je takva da je u slučaju bilo kakve potrebe za remontom to bilo jednostavno neizvodljivo, inženjeri su bili ubeđeni da za time neće biti ni potrebe, budući da je toliko truda uloženo u njegovu izradu.

Ipak, krajem septembra te 1957. godine, rashladni sistemi počeli su da otkazuju, a inženjeri su procenili da je najbolje da ih samo isključe. Nekoliko dana kasnije dogodila se eksplozija koja je rezervoar od 80 kubnih metara nuklearnog otpada raznela na najsitnije komade. Jačina detonacije izbacila je čestice nuklearnog otpada u vazduh, a već 12 časova nakon eksplozije gradovi  Sverdlovske, Čeljabinske i Tjumenske regije bile su prekrivene toksičnim česticama - zahvaćena teritorija bila je površine preko 200 hiljada kvadratnih kilometara. Ukupna šteta nikada nije procenjena do kraja, a kao rezultat katastrofe razrušeni su domovi preko 10.000 ljudi, dok je od polsedica radijacije stradalo preko 300.000 duša.

Specijalne službe SAD o tragediji su saznale nekoliko godina kasnije, ali budući da su svi bili u strahu i imali negativno mišljenje o nuklearnim ispitivanjima, ovo je vešto zataškano, sve dok 1976. godine za medije nije progovorio jedan sovjetski emigrant. SSSR je, pak, potvrdila ove navode tek nekoliko godina nakon eksplozije u Černobilju.  

Sovjetski ekranoplan - "monstrum"među letelicama

Neprestane trke naoružanja, koje su započete sa završetkom rata, dala je vetar u leđa inženjerima i projektantima Sovjetskog Saveza, a jedan od takvih projekata bila je i izrada Ekranoplana. Sredinom šezdesetih godina prošlog veka, američki satelit-špijun uspeo je da napravi nekoliko snimaka još uvek nezavršenog sovjetskog hidroplana - Amerikanci su ostali zatečeni njegovim gabaritima, budući da u SAD ni jedna letelica nije bila ni približnih dimenzija. Ipak, veličina nije bila jedino što ih je ostavilo u čudu, američki eksperti iz oblasti avijacije tvrdili su da sa takvim rasponom krila letelica neće moći da se podigne sa zemlje, a motori koji su postavljeni bliže kokpitu doslovno su ih "bacali u rebus".

Ispostavilo se da je tajni objekat bio Kaspijski Morski Monstrum - ekranoplan, koji je bio mutant aviona i broda i mogao da leti tik iznad površine vode. Proces projektovanja i sklapanja ovog "čudovišta" bili su maksimalno poverljivi, kao i naziv same letelice, a za realizaciju projekta iz budžeta su se izdvajale astronomske svote novca. Pretpostavka je bila da bi ovakvi "monstrumi2 mogli da prevoze vojnike, tenkove i svu neophodnu opremu brzinom od čak 500 kilometara na čas i da pritom budu nevidljivi na radaru. Njegove dimenzije zaista su bile zadivljujuće čak i za današnje pojmove - jedan jedini završen ekranoplan bio je čak dva i po puta duži od Boinga! Nakon ispitivanja koja su trajala punih 15 godina, ekranoplan je pušten u eksploataciju, a uništen je 1980. godine u jednoj od nesreća. Tajne ove letelice Amerikanci su razotkrili tek nakon raspada SSSR.

Gradovi kojih nema ni na jednoj mapi sveta - od ukupno 42, u 15 je i danas zabranjen ulaz

U sovjetsko vreme postojali su gradovi koji nisu bili obeleženi ni na jednoj mapi Rusije ili sveta, a o čijem su postojanju znali samo njihovi stanovnici. Titulu "tajni" takvi gradovi dugovali su onome što se u njima nalazilo: tajnim objektima od državne važnosti. Ulazak u takav jedan grad "običnom smrtniku" bio je zabranjen.

Po pravilu, gradovi su se nazivali po regiji u kojoj su se nalazili, a pored naziva dodavao se i broj, na primer Penza-19. Takav sistem omogućavao je da se prikriju havarije koje su se u njima dešavale, poput nuklearne katastrofe koja se dogodila u Čeljabinsku-65 (Ozersk). Ipak, život u takvim gradovima imao je i svoje pluseve: snabdevanje svim životnim potrepštinama bilo je na najvišem nivou, a proizvodi koji su širom Rusije bili deficitarni, ovde su se mogli naći u slobodnoj prodaji. Pored toga, nivo kriminala bio je jednak nuli.

Svaki od tajnih gradova imao je neku svoju specifičnost, na primer, u Zagorsku-6, nalazio se Institut za virusologiju, u Arzamasu-16 proizvodilo se i ispitivalo nuklearno oružje, dok se u Sverdlovsku-45 odvijalo obogaćivanje urana. Kasnije, pojedini gradovi dozvolili su ulazak najbližih članova porodica njihovim stanovnicima, ali kontrole su i dalje bile na najvišem nivou. Prema raspoloživim podacima, u Sovjetskom Savezu postojala su 42 tajna grada, od kojih je 15 i danas zatvoreno za posete.