Osiromašeni uranijum se ne spominje: Na Kosmetu raste broj malignih oboljenja

Univerzitetska klinička služba "Kosova" saopštila je krajem prošle godine da je od januara do kraja 2023. godine na Kosmetu registrovano više od 2.000 slučajeva obolelih od raka, što je povećanje od gotovo 15 odsto u odnosu na 2022. godinu kada je na KiM registrovano 1.750 novoobolelih.

Zvanični izveštaj UKS Kosova pokazao je da je direktor Klinike za Onkologiju u Prištini Iljir Kurteši bio u pravu kada je još u julu procenio da bi broj obolelih od raka na KiM do kraja godine mogao da dostigne i 2.000, "pre svega mladih".

Premijer privremenih institucija u Prištini Aljbin Kurti u oktobru je izneo još jedan podatak koji govori o porastu broja obolelih od karcinoma na Kosovu. Prema njegovim rečima, preneo je portal "Ekonomija onlajn", samo "u prvih devet meseci 2023. godine, na Kosovu su 332 žene obolele od raka dojke". Te 2015. godine iz Udruženja onkologa u Prištini saopšteno je da je "povećanje broja obolelih od raka indikativno, imajući pre svega u vidu činjenicu da je stanovništvo Kosova mlado".

Predsednik tog Udruženja, dr Arben Bisljimi, govoreći 2015. o faktorima rizika, kazao je da su oni različiti – počev od načina života, hrane, genetskog faktora kao značajnog, a "ne treba zanemariti", naglasio je on, ni "prljav ambijent".

Šta je ugledni onkolog iz Prištine mislio pod "prljavim ambijentom", tada nije razjašnjeno. Ono što je, međutim, činjenica, jeste da vlasti u Prištini od 1999. godine do dana današnjeg, kao "đavo od krsta" beže od mogućnosti da u kontekstu povećanog obolevanja od kancera spomenu upotrebu osiromašenog uranijuma u bombardovanju ciljeva na Kosmetu 1999. godine.

U dostupnim medijskim izveštajima, zvaničnim podacima kosovskih vlasti o broju novoobolelih, izveštajima sa skupova povodom Svetskog dana borbe protiv kancera, osiromašeni uranijum kao faktor rizika jednostavno se ne pominje.

Dnevni list "Politika" još 2009. godine, iznoseći podatak da je na teritoriji KiM najviše osiromašenog uranijuma bačeno u Metohiji – u Peći, Đakovici, Prizrenu, Uroševcu, Podujevu, ali i na severu Kosmeta, na području Bajgore i na Mokroj gori, preneo je rezultate merenja radioaktivnosti koja se od 2000. godine vrše na 112 lokacija koje su bile izložene "nuklearnom otpadu".

Ti podaci, navela je "Politika", pokazali su da je "nivo gama i beta radijacije dva puta viši od dozvoljenog". Uz konstataciju da je osiromašeni uranijum kojim su NATO snage gađale područja na KiM „glavni uzročnik alarmantnog porasta broja obolelih od malignih bolesti", list je tada preneo istraživanje tima Kosovsko-mitrovačkog zdravstvenog centra započeto 2000. godine, prema kome je na teritoriji KM okruga došlo do "strahovitog porasta malignih oboljenja, od čak 200 posto u odnosu na period od pre rata".

Na čelu tima koji je radio istraživanje bio je dr Nebojša Srbljak, internista- kardiolog predsednik NVO "Milosrdni anđeo" u Kosovskoj Mitrovici.

Posle sedam godina proučavanja posledica osiromašenog uranijuma, 2008. godine, iz ove NVO saopšteno je da je u pokrajini "prisutna eksplozija malignih oboljenja i da su ona direktna posledica korišćenja municije sa osiromašenim uranijumom".

Iz NVO "Milosrdni anđeo" tada je konsntatovano da je na teritoriji KiM, po dostupnim podacima, 113 meta koja su NATO snage 1999. godine gađale, bile sa municijom sa osiromašenim uranijumom i da prema takođe dostupnim podacima kao i terenskim istraživanjima pojedinih organizacija, "nije potvrđeno da su te lokacije očišćene posle sukoba".

Dr Srbljak tada je u intervjuu novinarki Tatjani Lazarević ispričao da je kao lekar "bio zatečen stravičnim ciframa 2001. godine nakon povratka sa subspecijalizacije u Beogradu". Po rečima dr Srbljaka, tada su u kratkoj, jednomesečnoj analizi došli do frapantnih podataka da se najveći broj malignih oboljenja javio među muškarcima i to u dobu između 20 i 50 godina.

Upoređujući podacima iz 2000. i 2001. godine sa 1997. i 1998. tada su, konstatovao je dr Srbljak, došli do podataka da je pik kod karcinoma pluća prethodno bio između 72. i 75. godine starosti pacijenata, a da se od 1999. do 2000. drastično pomerio na 45 godina. Po podacima tog  istraživanja, stopa obolelih od karcinoma pluća u u 1997. godini u mitrovačkoj bolnici bila je 2,6 posto, a 2000. čak 22 posto.

Pre osam godina, 2016, dr Srbljak u intervjuu "Novostima" konstatovao je da se iz godine u godinu beleži porast broja obolelih od karcinoma za 25 posto, i da su se predviđanja njegovog udruženja iz 2002. godine "da će upotreba osiromašenog uranijuma tokom agresije zapadne vojne alijanse na SRJ izazvati epidemiju malignih oboljenja, ispostavila tačnim".

Srbljak je ovu konstataciju tada potkrepio činjenicama da je u Kosovskoj Mitrovici 2011. godine registrovano 185 novoobolelih, sledeće godine 225, a 2013. – 250. Po rečima dr Srbljaka, "oni koji su koristili osiromašeni uranijum morali su  znati kakve posledice on izaziva".

Dr Srbljak ponovio je i da su istraživanja njegove organizacije, koja su obuhvatila period od dve godine pre i dve godine posle bombardovanja "jasno pokazala da je porast broja obolelih od malignih bolesti posledica radioaktivnosti a ne stresa i drugih loših životnih navika".

"Setimo se primera Italije koja je obelodanila da su njihovi vojnici, koji su boravili na Kosmetu, ozračeni i da je povećan broj hematoloških oboljenja direktna posledica upotrebe municije sa osiromašenim uranijumom. Upravo italijanski vojnici u sastavu Kfora bili su raspoređeni tamo gde je najviše upotrebljivana ta municija, u Peći, Đakovici, na Košarama", rekao je tada dr Srbljak.

Sa druge strane epidemiolog dr Zoran Radovanović već godinama ponavlja da je povezivanje uranijuma i obolevanja od kancera "potpuno besmisleno", i da na spisku Međunarodne agencije za istraživanje raka u Lionu među 500 kancerogenih agensa "nema uranijuma, ni osiromašenog ni prirodnog ni obogaćenog".

Ostaje onda otvoreno pitanje, ako nije osiromašeni uranijum kao što tvrdi dr Radovanović, šta je uzrok i glavni faktor evidentnog, alarmantnog povećanja broja obolelih od karcinoma u južnoj srpskoj pokrajini, kao uostalom i u čitavoj Srbiji?