Svet
Demokratija, ali samo za podobne: Nemačka bi da zabrani (ekstremnu) desnicu
Sa usponom radikalnih konzervativaca, nemački mejnstrim političari očajnički traže (brzo) rešenje
Prošle nedelje, nemačka obaveštajna agencija preduzela je dramatičan korak označivši ogranak stranke Alternativa za Nemačku (AfD) u Saksoniji kao pretnju demokratiji – potencijalni prvi korak ka potpunoj zabrani AfD-a kao neustavne partije.
Iako je Nemačka u prošlosti koristila ustavna ovlašćenja u ime unutrašnje bezbednosti da obuzda tvrdokorne krajnje desničarske (i radikalno levičarske) snage, na meti su bile marginalne neonacističke stranke i udruženja koja nisu imala šanse da dođu na vlast čak i na opštinskom nivou ili u koalicionim vladama. AfD je druga priča.
Istraživanja javnog mnjenja pokazuju da je AfD danas ubedljivo najjača stranka u istočnoj Nemačkoj, zabeležili su rekordne rezultate na državnim izborima u zapadnoj Nemačkoj i spremni su da osvoje najviše glasova sledeće godine u istočnoj polovini zemlje, piše "Forin polisi". Drugim rečima, AfD bi mogli da budu izvršna vlast, naročito ako konzervativci (CDU, Slobodne demokrate) smatraju da im je u interesu da na desničarsku stranku gledaju kao na odraz volje birača.
Takva opcija, uprkos deklarativnom demantovanju ove stranke, nije tako nategnuta: konzervativne stranke širom EU su pretvorile krajnje desničarske stranke u vladajuće koalicione partnere, uključujući Austriju, Hrvatsku, Dansku, Finsku, Italiju, Slovačku. U nemačkoj Tiringiji, CDU, FDP i AfD, svi u opoziciji, ali sa većinom između njih, sada se povremeno udružuju kako bi zaobišli levičarsku manjinsku vladu.
Odjednom, Nemcima su pred očima slike političkog haosa međuratne Vajmarske republike koja je okončana pobedom nacističke partije i dolaskom na vlast Adolfa Hitlera 1933. Zbog toga odluka agencije i moguća zabrana AfD-a - koja je veoma kontroverzna i rizična opcija - ipak dobija podršku širom nemačkog političkog spektra. I tu se postavlja pitanje - da li se talas ekstremne desnice širom Evrope može zaustaviti ili usporiti zakonskim merama?
Dosadašnje strategije nisu urodile plodom. Postoji duga istorija zabrane ekstremističkih partija i udruženja u Evropi, ne samo u Nemačkoj. Od sredine 2022. i Nemačka i Francuska su hapsile članove ekstremno desničarskih organizacija koje su učestvovale u planiranju terorističkih napada.
Stranka Viktora Orbana Fides isključena je iz glavne konzervativne Evropske narodne partije. Ali navodi "Forin polisi", Fides nije zabranjen, a ekstremisti u Francuskoj i Nemačkoj nisu pripadali strankama sa predstavnicima u nacionalnom parlamentu.
U stvari, AfD je druga po veličini opoziciona stranka u nemačkom Bundestagu posle demohrišćana i žele da dođu na vlast demokratski, preko izbora. A nakon pobede krajnje desničarske Partije slobode Gerta Vildersa u Holandiji u novembru, očekuje se da će istomišljenici širom Evrope, uključujući AfD, imati bolji učinak nego ikada na izborima za Evropski parlament u junu.
Nemački zakon daje ustavnom sudu ovlašćenje da ugasi političku stranku kada ona teži protivustavnim ciljevima i kada je u poziciji da te ciljeve ostvari. Jedan od najjačih argumenata protiv takvih zabrana je da stavljanje stranke van zakona ne "poništava" njene pristalice.
Nemcima je potrebno samo da pogledaju u Grčku da vide kako zabrana krajnje desničarske partije, Zlatne zore, nije učinila ništa da oslabi krajnju desnicu koja se reorganizovala pod novim partijama.
Sama Zlatna zora je diskvalifikovana iz kandidovanja na izborima ove godine ne zbog svoje antiimigracione i politike negiranja Holokausta, nego zato što su se njeni lideri bavili kriminalnim poslovnim aktivnostima. Umesto njih, u junu su tri krajnje desničarske stranke ušle u grčki parlament osvojivši 34 od 300 mesta.
