"Slučaj Prijović", ili srpski muzički cunami koji hara regionom

Aleksandra Prijović je pre odlaska u Zagreb, u sklopu turneje "Od istoka do zapada", održala tri izuzetno zapažena nastupa u beogradskoj Areni, a za kraj oktobra zakazana su i tri koncerta u sarajevskoj Zetri, što samo treba da pečatiraju njenu apsolutnu regionalnu dominaciju, koja pomalo podseća na ono što Tejlor Svift trenutno radi na globalnoj sceni.

Dok se srpska javnost najviše bavila nespretnim izjavama Prijovićeve kojima se, u samoponištavajućem maniru pokojnog Đorđa Balaševića, dodvoravala srbofobnim komšijama odricanjem od srpskog predznaka i identiteta, većina medija u Hrvatskoj fokus je stavila na tragično shvaćenu činjenicu da je ovo nedvosmislen dokaz da omladina u toj zemlji najviše voli da sluša tzv. cajke, što je pomalo pežorativan termin za srpske turbo folk pevačice.

Strah od najezde primitivnog orijentalnog melosa iz Srbije koji može da pokvari urbanu i rafiniranu hrvatsku zlatnu mladež doveo je do opšte krležijanske moralne panike i dobro poznatih izliva šovinističke mržnje u hrvatskim medijima, pa su pojedini komentatori i kolumnisti pisali da bi srpskim izvođačima trebalo razrezati dodatni porez na zaradu od nastupa kao vid "ratnih reparacija", dok su drugi sarkastično komentarisali da je ovo dokaz da su Hrvati, nažalost, veći Srbi od Srba i da ni legendarnom Oliveru Dragojeviću, kada bi kojim slučajem ustao iz mrtvih, ne bi pošlo za rukom da pet puta zaredom napuni zagrebačku Arenu.

Javna je tajna da su tokom proteklih 30 i kusur godina razdvojenog života srpski narodnjaci bili izuzetno popularni u Hrvatskoj, iako je njihovo reklamiranje na televiziji i radio stanicama bilo najstrože zabranjeno. Ta vrsta muzike oduvek je u Hrvatskoj bila tabu i slušala se polutajno, kao zabranjeno voće i grešno zadovoljstvo, po kafićima, noćnim klubovima, privatnim žurkama i svadbenim proslavama.

Još se sredinom 90-ih pokojni Raka Đokić, estradni menadžer i suvlasnik produkcije ZAM, hvalio kako skoro pola tiraža njegovih izdanja odlazi, preko različitih ilegalnih kanala, u Sloveniju i Hrvatsku.

Istaknuti hrvatski esejista i kulturolog Igor Mandić pisao je početkom 2000-ih o malograđanskom licemerju hrvatske javnosti, jer je bilo opšte poznato da je Ceca Ražnatović verovatno najslušanija pevačica u Hrvatskoj, ali i da istovremeno ne postoji ni teoretska šansa da ona organizuje neki koncert u bilo kom hrvatskom gradu, uprkos činjenici da u njenim pesmama nema ni jedan jedini stih koji bi se mogao protumačiti kao šovinistički.

Istovremeno, čak i tokom ratnih devedesetih, u Srbiji su se mazohistički slušali rok bendovi (Prljavo kazalište, Džiboni, Psihomodo pop) i šansonjeri iz Hrvatske (Oliver Dragojević, Mišo Kovač) koji su se, u tamošnjim medijima, takmičili u antisrpskim izjavama i ratnohuškačkim pokličima.

Kada su se devedesete završile i kada je obojenom revolucijom promenjena vlast u Srbiji, došlo je do prave invazije hrvatskih muzičara na srpsko tržište.

Veliki udeo u tome imala je postpetooktobarska promena medijskih zakona koja je omogućila Hrvatima da, uz obilatu pomoć njihove obaveštajne službe, pokupuju mnoge radio stanice u Srbiji i da krenu sa besomučnom promocijom hrvatske glazbe kao oblikom specijalnog rata.

Dok je srpska popularna muzika bila prećutkivana i opstruirana u Hrvatskoj, u Srbiji se nakon 2000. hrvatska muzika promovisala i forsirala kao nešto civilizacijski napredno i poželjno, a naručeni kroatofilni novinski članci bili su puni oduševljenja za pop senzibilitet Tončija Huljića ("Mitlevropa sreće Mediteran") i besprekorni, upeglani stajling Jelene Rozge, čime se želelo potencirati odricanje od orijentalnog stereotipa kafanskih pevaljki i nacionalističkog kič miljea koji je oličavao prokazani turbo folk.

Svaki, pa i najbezvezniji hrvatski izvođač poput Sandi Cenova, mogao je u Beogradu računati na rasprodate nastupe i kraljevski tretman u medijima, a čitava Srbija morala je kolektivno da lamentira nad činjenicom da nas Oliver Dragojević toliko mrzi da neće čak ni za basnoslovni honorar da dođe nam peva, uz obavezno iskazivanje divljenja za njegovu doslednost.

Kulturna politika bivše vlasti, koja je, nauštrb domaće muzike, forsirala strani rok i hrvatske pop izvođače, doživela je fijasko, jer se pokazalo da su narodnjaci mnogo žilaviji nego što se mislilo.

Splavovi na kojima se isključivo izvodila "ćirilica" (sleng naziv za narodnu muziku) bili su i ostali epicentar i simbol noćnog života Beograda, privlačeći svojim razuzdanim balkanskim hedonističkim sjajem brojne turiste u Srbiju, među kojima i mnoge radoznale posetioce iz republika bivše države.

Vremenom su i stranci prihvatili realno stanje na terenu i legli su na rudu, pa je američki investicioni fond koji kontroliše Junajted grupu kupio Grand i IDJ televiziju u želji da svoj uticaj projektuju kroz dokazano najpopularnije muzičke žanrove.

Paradoksalno, onog trenutka kada su stranci postali vlasnici većine medija u regionu, počeo je nezadrživi uspon srpske muzičke sile po nekada  nepristupačnim teritorijama.

Takođe, činjenica da se muzika danas daleko više otkriva i konzumira preko interneta (Jutjub, Instagram, Tiktok, striming platforme poput Spotifaja i Tajdala) nego preko TV-a i radija, obesmislila je hrvatske državne pokušaje da kontrolišu i cenzurišu srpske izvođače.

Zakoni tržišta počeli su neumoljivo da funkcionišu, a višemilionski, "brzi" Beograd sa svojim multikulturnim nasleđem velegrada i ogromnim kreativnim potencijalima zauzeo je svoje prirodno mesto glavnog regionalnog muzičkog centra od uspavanog, provincijalnog Zagreba.

Dovoljno je pogledati na Spotifaj i Tajdal top liste najstrimovanijih pesama u Hrvatskoj i Sloveniji, koje su javne i ne mogu da se šteluju, pa videti da, u proseku, od deset prvih mesta barem sedam-osam zauzimaju autori iz Srbije.

Vojaž, Nuči, Crni Cerak, Heni, Zera, Breskvica i ostali mlađani heroji autotjun "ide gas" generacije izvođača sa lakoćom, gotovo bez ikakve reklame, "šiju" sve te etablirane hrvatske zvezde poput Severine, Rozge, Petra Graša ili Džibonija.

Isto tako, godišnje muzičko festivalsko okupljanje ove vrste žanrovski srodnih izvođača, beogradski "Mjuzik vik", koje se svakog juna održava na Ušću, postalo je neka vrsta regionalnog muzičkog Vudstoka i mesto hodočašća za hiljade mladih hrvatskih i slovenačkih tinejdžera koji dolaze da se poklone srpskom pop kulturnom Erosu.

To onda zakonomerno dovodi do pet rasprodatih Arena Aleksandre Prijović i za hrvatsku javnost vrlo neprijatnih situacija poput one koju je, u podkastu Lokomotiva, opisala srpska reperka Mimi Mercedez, kada je na hiljade klinaca prkosno skandiralo "Mira Marković" tokom izvođenja njene istoimene, kontroverzne pesme u Zagrebu.