Čija mržnja ruši srpska groblja po Federaciji BiH?

Porazbijani i razbacani spomenici i krstovi na groblju u Semizovcu kraj Vogošće. Teška slika do Boga i do Neba. Samo što se grobovi na groblju u naselju na periferiji Sarajeva ne pootvaraju od strahote i od grehote…

Ovako su pre nekoliko godina, posle jednog vandalskog čina i pohoda neljudi, Srbi iz Sarajeva opisivali srpsko, pravoslavno groblje u naselju Semizovac kraj Vogošće u Sarajevu.

Na ovom groblju najstariji spomenik je iz 1785. godine, pa dalje iz 19. i 20. veka. Dovoljan dokaz da  Srbi u tom naselju kraj Sarajeva nisu nikli juče ili prekjuče, mada u prvim kućama na par kilometara od groblja nisam tada našao ni jednog jedinog čoveka da nam otvori vrata i ispriča tugu koju su nekoliko dana ranije zatekli na groblju…

Neljudi sa maljevima u rukama

"Ocu su srušili spomenik. Sreća pa nije prepukao… Sad mi trebaju šestorica ljudi da ga vratimo gde je bio… Polomili i ogradu oko groba. Neko je to sa lošim namerama uradio. U komšije sa kojima živimo od vajkada ne sumnjam, neko je to ko nije čovek učinio", pričala mi je tada jedna od meštanki Višegrada rodom iz Sarajeva,  kojoj su kosti članova porodice ostale u Sarajevu na tom groblju.

Odbor za zaštitu prava Srba u Federaciji BiH saopštio je juče, na Zadušnice, da „u  prosjeku jednom mjesečno dolazi do skrnavljenja pravoslavnih objekata i grobalja na teritoriji Federacije BiH, a skoro nikada nisu pronađeni izvršioci ovih krivičnih djela počinjenih iz nacionalne i vjerske mržnje“.

Iz tog Odbora juče su ponovili poziv fedralnom MUP-u da procesuira izvršioce ovih krivičnih dela i pozvali "Srbe koji utvrde da je došlo do oštećenja grobalja da se jave kako bi podnijeli krivične prijave protiv izvršilaca".

Kako podsećaju iz ovog odbora, u proteklih pet godina pravoslavni spomenici na grobljima rušeni su na lokacijama – "Ljubetovo, Mošćanica i Osojnica pored Zenice, Subotinja i Karaula pored Kaknja, Gornje Babice pored Lukavca, Brezičani kod Donjeg Vakufa, u bihaćkom naselju Nova četvrt, u Gornjoj Sanici u opštini Ključ, u selu Gostović u opštini Zavidovići, u Vozući pored Zavidovića, u Gornjoj Maoči u opštini Srebrenik, groblju Durač pored Gračanice, Krivača i Vrnojevići u opštini Živinice, te u Dubnici pored Kalesije".

"Pravoslavni spomenici na grobljima rušeni su u Olovci pored Kladnja, groblju u mestu Trnovac pored Tuzle, Vidakovići i Gornji Rakovac pored Maglaja, Lozna i Željova pored Banovića, Zagajnica u opštini Olovo, Mekiš pored Tešnja, Šarića brdo i na Komaru pored Travnika, te Trnovac-Opara Novi Travnik", podsećaju iz ovog Odbora.

Spomenici su, navedeno je još u saopštenju, rušeni i u pravoslavnom groblju u Plamenicama pored Ključa, u selu Bare pored Hadžića, Divjača kod Semizovca – Ilijaš, starom pravoslavnom groblju Mladoš pored Busovače, Lješevo pored Ilijaša, te u naseljima Osijek i Briješće pored Sarajeva.

Čija mržnja danas, tri decenije posle rata, ruši srpska groblja po Federaciji BiH?

U selu Bosna osam grobalja, svih osam oskrnavljeno

„U pitanju je opšta pojava čiji smo svedoci evo već punih 30 godina. Evo recimo, u srpskom selu Bosna pored Kaknja, juče je osvećena pravoslavna kapela, i pitao sam paroha šta je sa srpskim grobljima, rekao mi je da je u njegovoj parohiji osam grobalja i svih osam je oskrnavljeno i to odavno. Od 1.121 srpskog groblja na teritoriji Federacije, možda 100 nije oštećeno i tih 100 je u nepristupačnim i jako zabačenim područjima pa ona nisu oštećena ne zato što neko nije hteo da ih ošteti nego zato što nisu pristupačna. Pojava je masovna, stalna, ne znam da li je to izazvano nečijim višim politikama, znam da je pravoslavlje na teritoriji Federacije jako ugroženo u tom segmentu“, kaže za RT Balkan Đorđe Radanović, predsednik Odbora za zaštitu prava Srba u Federaciji BiH.

Radanović objašnjava  da se "veliki broj napada na pravoslavna groblja podvodi pod maloletničku delikvenciju, da su to uradila lica ispod 18 godina, u alkoholisanom stanju".

"Dobijamo štura saopštenja iz ministarstava unutrašnjih poslova kantolalnih da su preduzeli mere protiv NN lica, da su predali prijave tužilaštvu. Mi međutim nemamo informacije šta se tu dalje dešava, i kakva je sudbina tih prijava. To su evidentno krivična dela izazivanja verske i nacionalne mržnje"“, kaže Radanović.

U Odboru ponavljaju da rušenje groblja svakako "nije deo maloljetničke delikvencije, nego opšteg ambijenta u kojem je pravoslavlje postavljeno kao protivnik drugim religijama, a samim tim druge nacije imaju negativan odnos prema pravoslavlju što utiče i na generalno javno mnjenje u FBiH".

Na pravoslavne Zadušnice, iz ovog odbora saopštili su da "žele da podsete javnost na sistemsko rušenje pravoslavnih grobalja u FBiH", i dodaju  da u tom entitetu "postoji oko 1.121 lokalitet sa pravoslavnim grobljima i da ne postoji opština gdje nisu rušeni pravoslavni spomenici".

"Srbi koji za pravoslavne praznike obilaze groblja svake godine budu neprijatno iznenađeni, jer su groblja redovno meta vandalskog ponašanja", ističu iz Odbora.

Po njihovim podacima, u "svim sarajevskim opštinama gdje je pravoslavno groblje rušeni su spomenici, a tako je i u Mostaru i Livnu".

Ovde počiva rab božiji...

Na groblju u Semizovcu kraj Vogošće, pre par godina, gledao sam kraj polomljenih krstova spomenike sa natpisima „Ovde počiva rab božiji“  pobacane po blatu okolo. Izlomljen spomenik Vojislavu Maunagi, i pored njega Miću Maunagi, pa malo dalje srušen spomenik Savu, Petri i Đuru, Petrovićima.

Dušan Šehovac iz Sarajeva, čiji su preci osam generacija unazad Sarajlije, godinama već obilazi i popisuje, snima, dokumentuje, oskrnavljena srpska groblja oko Sarajeva. Pre nekoliko dana, oskrnavljeno je, kaže, srpsko groblje u zaseoku Lemezi kod Rajlovca gde je porušeno i polomljeno 6 – 7 spomenika. Šehovac sada pokušava da popiše sva srpska naselja koja polako nestaju na teritoriji kantona Sarajevo sa namerom da se to uradi i u Federaciji.

"Skoro 99 posto Srba sa kojima sam pričao kažu da je rušenje spomenika jasna poruka Srbima – niste ovde dobrodošli. Ja mislim da je ono što se dešava i totalno nepoštovanje čoveka. Šta znači vređati posmrtne ostatke čoveka koji ti ništa nije uradio? Ovde vidim i neverovatnu mržnju prema krstu, prema pravoslavlju, prema Srbima… I još jedna poruka je rušenjem spomenika ovde odaslata Srbima – vi ste loši, sve vaše treba uništiti", kaže Šehovac za RT Balkan.

Dugogodišnjim radom, Šehovac je, veli,  utvrdio da u „sarajevskim grobljima ima više Srba nego što ih danas ima u Banjaluci“.

"I sad, neki, čak i intelektualci kažu – 'Sarajevo je muslimansko'. Pa, kako će biti muslimansko kada je u 18, 19. veku ovde bilo više hrišćana pravoslavaca nego muhamedanaca. Popisi austrougarski, turski, dovoljno govore o tome", kaže Šehovac.

Njemu, dodaje, nisu jasni pozivi iz Sarajeva na zajednički život, zajedničku državu.

Ima li iko da kaže – nisu Srbi crn đavo

"Zovu me na zajedništvo, a i meni i mom narodu misle sve najlošije. Optužuju Srbe da su rasturili Jugoslaviju, da su želeli veliku Srbiju, a istovremeno zatiru se tragovi Srba i tamo gde su živeli. Ima li iko u Sarajevu da kaže – pa nisu Srbi crn đavo. Srbi su 500 godina gradili ovaj grad", reči su Šehovca.

U Sarajevu se godinama unazad, nastavlja Šehovac, rađa više malih Amerikanca, Arapa, ili Kineza, dece predstavnika međunarodne zajednice, nego što se rađa Srba. Broj srpske dece u sarajevskim osnovnim i srednjim školama sveden je na – statističku grešku.

"Sarajevo je danas, što se Srba tiče, najveći starački dom na Balkanu za Srbe. U njemu se ne rađaju srpska deca niti idu u škole, osnovne i srednje, nešto ide na fakultete... Što je to tako? Na Krimu su Tatari proterani, posle 50 godina su se vratili. Dešava se da se 20 – 30 posto proteranih ljudi vrati svojim kućama. U Sarajevo se ne vraća niko. Zašto, zato što ne postoje osnovni elementi, da se čovek oseća sigurno, da ima posao. Nema elemenata da se omogući opstanak celoj porodici i to je ključno", kaže Šehovac.

Za njega je tema budućnosti Srba u Sarajevu jako teško pitanje.  

"Imate u Sarajevu Srbe koji su za vreme rata bili uz Bošnjake, i – njima je sada super. Oni pred izbore govore da su Bosanci, da su bili pripadnici Armije BiH, a kad pređu na izbore u kanton odmah govore da su Srbi da bi dobili funkciju.  Drugi su Srbi, ima ih nekoliko hiljada, koji rade u zajedničkim institucijama, i treći su Srbi koji su za vreme rata bili u Republici Srpskoj i oni sada nemaju nikakva prava, osim prava da dišu vazduh. Srbi u Sarajevu nisu subjekt izgradnje sopstvene budućnosti", kaže Šehovac.

Istraga je u toku

Ko ruši spomenike i krstove po grobljima oko Sarajeva i u gradu, niti se znalo tada niti se mnogo više zna sada. Istraga je u toku, na licu mesta bila je policija.

"Iza svega ovoga što se dešava i ovde u Federaciji, ali i u Hrvatskoj, na Kosovu, u nekim okolnim zemljama, krije se želja da se uništi srpski identitet, da se zatru tragovi Srba. Od staništa, imanja, kuća, naselja, grobalja, crkava, kapela, događaja, ljudi, institucija", kaže Šehovac.

U Semizovcu, od obližnjeg naselja do groblja u tom mestu ima barem dva kilometra, od toga kilometar i po kroz blato… Onaj ko je rušio spomenike morao se dobro pomučiti da dođe do groblja koje nije ni blizu putevima.

"U Sarajevo je u međuvremenu stiglo 170.000 novih građana, mnogi od njih iz srednje Bosne, hrvatskih delova Hercegovine, iz istočne Bosne. To je masa nezadovoljnih, možda se iz tih struktura od ljudi uništenih života regrutuju oni koji svoj bol pretvaraju u mržnju prema drugima i drugačijima. Mnogo od njih nisu u svojoj sredini čuli crkveno zvono, videli krst, neko im je objasnio da su Srbi divljaci koji su došli u Sarajevo i napali Bošnjake", kaže Šehovac.

I još dodaje: "Sarajevo je prodalo svetu ideju da su samo Srbi varvari koji su rušili Sarajevo. Prodata je i legenda da oni nisu rušili pravoslavne crkve, a istina je da su srušili crkve u Hadžićima i Trnovu gde je sveštenik stradao od mučenja užarenim krstom…"